Praktyki kulinarne związane z wyrobem tradycyjnych produktów żywnościowych jako element rozwoju turystyki kulinarnej

• Autorzy: Dominik Orłowski

Warianty tytułu

Culinary Practices Related to the Production of Traditional Food Products as an Element of the Development of Culinary Tourism

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Dawne tradycje kulinarne są doskonałym przykładem niematerialnego dziedzictwa kulturowego Polski, które współcześnie odgrywają niebagatelną rolę w pielęgnowaniu obyczajów Polaków oraz tworzeniu wspólnoty rodzin i przyjaciół - biesiadujących ze sobą przy wspólnym stole i to zarówno tym codziennym, jak i świątecznym. Turystyka kulinarna jest postrzegana jako atrakcyjna propozycja spędzania czasu wolnego przez cały rok. Podróżując po regionach i subregionach etnograficznych Polski poznajemy mieszkających w nich ludzi, a także ich wielopokoleniowe dziedzictwo kulinarne. Doskonałą podstawą do tworzenia kulinarnych produktów turystycznych są również praktyki kulinarne związane z folklorem. Celem artykułu jest przedstawienie wybranych praktyk kulinarnych, które ukazują sposoby otrzymywania produktów żywnościowych wpisanych na krajową Listę Produktów Tradycyjnych, a tym samym przyczyniają się do rozwoju turystyki kulinarnej w autentycznych miejscach ich występowania. W artykule przedstawiono wybrane praktyki kulinarne w Polsce oraz zwrócono uwagę na ich potencjał, który wpływa na atrakcyjność turystyki kulinarnej. Artykuł powstał w oparciu o analizę materiałów źródłowych, bezpośrednie wywiady z osobami zajmującymi się kultywowaniem regionalnych praktyk kulinarnych oraz aktywne uczestnictwo w trakcie, pokazów, rekonstrukcji i warsztatów organizowanych w muzeach skansenowskich, gospodarstwach agroturystycznych czy podczas wydarzeń kulinarnych w wybranych regionach kraju. (abstrakt oryginalny)

EN

The old culinary traditions are an excellent example of the immaterial cultural heritage of Poland, which today play a significant role in cultivating the customs of Poles and creating a community of families and friends - feasting with each other at the common table, both every day and festive. Culinary tourism is perceived as an attractive offer of spending free time all year round. Travelling through the ethnographic regions and subregions of Poland, we get to know the people living in them, as well as their multi-generation culinary heritage. The culinary practices related to folklore are also an excellent basis for creating culinary tourist products. The aim of the article is to present selected culinary practices that show the methods of obtaining food products entered on the national List of Traditional Products, and thus contribute to the development of culinary tourism in their authentic places of occurrence. The article presents selected culinary practices in Poland and emphasizes their potential, which affects the attractiveness of culinary tourism. The article is based on the analysis of source materials, direct interviews with people involved in the cultivation of regional culinary practices and active participation during shows, reconstructions and workshops organized in open-air museums, agricultural tourist farms or during culinary events in the selected regions of the country. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Turystyka kulinarna; Dziedzictwo kulturowe; Produkty żywnościowe

EN

Culinary tourism; Cultural heritage; Food products

• Czasopismo: Turystyka Kulturowa
• Rocznik: 2022
• Numer: nr 3 Dziedzictwo niematerialne a turystyka
• Strony: 145--181

Twórcy

autor

Dominik Orłowski

• Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego; Polskie Stowarzyszenie Turystyki Kulinarnej

