Niematerialne dziedzictwo kulturowe Beskidu Śląskiego jako potencjał turystyczny. Między ochroną a komercjalizacją

• Autorzy: Kinga Czerwińska

Warianty tytułu

The Intangible Cultural Heritage of the Silesian Beskids as Potential for Tourist. Between Protection and Commercialization

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest analiza niematerialnego dziedzictwa kulturowego Beskidu Śląskiego jako potencjału turystycznego. Wskazany obszar badań stanowi teren atrakcyjny turystycznie, zarówno pod względem krajobrazowym, przyrodniczym (masywy górskie), jak i jako siedlisko wciąż żywotnych przejawów niematerialnego dziedzictwa. Starania społeczności lokalnej skoncentrowane są na jego ochronie, co zaowocowało m.in. wpisem na Krajową listę NDK najbardziej charakterystycznych, miejscowych elementów dziedzictwa, tj. koronki koniakowskie oraz wytwarzanie gajd i gra na instrumencie, a inne, w tym bacowanie, są na etapie starań o wpis. Podejmowane w tekście zagadnienia ukazują relacje między próbą ochrony dziedzictwa, a jego wykorzystaniem na gruncie turystyki, która od wielu lat stanowi istotny element ekonomiczny życia społeczności lokalnej. (abstrakt oryginalny)

EN

The aim of this paper is to analyse the intangible cultural heritage of the Silesian Beskids as potential for tourist. The indicated area of research is both an attractive tourist area (the mountains) and a habitat of vital manifestations of the intangible heritage. The heritage has been inscribed on the UNESCO National List of Intangible Cultural Heritage due to the efforts of the local community. It includes Koniaków lace, the production of gajds (the pastoralism instrument) and its playing, as well as pastoralism (an application for its entry is being prepared on the List). The issues discussed here show the relationship between attempts to protect the heritage and its use in tourism, which has been an important element of local community life for many years. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Dziedzictwo kulturowe; Potencjał rozwojowy; Ochrona dóbr kultury; Ochrona dóbr niematerialnych

EN

Cultural heritage; Development potential; Protection of cultural goods; Protection of intangible goods

• Czasopismo: Turystyka Kulturowa
• Rocznik: 2022
• Numer: nr 3 Dziedzictwo niematerialne a turystyka
• Strony: 72--95

