Przysięga przy obejmowaniu urzędów w perspektywie historycznej (do połowy XIX wieku)

• Autorzy: Wojciech Zarosa

Warianty tytułu

The Oath of Office in a Historical Perspective (until the Mid-19th Century)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przysięga składana przy wyborze na urząd ma starożytną genezę. Analizując kwestię przysięgi na urząd w perspektywie historycznej, można zauważyć, że jej składanie zawsze powiązane było z afirmacją istniejącego porządku społeczno-politycznego oraz przyjętego systemu aksjologicznego. Przez długie wieki w europejskim kręgu kulturowym ład ten wyznaczało odwoływanie się do wartości i sacrum chrześcijańskiego. Istotne zmiany w tym względzie nastąpiły w epoce oświecenia oraz pierwszej połowie XIX wieku. Przysięga przy obejmowaniu urzędu jako element etyki urzędniczej nabrała wówczas świeckiego charakteru i stawała się bardzo często aklamacją nowoczesnego porządku polityczno-prawnego. Niniejszy artykuł ma na celu ukazania najważniejszych zmian, którym uległa instytucja przysięgi w kontekście zmian politycznych i prawnych w pierwszej połowie XIX wieku.(abstrakt oryginalny)

EN

The oath taken upon election to office has ancient origins. Analysing the matter of the oath to office in a historical perspective, it can be noticed that its taking has always been associated with the affirmation of the existing socio-political order and the adopted axiological system. For many centuries in the European cultural circle, this order was determined by the reference to Christian values and sacredness. Significant changes in this regard occurred in the Age of Enlightenment and in the first half of the 19th century. The oath on assuming office as an element of official ethics then took on a secular nature and very often became an acclamation of the modern political and legal order. This article aims to show the most important changes that the institution of the oath underwent in the context of political and legal changes in the first half of the 19th century.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Etyka; Urząd państwowy; Wartości i normy etyczne; Sytuacja polityczno-ekonomiczna

EN

Ethics; Government offices; Value and ethical norms; Political and economic situation

• Czasopismo: Przegląd Prawa Publicznego
• Rocznik: 2022
• Numer: nr 2
• Strony: 72--93