Bibliografia

• 1. Adamowski J., 2016, Niematerialne dziedzictwo kulturowe Lubelszczyzny jako walor i potencjał turystyczny, [w:] Godlewski G., Roszak J. (red.), Niematerialne i materialne dziedzictwo Lubelszczyzny jako podstawa rozwoju turystyki kulturowej, Wyd. Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. Fundacja Slawistyczna, Warszawa, s. 13-23
• 2. Adamowski J., 2017, Polskie doświadczenia w zakresie wdrażania Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku, [w:] Schreiber H. (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: doświadczenia w ochronie krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz Chin. 10-lecie wejścia w życie Konwencji UNESCO z 2003 roku w perspektywie zrównoważonego rozwoju, Wyd. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa, s. 70-83
• 3. Adamowski J., Smyk K., 2013, Niematerialne dziedzictwo kulturowe - teoria i praktyka, [w:] Adamowski J., Smyk K. (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła - wartości - ochrona, Wyd. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej i Narodowy Instytut Dziedzictwa, Lublin-Warszawa, s. 9-17
• 4. Atkinson D., 2005, Heritage, [in:] Atkinson D., Jackson P., Sibley D., Washbourne N. (ed.) Cultural geography, I.B. Tauris, London, s. 141-150
• 5. Bieciuk M., 2022, Żywność wysokiej jakości, Wyd. Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie, Olsztyn
• 6. Bilska J., 2016, Pamięć smaków. Tradycje kulinarne w powiecie radzyńskim (południowe Podlasie), [w:] Bilska J. (red.), Pamięć smaków. Tradycyjne pożywnie w powiecie radzyńskim (południowe Podlasie), Wyd. Radzyńskie Stowarzyszenie Inicjatyw Edukacyjnych przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Jana Pawła II w Radzyniu Podlaskim, Radzyń Podlaski, s. 11-43
• 7. Brzezińska A.W., 2013, Reifikacja dziedzictwa kulturowego w świetle Konwencji UNESCO z 2003 roku, ,,Nauka", nr 1, s. 109-128
• 8. Byszewska I., Kurpińska G., 2012, Polskie smaki, Wyd. ZYSK i S -KA, Poznań 2012
• 9. Dahlig P., 2013, O wartościowaniu i prognozowaniu tradycji muzycznych, [w:] Adamowski J., Smyk K. (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła - wartości - ochrona, Wyd. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej i Narodowy Instytut Dziedzictwa, Lublin Warszawa, s. 173-179
• 10. Drożdż A., 2013, Drobne ciasteczka cieszyńskie - kulinarne dziedzictwo Śląska Cieszyńskiego, [w:] Adamowski J., Smyk K. (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła - wartości - ochrona, Wyd. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej i Narodowy Instytut Dziedzictwa, Lublin-Warszawa, s. 339-350
• 11. Gonia A., Charzyński P., 2020, Food events in the Kuyavian-Pomeranian voivodship - their recognizability and branding, ,,Geography and Tourism", vol. 8, no. 1, s. 19-35
• 12. Gonia A.,2011, Nowy produkt turystyki kulinarnej w Dolinie Dolnej Wisły. Przykład "Święta Śliwki" w Strzelcach Dolnych, [w:] Dombrowicz M. (red.), Turystyka okolic Bydgoszczy, ,,Promotio Geographica Bydgostiensia", t V, Wyd. Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz, s. 69-79
• 13. Góral A., 2013, Rola samorządu terytorialnego w zrównoważonym zarządzaniu niematerialnym dziedzictwem kulturowym, [w:] Adamowski J., Smyk K. (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła - wartości - ochrona, Wyd. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej i Narodowy Instytut Dziedzictwa, Lublin-Warszawa, s. 99-110
• 14. Grochowicz J., 2019, Rola dziedzictwa kulinarnego w rozwoju turystyki, jego promocja i ochrona na terenie Kurpi Zielonych, [w:] Kurpiowskie produkty tradycyjne i regionalne w kontekście ochrony dziedzictwa kulinarnego Mazowsza. Materiały II Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej, Wyd. Regionalne Centrum Kultury Kurpiowskiej im. Księdza Władysława Skierkowskiego w Myszyńcu, Myszyniec, s. 11-23