Twórcy

autor

Kinga Czerwińska

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

Bibliografia

• 1. Adamowski J., Smyk K. (red.), 2013, Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła - wartości - ochrona. Intangible Cultural Heritage: Origins - Values - Protection, Wydawnictwo UMCS, Lublin-Warszawa
• 2. Adamowski J., Smyk K. (red.), 2015, Niematerialne dziedzictwo kulturowe: zakresy, identyfikacja, zagrożenia. Intangible cultural heritage: scope, identification, threats, t. 2, Wydawnictwo UMCS, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Lublin-Warszawa
• 3. Cudzich, E., 2013, Projekt "Gajdosze", czyli ocalanie archaicznej muzyki góralskiej, "Twórczość Ludowa", t. 75, nr 3-4, s. 69
• 4. Czerwińska, K., 2003, Współczesna twórczość samorodna - studium artysty, [w]: I. Bukowska-Floreńska (red.), "Studia etnologiczne i antropologiczne", Aktywność kulturalna i postawy twórcze społeczności lokalnych pogranicza, t. VII, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 149-157
• 5. Czerwińska, K., 2018a, Od czepca do stringów i z powrotem. O tradycyjnej koronce koniakowskiej i jej współczesnych odsłonach, [w:] Brzezińska A. W., Paprot-Wielopolska A., Tymochowicz M. (red.), Współczesna problematyka badań nad strojami ludowymi. Seria: Atlas Polskich Strojów Ludowych. Zeszyt specjalny, Wydawnictwo: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław, s. 73-83
• 6. Czerwińska, K., 2018b, Przepakować dziedzictwo. Przeszłość jako projekcja rzeczywistości, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice
• 7. Czerwińska, K., 2019, Odkrywając na nowo, odkrywając inaczej. Dziedzictwo kulturowe w kontekście turystyki na przykładzie współczesnego pasterstwa w Beskidzie Śląskim, "Turystyka Kulturowa", vol. 6, s. 7-18
• 8. Dobrowolscy A. i T., 1936, Strój, haft i koronka w województwie śląskim, "Prace Etnograficzne II", Wydawnictwo Śląskiej Akademii Umiejętności, Kraków, s. 5-44
• 9. Dobrowolski K., 1970, Migracje wołoskie na ziemiach dawnego państwa polskiego, [w:] Antoniewicz W. (red.), Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala. Studia podhalańskie oraz bibliografia pasterstwa Tatr i Podhala, t. VIII, Ossolineum, Wrocław, Warszawa, Kraków, s. 89-97
• 10. Emerick K., 2014, Conserving and managing ancient monuments: Heritage, democracy, and inclusion, Boydell Press, Woodbridge
• 11. Harrison R., 2010, Heritage as social action, [w:] West S. (red.), Understanding heritage in practice, University Press, Manchester, s. 240-276
• 12. Hewison R., 1987, The heritage industry: Britain in a climate of decline, Methuen London, London
• 13. Hoffman B., 2012, Turystyka etniczna a doświadczanie kulturowej inności, [w:] Rusek H., Czerwińska K., Marcol K. (red.) "Studia Etnologiczne i Antropologiczne", Dziedzictwo kulturowe "nadbagażem" codzienności? t. 7, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 153-166
• 14. Kiereś M., 2010, O gospodarce sałaszniczo - pasterskiej w etnograficznej pigułce, [w:] Michałek J. (red.), Owce w Beskidach, czyli Owca Plus po góralsku, brak wydawcy, Istebna, s. 22-36
• 15. Kiereś M., 2012, Koronka koniakowska. Gminny Ośrodek Kultury, Istebna
• 16. Kiereś M., 2019, Beskidzkie sałasznictwo na przestrzeni wieków w świetle badań archiwalnych i terenowych [w:] Beskidzkie sałasznictwo na przestrzeni wieków. Wydawnictwo Book Connecting People, Istebna, s. 21-75
• 17. Kirshenblatt-Gimblett B., 1998, Destination Culture: Tourism, Museums and Heritage, University of California Press, Berkeley
• 18. Kirshenblatt-Gimblett B., 2011, Od etnologii do dziedzictwa. Rola muzeum. "Etnografia Nowa" nr 3, s. 125-136
• 19. Klekot E., 2016, Dziedzictwo i jego antropologia. "Rocznik Antropologii Historii", VI (9), s. 7-13
• 20. Klekot E., 2021, Kłopoty ze sztuką ludową. Gust, ideologie, nowoczesność, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria. Fundacja Terytorium Książki, Gdańsk
• 21. Kocój E., J. Michałek J. (red), 2018, Bacowie i wałasi. Kultura pasterska na pograniczu polsko-słowackim, Wydawnictwo UNIGRAF, Cieszyn
• 22. Kopczyńska-Jaworska B., 1950-51, Gospodarka pasterska w Beskidzie Śląskim, "Praca i Materiały Etnograficzne" Łódź /VIII-IX, s. 155-322
