Jedna trzecia wieku posocjalistycznej transformacji ustrojowej

• Autorzy: Grzegorz W. Kołodko

Warianty tytułu

One Third of the Century of Postsocialist Systemic Transformation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Teoria zmian ustrojowych nie udzieliła jednoznacznej odpowiedzi co do ram czasowych, w których przebiega posocjalistyczna transformacja ustrojowa; celowe jest zatem wskazanie kryteriów jej zapoczątkowania oraz zakończenia. Wymaga to analizy porównawczej w odniesieniu do sfery realnej oraz sfery regulacji reformowanej gospodarki państwowego socjalizmu oraz wyłaniającej się z niego posocjalistycznej gospodarki rynkowej. Taka analiza musi być dokonana w odniesieniu do modelu neoliberalnego gospodarki opierającego się na Konsensusie Waszyngtońskim, co było w Polsce podstawą tzw. szokowej terapii, oraz do społecznej gospodarki rynkowej, która była celem późniejszej Strategii dla Polski. Zarówno literatura przedmiotu, jak i studia statystyczne wyraźnie pokazują, że polityka liberalizacji i stabilizacji z początku lat 90. była zbyt radykalna i zaszkodziła realnej sferze gospodarki, nie tworząc zarazem odpowiednich jakościowych przesłanek do rozwoju gospodarczego w następnych latach. Trwałe podstawy dynamicznego rozwoju stworzyła dopiero polityka reform i budowy instytucji prowadzona w latach realizacji Strategii dla Polski. Analiza minionej jednej trzeciej wieku głębokich przemian ustrojowych wskazuje na niejednolitość poszczególnych etapów rozwoju, co było skutkiem odmiennego formułowania celów rozwojowych i stosowania zróżnicowanych instrumentów polityki zmian instytucjonalnych i wzrostu gospodarczego. Z doświadczeń wysiłku transformacyjnego w tym długim okresie wynikają na przyszłość liczne wnioski pod adresem polityki potrójnie - ekonomicznie, społecznie i ekologicznie - zrównoważonego rozwoju, która musi brać pod uwagę determinanty społeczne i kulturowe. (abstrakt oryginalny)

EN

The theory of systemic changes did not give an unequivocal answer as to the period in which the post-socialist system transformation takes place; therefore, the criteria of its initiation and and completion should be specified. This requires a comparative analysis of the real sphere and regulation of the reformed economy of state socialism and the emerging post-socialist market economy. Such an analysis must also be applied to the neoliberal model of the economy based on the Washington Consensus, which was the basis for the so-called shock therapy applied in Poland, and to the social market economy, which was the aim of the Strategy for Poland. Both the literature on the subject and statistical studies clearly show that the policy of liberalization and stabilization of the early 1990s was too radical and had not created qualitative premises for economic development in the following years. Permanent foundations for dynamic development were created only by the policy of reforms and institution building implemented in the years of the Strategy for Poland. The analysis of the past one-third of the century of deep systemic changes indicates the heterogeneity of individual sub-periods, which was related to different formulation of development goals and using different instruments of the policy of institutional changes and economic growth. From the experiences of this long transformation effort, numerous conclusions can be drawn for the future regarding the threefold - economically, socially and ecologically - sustainable development policy, which must take into account social and cultural determinants. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

System gospodarczy; Przekształcenia systemowe w gospodarce; Polityka gospodarcza; Liberalizm gospodarczy; Historia gospodarcza

EN

Economic system; Systemic transformations in the economy; Economic policy; Laissez faire; Economic history