• 15. Harbanowicz J., 2016, Internacjonalizm w kuchni PRL-u, ,,Kultura - Historia - Globalizacja", nr 20, s. 97-108
• 16. Jodełka H., 2005, Międzynarodowa ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturowego, ,,Stosunki Międzynarodowe - International Relations", nr 3-4 (32), s. 169-187
• 17. Konwencja 2003 - Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, sporządzona w Paryżu dnia 17 października 2003 r., Dziennik Ustaw z 19 sierpnia 2011 roku, nr 172, poz. 1018
• 18. Kosmala G., 2016, Niematerialne dziedzictwo kulturowe Górnego Śląska wobec zagrożeń - rozważania z perspektywy geograficznej, [w:] Przybyła-Dumin A. (red.), Narracja, obyczaj, wiedza... O zachowaniu niematerialnego dziedzictwa kulturowego, Wyd. Muzeum Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej i Narodowy Instytut Dziedzictwa, Chorzów-Lublin-Warszawa, s. 97-118
• 19. Kraczoń K., 2014, Rola współczesnych jarmarków miejskich w upowszechnianiu niematerialnego dziedzictwa kulturowego (na przykładzie Jarmarku Jagiellońskiego w Lublinie), ,,Studia Etnologiczne i Antropologiczne", t 14, s. 146-149
• 20. Kraczoń K., 2015, Od rejestracji do interpretacji - o potrzebie dokumentacji i ochrony gestów rytualnych, [w:] Adamowski J., Smyk K. (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: zakresy - identyfikacja - zagrożenia, Wyd. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej i Narodowy Instytut Dziedzictwa, Lublin-Warszawa, s. 211-222
• 21. Kruczek Z, Krauzowicz M., 2016, Turystyka kulinarna na Podhalu, "Zeszyty Naukowe. Turystyka i Rekreacja", nr 18 (2), s. 17-33
• 22. Kruczek Z., 2011, Szlak oscypkowy w Małopolsce. Droga od pomysłu do produktu turystycznego, [w:] Włodarczyk B., Krakowiak B., Latosińska J. (red.), Kultura i turystyka. Wspólna droga, Wyd. Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Łódzkiego, Łódź, s. 17-33
• 23. Lista produktów tradycyjnych, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, https://www.gov.pl/web/rolnictwo/lista-produktow-tradycyjnych12 [30.06.2022]
• 24. Machowska M., 2016, Turystyka i niematerialne dziedzictwo kulturowe: przegląd szans i zagrożeń. Na przykładzie rzemiosła i rękodzieła tradycyjnego, ,,Łódzkie Studia Etnograficzne", t 55, s. 161-192
• 25. Matras A., 2016, Performowanie polskiego smaku: kuchnia narodowa jako niematerialne dziedzictwo kulturowe, ,,Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media", nr 3 (22), s. 105-114
• 26. Migdał W., 2010, Gwara i regionalizmy w rolnictwie i przetwórstwie, PTTŻ Oddział Małopolski, Kraków
• 27. Migdał W., 2015, Sterowanie jakością produktów pochodzenia zwierzęcego, ,,Przegląd Hodowlany", nr 5, s. 1-8
• 28. Mironiuk-Nikolska A., 2007, Kuchnia Polska. Jak powstaje tradycyjny smak, Wyd. Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, Warszawa
• 29. Modławska H., 2018, Niematerialne dziedzictwo kulturowe - praktyki kulinarne, Wyd. Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Poznaniu, Poznań
• 30. Modrzyńska J., 2018, System ochrony produktów regionalnych i tradycyjnych w Unii Europejskiej, ,,Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej", seria: Organizacja i zarządzanie, z 129, s. 281-295
• 31. Najmrocka K., 2017, Nowe odczytywanie tradycji przez kulinaria w świetle antropologicznych rozważań, [w:] Żarski W., Piasecki T. (red.), Kuchnia i stół w komunikacji społecznej. Tekst, dyskurs, kultura, Wyd. Oficyna Wydawnicza ATUT - Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław, s. 359-368
• 32. Niematerialne dziedzictwo kulturowe, Narodowy Instytut Dziedzictwa, https://niematerialne.nid.pl/Dziedzictwo_niematerialne/Czytelnia/ [12.06.2022]