Twórcy

autor

Wojciech Zarosa

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

Bibliografia

• Appian z Aleksandrii, Historia rzymska, t. 1, tłum., oprac. i wstęp L. Piotrowicz, Wrocław 1957.
• Aroney N., Faith and Public Office: The Meaning, Persistence and Importance of Oaths, "Centre for the Study, Science, Religion and Society University of Queensland" 2015/3.
• Arystoteles, Ustrój polityczny Aten, tłum. i wstęp L. Piotrowicz, Kraków 1931.
• Austin J.L., Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne, tłum. B. Chwedeńczuk, Warszawa 1993.
• Bartel W., Kosim J., Rostocki W. (oprac.), Ustawodawstwo Księstwa Warszawskiego. Akty normatywne władzy najwyższej, t. 1-3, Warszawa 1964-1967.
• Bloch M., Społeczeństwo feudalne, tłum. E. Bąkowska, Warszawa 1961.
• Bortnowski W., W sprawie aktu detronizacji Romanowów ze stycznia 1831 r., "Przegląd Historyczny" 1959/50 (4).
• Brundage J., The Practice of Canon Law [w:] The History of Courts and Procedure in Medieval Canon Law, red. W. Hartmann, K. Pennington, Washington 2016.
• Buscemi F., The Importance of Being Revolutionary: Oath-Taking and The "Feeling Rules" of Violence (1789-1794), "French History" 2019/33 (2).
• Calore A., "Iuro per Deum omnipotentem...". Il giuramento dei funzionari imperiali -all'epoca di Giustiniano, [w:] Seminari di storia e di diritto, t. 2, Studi sul giuramento nel mondo antico, red. A. Calore, Milano 1997.
• Calore A., "Tactis Evangeliis" [w:] Il gesto nel rito e nel cerimoniale dal mondo antico ad oggi, red. S. Bertelli, M. Centanni, Firenze 1995.
• Campbell E., Oaths and Affirmations of Public Office, "Monash University Law Review" 1999/25 (1).
• Cichoń P., Kwalifikacje zawodowe urzędników jako podstawa kształtowania się systemu biurokratycznego w Księstwie Warszawskim, "Dzieje Biurokracji na Ziemiach Polskich" 2008/1.
• Code Général Français, wyd. J. Desenne, t. 18, Paris 1821.
• Czubaty J., Księstwo Warszawskie - pierwsze nowoczesne państwo polskie?, "Kwartalnik Historyczny" 2018/125 (2).
• Décretrelatif au Serment des Officiers et Soldats, et contenant des dispositions particulières au Prince de Condè, [w:] Collection Générale des lois, depuis 1789 jusqu'au I.er avril 1814, t. 2-3, red. L. Rondonneu, Paris 1817.
• Deleplace M., Peut-on jurer «-haine à l'anarchie-»? (1799), "Mots" 1995/45.
• Deleplace M., La hainepeut-elleêtre un sentiment républicain? À propos du serment civique de l'an V, "Annales historiques de la Révolution française" 2009/358.
• Derengowski P., Przysięgi żołnierskie w okresie wojny secesyjnej [w:] Przysięga wojskowa: idea i praktyka. Z dziejów wojskowości polskiej i powszechnej, red. A. Niewiński, Oświęcim 2016.
• Derrida J., What Is a "Relevant" Translation?, tłum. L. Venuti, "Critical Inquiry" 2001/21.
• Des Rosiers N.P., Oath and Anti-Oath. Alternating Forms of Community Building in the Third Century [w:] Religious Competition in the Third Century CE: Jews, Christians, and the Greco-Roman World, red. J.D. Rosenblum, L.C. Vuong, N.P. DesRosiers, Göttingen 2014.
• Devaux O., Citoyennete et revolution française: naturalisation et ostracisme, "Revue belge de droit constitutionnel" 2006/4.
• Doyle W., The Oxford History of the French Revolution, New York 2002.
• Duda M., Jóźwiak S., Ze świata średniowiecznej symboliki. Gest i forma przysięgi w chrześcijańskiej Europie (X-XV w.), Kraków 2014.
• Duvergier J.-B. (red.), Collection complète des Lois, Décrets, Ordonnances, Réglemens, avis du conseil d'état, t. 3, 15, 52, 58, Paris 1826, 1852, 1858.
• Dziennik Praw Królestwa Polskiego, t. 1-2, 7, 53, 1816, 1820, 1856.
• Dziennik Praw Księstwa Warszawskiego, t. 1, 1810.
• Estreicher S. (wyd.), Najstarszy zbiór przywilejów i wilkierzy miasta Krakowa, Kraków 1936.
• Gałędek M., Epurgacja urzędników w powstaniu listopadowym, "Kwartalnik Historyczny" 2017/124 (3).
• Gałędek M., Miejsce administracji w systemie politycznym Królestwa Polskiego do 1830 [w:] System polityczny, prawo, konstytucja i ustrój Królestwa Polskiego 1815-1830, red. L. Mażewski, Radzymin 2013.
• Gałędek M., System rekrutacji wykwalifikowanych kadr urzędniczych w konstytucyjnym Królestwie Polskim, "Miscellanea Historico-Iuridica" 2014/13 (1).
• Garcia M.J., Manuel K.M., Nolan A. (red.), The Constitution of the United States of America. Analysis and Interpretation, Washington 2014.
• Gorizontow L., Aparat urzędniczy Królestwa Polskiego w okresie rządów Paskiewicza, "Przegląd Historyczny" 1994/85 (1-2).