• Czasopismo: Ekonomista
• Rocznik: 2022
• Numer: nr 2
• Strony: 151--171

Twórcy

autor

Grzegorz W. Kołodko

• Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie

Bibliografia

• Åslund A. (1995), How Russia Became a Market Economy, The Brookings Institution, Washington, D.C.
• Bałtowski M. (1998), Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych. Przebieg i ocena, WN PWN, Warszawa.
• Baka W. (1999), U źródeł wielkiej transformacji, Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
• Bank Światowy (2021), World Development Indicators (https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?locations=B8-PL; dostęp 9.07.2021).
• Bauer T. (1978), Investment Cycles in Planned Economies, "Acta Oeconomica" vol. 21, no. 3, s. 243-260.
• Bożyk P. (1991), Droga do nikąd, Polska Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa.
• Bożyk P. (1992), Kto winien? Politycy i polityka gospodarcza pod pręgierzem, Wydawnictwo PAE, Warszawa.
• Czekaj J. (2019), Prywatyzacja: racjonalizacja modelu i porządkowanie praktyki, (w:) G.W. Kołodko, J. Tomkiewicz (red.), Strategia dla Polski. Ćwierć wieku później, WN PWN, Warszawa.
• Duczkowska-Małysz K. (2019), Rozwój obszarów wiejskich - perspektywa poprawy konkurencyjności i innowacyjności regionów problemowych, (w:) G.W. Kołodko, J. Tomkiewicz (red.), Strategia dla Polski. Ćwierć wieku później, WN PWN, Warszawa.
• Frydman R., Wellisz S., Kolodko G.W. (1991), Stabilization Policies in Poland: A Progress Report, (w:) E.-M. Classen (red.), Exchange Rate Policies in Developing and Post-Socialist Countries, International Center for Economic Growth Publication, ICS Press, San Francisco.
• Galbraith J.K. (2014), The End of Normal: The Great Crisis and the Future of Growth, Simon and Schuster, New York.
• Główczyk J. (2003), Szalbierczy urok transformacji, Fundacja Innowacja, Wyższa Szkoła Społeczno-Ekonomiczna, Warszawa.
• Grinberg R.J. (red.) (2021), Gorbaczew. Urok swobody, Izdatielstwo Wies Mira, Moskwa.
• Gruszczyński M., Kołodko G.W. (1975), Regularność wahań tempa wzrostu gospodarczego, "Gospodarka Planowa" 7-8, s. 421-429.
• GUS (2021a), Roczne wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych od 1950 roku, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa (https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ceny-handel/wskazniki-cen/wskazniki-cen-towarow-i-uslug-konsumpcyjnych-pot-inflacja-/rocznewskazniki-cen-towarow-i-uslug-konsumpcyjnych/; dostęp 9.07.2021).
• GUS (2021b), Stopa bezrobocia rejestrowanego w latach 1990-2021, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa (https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/bezrobocie-rejestrowane/stopa-bezrobocia-rejestrowanego-w-latach-1990-2021,4,1.html; dostęp 9.07.2021).
• Harvey D. (2005), A Brief History of Neoliberalism, Oxford University Press, Oxford-New York.
• Jakubowicz A. (2020), Spadek i wzrost gospodarczy w okresie transformacji polskiej gospodarki, "Biuletyn PTE" 1(88), s. 49-57.
• Kalicki K. (2019), Strategia transformacji sektora bankowego, (w:) G.W. Kołodko, J. Tomkiewicz (red.), Strategia dla Polski. Ćwierć wieku później, WN PWN, Warszawa, s. 240-266.
• Kaliński J. (2012), "Gospodarka w PRL", Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa.
• Kieżun W. (2013), Patologia transformacji, Poltext, Warszawa.
• Kołodko G.W. (1984), Cele rozwoju a makroproporcje gospodarcze, "Monografie i Opracowania" 160, Szkoła Główna Planowania i Statystyki, Warszawa (wydanie II, PWN 1986).
• Kołodko G.W. (1988), Reformy gospodarcze w socjalizmie a inflacja. Implikacje i perspektywy, "Gospodarka Planowa" 1, s. 6-11.
• Kołodko G.W. (1989), Kryzys, dostosowanie, rozwój, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Kołodko G.W. (1994), Strategia dla Polski, Poltext, Warszawa.
• Kolodko G.W. (2000), From Shock to Therapy: The Political Economy of Postsocialist Transformation, Oxford University Press, Oxford-New York.
• Kołodko G.W. (2004), O Naprawie Naszych Finansów, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierowania, Toruń.