• 33. Niezabitowski M., 2021, Przedmowa, [w:] Niedźwiedź A., Okręglicka I. (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe w teorii i praktyce, Wyd. Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 7-9
• 34. Nowak C., 2020, Produkty regionalne i tradycyjne w promocji rozwoju ekonomicznego i zachowaniu dziedzictwa kulturowego wsi, ,,Turystyka i Rozwój Regionalny", nr 13, s. 103-115
• 35. Ochmański A., 2016, Model wykorzystania dziedzictwa kulinarnego w turystyce. Przykład Górnego Śląska, ,,Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media", nr 3 (22), s. 81-104
• 36. Oczkowska A., 2018, Ziemniaki dawniej z garnka nie wychodziły - o tradycyjnym pożywieniu i jego funkcjonowaniu we współczesnych uwarunkowaniach, [w:] Sikora M. (red.), Między Małopolską, a Górnym Śląskiem. Materiały z I Forum Regionalnego 17-18 listopada 2017, Wyd. Regionalny Instytut Kultury w Katowicach, Chrzanów Wygiełzów, s. 77-85
• 37. Orłowski D., Woźniczko M., 2011a, Kuchnia ludowa elementem krajobrazu kulturowego i jej wykorzystanie w ofercie turystycznej Puszczy Białowieskiej, [w:] Wojtanowicz J., Zbucki Ł. (red.), Krajobraz kulturowy a turystyka, Wyd. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, Biała Podlaska, s. 79-90
• 38. Orłowski D., Woźniczko M., 2011b, Powidła śliwkowe markowym produktem turystycznym Parku Krajobrazowego Doliny Dolnej Wisły, [w:] Czarniecka-Skubina E., Nowak D., Mogiła-Lisowska J. (red.), Żywność i żywienie w turystyce i rekreacji, Wyd. Wyższa Szkoła Hotelarstwa, Gastronomii i Turystyki w Warszawie, Warszawa, s. 250-268
• 39. Orłowski D., Woźniczko M., 2014, Turystyka kulinarna, czyli wędrówki po smakach regionów, [w:] Klein-Wrońska S. (red.) Smaki regionów. Dziedzictwo kulinarne w muzeach na wolnym powietrzu, Biuletyn Stowarzyszenia Muzeów na Wolnym Powietrzu w Polsce, nr 14, Wyd. Stowarzyszenie Muzeów na Wolnym Powietrzu w Polsce w Toruniu, Wdzydze Kiszewskie, s. 13-45
• 40. Orłowski D., Woźniczko M., 2018, Gastronomiczne unikaty na Liście reprezentatywnej niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości - inspiracją dla turystyki kulinarnej, ,,Studia Etnologiczne i Antropologiczne", t 18, s. 98-124
• 41. Orłowski D., Woźniczko M., 2019, Dziedzictwo kulinarne i jego miejsce w turystyce etnograficznej na przykładzie muzeów skansenowskich, ,,Zagadnienia Doradztwa Rolniczego", nr 4 (98), s. 116-130
• 42. Pielak M, Czarniecka-Skubina E., 2021, Kuchnia regionalna jako przykład ochrony dziedzictwa kulturowego i rozwoju regionu, [w:] Dominik P. (red.), Edukacyjna rola turystyki kulinarnej, Wyd. Szkoła Główna Turystyki i Hotelarstwa Vistula, Warszawa, s. 190
• 43. Puchnarewicz E., 2010, Wprowadzenie, [w:] Puchnarewicz E. (red.), Wielokulturowość w turystyce, Wyd. Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych, Warszawa, s. 9-12
• 44. Ratajski S., 2012, Edukacja kulturalna w pracach UNESCO i organizacji europejskich, [w:] Ilczuk D., Ratajski S. (red.), Edukacja poprzez kulturę. Kreatywność i innowacyjność, Polski Komitet do spraw UNESCO, Warszawa, s. 13-32
• 45. Rejestracja produktów tradycyjnych i regionalnych, 2016, Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach, Karniowice
• 46. Rembiszewska D.K., 2018, Nazwy kulinarnych produktów tradycyjnych jako świadectwo językowej lokalności, [w:] Kamler A., Pietrzkiewicz D., Seroka K. (red.), Polska i świat przez kuchnię. Studia o dziedzictwie kulinarnym, Wyd. Uniwersytet Warszawski, Warszawa s. 211-217
• 47. Rozbicka M., 2017, Narodowy Instytut Dziedzictwa w procesie wdrażania w Polsce postanowień Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku, [w:] Schreiber H. (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: doświadczenia w ochronie krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz Chin. 10-lecie wejścia w życie Konwencji UNESCO z 2003 roku w perspektywie zrównoważonego rozwoju, Wyd. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa, s. 27-33