• Górski K., Wizerunek sędziego w polskich utworach literackich i piśmiennictwie politycznym XVI i XVII stulecia, "Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa" 2020/13 (4).
• Gray J.M., Vows, Oaths, and the Propagation of a Subersive Discourse, "The Sixteenth Century Journal" 2010/41 (3).
• Harris B.F., Oaths of Allegiance to Caesar, "Prudentia" 1982/14.
• Helmholz R., The Spirit of Classical Canon Law, Athens 1996.
• Hermann P., Der Römische Kaisereid: Untersuchungen zu seiner Herkunft und Entwicklung, Göttingen 1968.
• Holenstein A., Huldigung und Herrschaftszeremoniellim Zeitalter des Absolutismus und der Aufklärung, "Aufklärung" 1992/6 (2).
• Hyman H.M., Era of the Oath. Northern Loyalty Tests During the Civil War and Reconstruction, Philadelphia 1954.
• Izdebski H., Ustawa Konstytucyjna Królestwa Polskiego z 1815 r. [w:] Konstytucje Polski. Studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, t. 1, red. M. Kallas, Warszawa 1990.
• Jemielity W., Przysięga władcom Królestwa Polskiego z udziałem duchowieństwa katolickiego, "Prawo Kanoniczne" 2002/45 (3-4).
• Jonassen F.B., "So Help Me?": Religious Expression and Artifacts in the Oath of Office and the Courtroom Oath, "Cardozo Public Law, Policy and Ethics Journal" 2014/12 (303).
• Kallas M., Ustawa Konstytucyjna Księstwa Warszawskiego z 1807 r. [w:] Konstytucje Polski. Studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, t. 1, red. M. Kallas, Warszawa 1990.
• Kaniewski J., Z badań nad zjawiskiem korupcji w nowożytnej Rzeczypospolitej XVII-XVIII wieku, "Wieki Stare i Nowe" 2009/1 (6).
• Komárková H., The Oath of Office in the Sphere of Food Production, Food Distribution and Utilization of Resources within the Urban Community. The Example of Late Medieval and Early Modern Silesian and Moravian Towns, "Studia z Dziejów Średniowiecza" 2017/21.
• Kulecka A., Naród i władze rządowe. Dyskurs o biurokracji w Królestwie Polskim (1815-1867), "Dzieje Biurokracji na Ziemiach Polskich" 2008/1.
• Le Goff J., Le rituel symbolique de la vassalité, [w:] Pour un autre Moyen Age, Paris, 1977.
• Levinson S., Constituting Communities Through Words That Bind: Reflections on Loyalty Oaths, "Michigan Law Review" 1986/84 (7).
• Markowska K., Struktura i organizacja prowincji rzymskich - wprowadzenie do zagadnień prawno-ustrojowych, "Krytyka Prawa" 2015/7.
• Maroń G., Instytucja przysięgi (Oath of Office) w świetle orzecznictwa sądów USA, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Prawnicza" 2016/94.
• Meyer J.C., L'impossible soumission du clergè réfractaire (1791-1801), "Revue historique de droit français et étranger" 2013/91 (1).
• Michalik P., Realizacja tolerancji religijnej w XVII-wiecznym Marylandzie, "Studia z Prawa Wyznaniowego" 2011/14.
• Mommsen T., Römisches Staatsrecht, bd. 1, Leipzig 1876.
• Mycielski M., Rząd Królestwa Polskiego wobec sejmików i zgromadzeń gminnych 1815 -1830, Warszawa 2010.
• Napierała P., Relacje między purytanami a kwakrami w XVII-wiecznej Nowej Anglii¸ "Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Sociologica" 2017/9 (2).
• Neale J.E., The Elizabethan Acts of Supremacy and Uniformity, "The English Historical Review" 1950/65 (256).
• Noga Z., Krakowska rada miejska w XVI wieku. Studium o elicie władzy, Kraków 2003.
• Odegaard C.E., Carolingian Oaths of Fidelity, "Speculum" 1941/16.
• Ohryzko J. (wyd.), Volumina Legum, t. 1-2, Petersburg 1859.
• Osiecka M., Urzędnicy Komisji Rządowych Królestwa Polskiego w latach 1815-1867, "Miscellanea Historico-Archivistica" 2014/21.
• Ossowska-Salamonowicz D., Gwarancje wolności osobistej i prawa obywatelskiego w Konstytucji Królestwa Polskiego z 1815 r., "Studia Prawnoustrojowe" 2014/25.
• Pawłowski B. (wyd.), Protokoły Rady Stanu Księstwa Warszawskiego, t. 1-2, Toruń 1960 -1968.
• Pelletier G., Rome et la révolution française. La théologie politique et la politique du Saint Sièg edevant la Révolution française (1789-1799), Rome 2004.
• Pennington K., Feudal Oath of Fidelity and Homage [w:] Law as Profession and Practice in Medieval Europe: Essays in Honor of James A. Brundage, red. K. Pennington, M.H. Eichbauer, Ashgate 2011.
• Pickering D. (red.), The Statutes at Large, from the 15th Year of K. Edward III. To the 13th Year of K. Henry IV. Inclusive, t. 2, Cambridge 1762.