• Kołodko G.W. (2007), Sukces na dwie trzecie. Polska transformacja ustrojowa i lekcje na przyszłość, "Ekonomista" 6, s. 799-836.
• Kołodko G.W. (2020), Ekonomia nowego pragmatyzmu. Tożsamość, cele, metoda, "Ekonomista" 2, s. 181-205.
• Kolodko G.W. (2021), Economics and Politics of the Great Change: Mikhail Gorbachev versus Deng Xiaoping, "Kwartalnik Nauk o Przedsiębiorstwie" 1(58), s. 5-15.
• Kołodko G.W., Koźmiński A.K. (2017), Nowy pragmatyzm kontra nowy nacjonalizm, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa.
• Kolodko G.W., McMahon W. (1987), Stagflation and Shortageflation: A Comparative Approach, "Kyklos" vol. 40, no. 2, s. 176-197.
• Kołodko G.W., Nuti D.M (1997), Polska alternatywa. Stare mity, twarde fakty, nowe strategie, Poltext, Warszawa.
• Kołodko G.W., Tomkiewicz J. (red.) (2019), Strategia dla Polski: Ćwierć wieku później, WN PWN, Warszawa.
• Kornai János (1992), The Socialist System: The Political Economy of Communism, Princeton University Press, Princeton, New Jersey.
• Kowalik T. (2009), www.polskatransformacja.pl, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza SA, Warszawa.
• Kozłowski P. (2021), Spotkania z Andrzejem Walickim, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa.
• Koźmiński A.K. (1982), Po wielkim szoku, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Koźmiński A.K. (2008), How it All Happened: Essays in Political Economy of Transition, Difin, Warszawa.
• Laski K. (1990), The Stabilization Plan for Poland, "Wirtschaftspolitische Blätter" No. 5, s. 444-458.
• Malinowski G. (2016), Nierówności i wzrost gospodarczy: sojusznicy czy wrogowie, WN PWN, Warszawa.
• Marks K., Engels F. (1949), Manifest komunistyczny, (w:) Dzieła wybrane, t. I, Książka i Wiedza, Warszawa.
• Mazowiecki T. (1989), Wystąpienie Tadeusza Mazowieckiego w Sejmie 24 sierpnia 1989 r., "Dzieje.PL Portal historyczny" (https://dzieje.pl/aktualnosci/wystapienie-tadeuszamazowieckiego-w-sejmie-24-sierpnia-1989-r; dostęp 9.07.2021).
• Mazowiecki T. (2013), Rok 1989 i lata następne, Prószyński i S-ka, Warszawa.
• Mączyńska E. (2019), Długookresowe strategie gospodarcze - nie(zbędne) narzędzie polityki społeczno-gospodarczej. Kazus: "Strategia dla Polski" i Rada Strategii Społeczno-Gospodarczej przy Radzie Ministrów, (w:) G.W. Kołodko, J. Tomkiewicz (red.), Strategia dla Polski: Ćwierć wieku później, WN PWN, Warszawa.
• Mączyńska E., Pysz P. (red.) (2010), Idee ordo i społeczna gospodarka rynkowa, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa.
• MFW (2000), World Economic Outlook: Focus on Transition Economies, International Monetary Fund, Washington, D.C. (September) (https://www.imf.org/en/Publications/WEO/Issues/2016/12/31/Focus-on-Transition-Economies; dostęp 9.07.2021).
• Michalski R. (2019), Ćwierćwiecze normalizacji stosunków finansowych Polski z zagranicą, (w:) G.W. Kołodko, J. Tomkiewicz (red.), Strategia dla Polski: Ćwierć wieku później, WN PWN, Warszawa.
• Milanovic B. (2016), Global Inequality for the Age of Globalization, The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts-London, England.
• Modzelewski K. (2014), Zajeździmy kobyłę historii. Wyznania poobijanego jeźdźca, Wydawnictwo Iskry, Warszawa.
• Monkiewicz J. (1995), Uwagi o przekształceniach własnościowych w Polsce, "Ekonomista" 5-6, s. 767-778.
• Monkiewicz J. (2002), Narodowe instytucje finansowe jako warunek stabilności i efektywnego rozwoju kraju, (w:) G.W. Kołodko (red.), Rozwój polskiej gospodarki. Perspektywy i uwarunkowania, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa.
• Nuti D.M. (2018), The Rise and Fall of Socialism, DOC Research Institute, Berlin (https://doc-research.org/2018/05/rise_and_fall_of_socialism/; dostęp 9.07.2021).
• Nuti D.M. (2019), 'Strategia dla Polski': na ratunek polskiej transformacji, (w:) G.W. Kołodko, J. Tomkiewicz (red.), Strategia dla Polski: Ćwierć wieku później, WN PWN, Warszawa.