• 23. Kopoczek A., 1984, Instrumenty muzyczne Beskidu Śląskiego i Żywieckiego. Aerofony proste i ich repertuar, Beskidzka Oficyna Wydawnicza BTSK, Bielsko-Biała
• 24. Lubaś M., 2017, Teoria dziedzictwa kulturowego w naukach społecznych, [w:] Chabiera, A., Dąbrowski, A., Fortuna-Marek, A., Kozioł, A., Lubaś, M., Nowak, P., Skaldawski, B., Stępnik, K., Dziedzictwo kulturowe w badaniach. 1. Polacy wobec dziedzictwa. Raport z badań społecznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, NID, Warszawa-Kraków, s. 17-19
• 25. Ludowe koronki koniakowskie, hafty śląskie i tkaniny artystyczne Spółdzielni cepeliowskiej "ArW" w Katowicach (broszura reklamowa, brak autora, roku i miejsca wydania)
• 26. Malicki L., 2004, Zarys kultury materialnej górali śląskich. Materiały do kultury społecznej górali śląskich, Wydawnictwo Muzeum Śląskie, Katowice
• 27. Marcol K., 2016, Ekologia - turystyka - dziedzictwo kulturowe. Współczesne pasterstwo beskidzkie w kontekście zrównoważonego rozwoju. [w:] Czerwińska K., Drożdż A. i inni, Ekologia kulturowa. Perspektywy i interpretacje, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 121-143
• 28. Niedoba E., Czernek A., Szczepański M. S., (red.), 2009, Między nostalgią a nadzieją. Dziedzictwo kulturowe w ujęciu interdyscyplinarnym, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Opole
• 29. Przybyły-Dumin A. (red.), 2016, Narracja, obyczaj, wiedza...: o zachowaniu niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Narrative, custom, knowledge: on the preservation of intangible cultural heritage, Wydawnictwo: Muzeum Górnośląski Park Etnograficzny, Wydawnictwo UMCS, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Chorzów-Lublin-Warszawa
• 30. Schreiber H., (red.), 2017, Niematerialne dziedzictwo kulturowe: doświadczenia w ochronie krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz Chin: 10-lecie wejścia w życie Konwencji UNESCO z 2003 roku w perspektywie zrównoważonego rozwoju, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa
• 31. Schreiber H., 2019, Intangible Cultural Heritage, Europe, and the EU: Dangerous Liaisons? [w:] Cultural Heritage in the European Union. A Critical Inquiry into Law and Policy, Series: Studies in Intercultural Human Rights, t. 9; Jakubowski A., Fiorentini F., Hausler K., (red.), Brill-Nijhoff, Leiden, s. 324-364
• 32. Smith, L., 2006, Uses of Heritage, Routledge, Abingdon and New York
• 33. Węglarska K., 2013, Niematerialne dziedzictwo kulturowe w kontekście marketingowym - szanse i zagrożenia, [w:] Adamowski J., Smyk K. (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła - wartości - ochrona. Intangible Cultural Heritage: Origins - Values - Protection, Wydawnictwo UMCS, Lublin-Warszawa, s. 89-98
• 34. Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, sporządzona w Paryżu dnia 17 października 2003 r., Dz. U. 2011 nr 172 poz. 1018.: www.infor.pl/dziennik-ustaw,rok,2011,num,172/poz,1018 [9.09.2022]
• 35. Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego: niematerialne.nid.pl/Dziedzictwo_niematerialne/Krajowa_inwentaryzacja/Krajowa_lista_NDK [9.09.2022]
• 36. Strona internetowa Centrum Produktu Regionalnego w Koniakowie: seroscypek.pl [22.05.2022]
• 37. Strona internetowa Centrum Koronka Koniakowska: centrumkoronkikoniakowskiej.pl [22.05.2022]
• 38. Strona internetowa Tygodnia Kultury Beskidzkiej: tkb.art.pl [10.09.2022]
• 39. Strona internetowa Śląskiej Izby Turystycznej: www.silesia-sot.pl/badanie-ruchuturystycznego-w-woj-slaskim-za-2021-rok/2022/06/09 [12.09.2022]
• 40. Strona internetowa Urzędu Statystycznego w Katowicach: katowice.stat.gov.pl/opracowaniabiezace/opracowania-sygnalne/sport-turystyka/turystyka-w-wojewodztwie-slaskim-w2021-r-,2,13.html [12.09.2022]
• 41. "Program Aktywizacji Gospodarczej oraz Zachowania Dziedzictwa Kulturowego Beskidów i Jury Krakowsko-Częstochowskiej Owca Plus", s. 32-64, docplayer.pl/210092802-Wojewodzki-program-aktywizacji-gospodarczej-oraz-zachowania-dziedzictwakulturowego-beskidow-i-jury-krakowsko-czestochowskiej-owca-plus-do-roku-2027.html [22.05.2022]
• 42. Uchwała Zarządu Województwa Śląskiego nr 1664/90/III/2007 z dnia 12.09.2007, www.slaskie.pl/content/program-owca-plus [26.05.2022]
• 43. Uchwała Zarządu Województwa Śląskiego nr 635/360/III/2010 z dnia 23.03.2010, www.slaskie.pl/content/program-owca-plus [26.05.2022]