• Pilarczyk P., System polityczny Królestwa Polskiego 1815-1830. Próba modelu [w:] System polityczny, prawo, konstytucja i ustrój Królestwa Polskiego 1815-1830, red. L. Mażewski, Radzymin 2013.
• Prodi P., Der Eid in der europäischen Verfassungsgeschichte, [w:] Glaube und Eid. Treueformeln, Glaubensbekenntnisse und Sozialdisziplinierung zwischen Mittelalter und Neuzeit, red. P. Prodi, E. Müller-Luckner, München 1993.
• Prodi P., Il sacramento del potere. Il giuramento politico nella storia constituzionale -dell'Ocidente, Bologne 1992.
• Quaglioni D., Giuramento e esovranità. Il giuramento come limite della sovranità nella "République" di Jean Bodin e nelle sue fonti, [w:] Glaube und Eid, red. P. Prodi, E. Müller-Luckner, Oldenbourg 1993.
• Ramotowska F., Przysięga i księgi homagialne narodu polskiego roku 1831, "Archeion" 1988/85.
• Ramotowska F., Uchwała Sejmu Królestwa Polskiego z 1831 r. o przysiędze homagialnej narodu, "Miscellanea Historico-Archivistica" 1987/2.
• Rich J., Consensus Rituals and the Origins of the Principate, [w:] Il princeps romano: autocrate o magistrato? Fattorigiuridice e fattori sociali del potereimperiale da Augusto a -Commodo, red. J.-L. Ferrary, J. Scheid, Pavia 2015.
• Robak P., Idea tolerancji religijnej w poglądach i doświadczeniach politycznych Williama Penna (1644-1718), "Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica" 1999/64.
• Robak P., William Penn - reformator i polityk. Czas ideałów (1644-1681), Warszawa 2000.
• Rutkowski M., Weryfikacja urzędników państwowych w Królestwie po Powstaniu Listopadowym, "Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego" 2003/8.
• Sajkowski R., Sprawa Falaniusza i Rubriusza. Początek procesów o obrazę majestatu za rządów Tyberiusza, "Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie. Prace Historyczne" 1998/13.
• Snyder V., You've Taken an Oath to Support the Constitution, Now What? The Constitutional Requirement for a Congressional Oath of Office, "University of Arkansas at Little Rock Law Review" 2001/, 23 (4).
• Szcząska Z., Ustawa Rządowa z 1791 r. [w:] Konstytucje Polski. Studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, t. 1, red. M. Kallas, Warszawa 1990.
• Szonert M., Obywatelstwo zawiedzionych nadziei? Początki obywatelstwa państwowego na ziemiach polskich, "Studia Migracyjne - Przegląd Polonijny" 2017/43 (1).
• Tandecki J., Organizacja i działalność kancelarii w średniowiecznych miastach hanzeatyckich, "Zapiski Historyczne" 2004/69.
• Tarnowska A., "Ci nawet sami, którzy stróżami praw są postanowieni, najpierwszymi zachowaczami onych być powinni". O praworządności w debacie i dziele reformatorskim Sejmu Wielkiego (1788-1792), "Przegląd Prawa Konstytucyjnego" 2021/3 (61).
• Tarwacka A., Prawne aspekty urzędu cenzora w starożytnym Rzymie, Warszawa 2012.
• Tarwacka A., Wybór i objęcie urzędu przez cenzorów w starożytnym Rzymie, "Zeszyty Prawnicze" 2010/2.
• The Act of Supremacy, 1534 (26 Henry VIII c. 1) [w:] Documents of the English Reformation, red. G. Bray, Cambridge 1994.
• Torrance I.C., Ways to Give Oaths extra Sanctity [w:] Oaths and Swearing in Ancient Greece, ed. A.H. Sommerstein, I.C. Torrance, Berlin-Boston 2014.
• Twellmann M., "Ueber die Eide". Zucht und Kritikim Preußen der Aufklärung, Konstanz 2010.
• Tytus Liwiusz, Dzieje Rzymu od założenia miasta, ks. I-V, tłum. A. Kościółek, wstęp J. Wolski, oprac. M. Brożek, Wrocław-Warszawa-Kraków 1968.
• Uhalde K., Expectations of Justice in the Age of Augustine, Philadelphia 2007.
• Uruszczak W., Rękopisy Statutu krakowsko-warckiego z 1421/1423 roku [w:] Nil nisi vere. Księga dedykowana Profesorowi Jackowi Matuszewskiemu, red. M. Głuszek, D. Wiśniewska-Jóźwiak, Łódź 2016.
• Van der Lugt M., The Left Hand of the Enlightenment: Truth, Error and Integrity in Bayle and Kant, "History of European Ideas" 2018/44 (4).
• Wojtczak M., Zniewaga imagines władcy jako podstawa oskarżenia o crimenmaiestatis w świetle wybranych rzymskich procesów karnych w Annales Tacyta, "Czasopismo Prawno-Historyczne" 2014/2 (66).
• Zajewski W., Koronacja i detronizacja Mikołaja I w Zamku Królewskim, "Przegląd Humanistyczny" 1971/5 (15).
• Zajewski W., Zabiegi "Nowej Polski" o detronizację Romanowów w styczniu 1831 r., "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne" 1958/8.
• Zarosa W., Przysięga i krzywoprzysięstwo w refleksji włoskiego humanisty Polidora Wergiliusza (1470-1555) [w:] Kulturowe i filozoficzne aspekty literatury i sztuki, red. M. Śliwa, E. Chodźko, Lublin 2020.