• Ost D. (2005), The Defeat of Solidarity: Anger and Politics in Postcommunist Europe, Cornell University Press, Ithaca and London.
• Ost D. (2007), Klęska "Solidarności". Gniew i polityka w postkomunistycznej Europie, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa.
• Piatkowski M. (2018), Europe's Growth Champion: Insights from the Economic Rise of Poland, Oxford University Press, Oxford-New York.
• Podkaminer Leon (1992), Polityka pieniężna i jej efekty, (w:) L. Zienkowski (red.), Gospodarka Polski w latach 1990-1992, Zakład Badań Społeczno-Ekonomicznych Głównego Urzędu Statystycznego i Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
• Pol M. (2019), Uwarunkowania i długookresowe skutki programów restrukturyzacji przemysłu i rozwoju infrastruktury w 'Strategii dla Polski', w: G.W. Kołodko, J. Tomkiewicz (red.), Strategia dla Polski: Ćwierć wieku później, WN PWN, Warszawa.
• Porter-Szücs B. (2021), Całkiem zwyczajny kraj. Historia Polski bez martyrologii, Wydawnictwo Filtry, Warszawa.
• Poznanski K.Z. (1996), Poland's Protracted Transition: Institutional Change and Economic Growth, Cambridge University Press, Cambridge.
• Poznański K.Z. (2000), Wielki przekręt. Klęska polskich reform, Towarzystwo Wydawnicze i Literackie, Warszawa.
• Rosati D.K. (1991), The Polish Road to Capitalism: A Critical Appraisal of the Balcerowicz Plan, "Thames Papers in Political Economy", School of Social Sciences, Thames Polytechnic, London.
• Rosser J.B.Jr., M.V. Rosser (2018), Comparative Economics in a Transforming World Economy, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts-London, England.
• Sadowski Z. (2011), Przez ciekawe czasy. Rozmowy z Pawłem Kozłowskim o życiu, ludziach i zdarzeniach, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne - Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
• Skidelsky R. (2009), Keynes: The Return of the Master, Perseus Books, New York.
• Skidelsky R. (2020), What's Wrong with Economics? A Primer for the Perplexed, Yale University Press, New Haven and London.
• Sopoćko A. (2019), Polski rynek bez monopoli i oligarchów. Jak to się stało, (w:) G.W. Kołodko, J. Tomkiewicz (red.), Strategia dla Polski: Ćwierć wieku później, WN PWN, Warszawa.
• Stiglitz J.E. (2019), People, Power, and Profits: Progressive Capitalism for an Age of Discontent, W.W. Norton, New York-London.
• Tanzi V. (2011), Government versus Markets: The Changing Economic Role of the State, Cambridge University Press, New York.
• Tirole, Jean (2017), Economics of the Common Good, Princeton University Press, Princeton, New Jersey.
• Tomkiewicz J. (2017), Dynamika i struktura dochodów w warunkach globalizacji, WN PWN, Warszawa.
• Vonyó T. (2017), War and socialism: why eastern Europe fell behind between 1950 and 1989, "The Economic History Review" vol. 70, no. 1, s. 248-274.
• Walenciak R. (2017), Modzelewski-Werblan. Polska Ludowa. Rozmawia Robert Walenciak, Wydawnictwo Iskry, Warszawa.
• Walicki A. (1995), Marxism and the Leap to the Kingdom of Freedom: The Rise and Fall of the Communist Utopia, Stanford University Press, Stanford.
• Walicki A. (2013), Od projektu komunistycznego do neoliberalnej utopii, Universitas - Polska Akademia Nauk, Kraków.
• Williamson J. (2005), Differing Interpretations of the Washington Consensus, "Distinguished Lectures Series" no. 17, Leon Kozminski Academy of Entrepreneurship and Management, Warsaw.
• Winiecki J. (1991), Costs of Transition That Are Not Costs: On Non-Welfare-Reducing Output Fall, "Rivista di Politica Economica" no. VI, s. 85-94.
• Wprost (2013), "Modzelewski: Moje spory z Mazowieckim". Rozmawia Cezary Łazarewicz, 2 listopada (https://www.wprost.pl/423413/modzelewski-moje-spory-z-mazowieckim.html; dostęp 21.06.2021).
• Zienkowski L. (1993), Badania wyników gospodarczych w okresie transformacji, (w:) "Gospodarka Polski w latach 1990-1992. Pomiary i rzeczywistość", Zeszyty PBR - CASE, Nr 8, Fundacja Naukowa CASE - Polski Bank Rozwoju SA, Warszawa, s. 7-9.

Identyfikatory

DOI

10.52335/ekon/150801