• 48. Sadowska-Mazur K., Włodarczyk J., 2016, Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego, Wyd. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa
• 49. Santowa M., 2013, Niematerialne dziedzictwo kulturowe - przekaz jako redukcja zapominania, [w:] Adamowski J., Smyk K. (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła - wartości - ochrona, Wyd. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej i Narodowy Instytut Dziedzictwa, Lublin-Warszawa, s. 149-160
• 50. Smyk K., 2016, Tradycje kulinarne a Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku (prolegomena), [w:] Bilska J. (red.), Pamięć smaków. Tradycyjne pożywnie w powiecie radzyńskim (południowe Podlasie), Wyd. Radzyńskie Stowarzyszenie Inicjatyw Edukacyjnych przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Jana Pawła II w Radzyniu Podlaskim, Radzyń Podlaski, s. 7-10
• 51. Smyk. K., 2017, Uniwersum kulinarne jako zjawisko niematerialnego dziedzictwa kulturowego w myśl Konwencji UNESCO z 2003 roku. Studium przypadku południowego Podlasia, ,,Dziedzictwo Kulturowe Wsi", t 1, s. 79-93
• 52. Świtała-Trybek D., 2015, Praktyka kulinarna jako wartość (na przykładzie świniobicia), [w:] Adamowski J., Wójcicka M., Tradycja dla współczesności. Ciągłość i zmiana, t 8: Wartości w języku i w kulturze, Wyd. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 197-211
• 53. Świtała-Trybek D., Przymuszała L., 2018, Dobry żur kiej w nim szczur. Dziedzictwo kulinarne Śląska w tekstach kultury, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole
• 54. Tomaszewska-Bolałek M., 2019, Turystyka kulinarna jako ważny element nowego modelu turystyki, [w:] Dominik P., Turystyka kulinarna pokoleń, Wyd. Szkoła Główna Turystyki i Hotelarstwa w Warszawie, Warszawa, s. 23-31
• 55. Tomczyk-Miczka E., 2017, Turystyka kulinarna - subiektywna przestrzeń, ,,Zeszyty Naukowe. Turystyka i Rekreacja", nr 19 (1), s. 157-165
• 56. Tymochowicz M., 2014, Pożywienie codzienne mieszkańcóẃ w południowego Podlasia, [w:] J. Adamowski, M. Wójcicka (red.), Tam na Podlasiu, Pożywienie - czyli coś dla ciała i dla ducha t. IV, Wyd. Gminny Ośrodek w Borkach z/s w Woli Osowińskiej, Wola Osowińska, s. 23-32
• 57. Tymochowicz M., 2016, Pieczywo obrzędowe na Lubelszczyźnie i jego współczesne uwarunkowania, ,,Łódzkie Studia Etnograficzne", t 55, s. 80-98
• 58. Tymochowicz M., 2019, Tradycyjne pożywienie chłopskie na Lubelszczyźnie, Wydawnictwo Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin
• 59. Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych [DzU 2005, Nr 10, poz. 68]
• 60. Włodarczyk J., 2012, UNESCO a ochrona dziedzictwa niematerialnego, ,,Spotkania z Zabytkami", nr. 5-6, s. 21-23
• 61. Woźniczko M., Jędrysiak T., Orłowski D., 2015, Turystyka kulinarna, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• 62. Woźniczko M., Orłowski D., 2009, Szlak Oscypkowy jako nowy produkt turystyczny Podhala, [w:] Jalinik M. (red.), Konkurencyjność produktów turystycznych, Wyd. Politechnika Białostocka, Białystok, s. 100-112
• 63. Zalasińska K., 2013, Zalecenia dotyczące wdrożenia prawodawstwa UNESCO do polskiego porządku prawnego, Polski Komitet do spraw UNESCO, Warszawa
• 64. https://niematerialne.nid.pl/Dziedzictwo_niematerialne/zagro-enia-dla-dziedzictwa/ [25.05.2022]
• 65. www.gov.pl/web/rolnictwo/lista-produktow-tradycyjnych12 [30.06.2022]
• 66. www.gov.pl/web/rolnictwo/mielnicki-korowaj-weselny [15.07.2022]
• 67. www.gov.pl/web/rolnictwo/powidla-sliwkowe-z-doliny-dolnej-wisly-2 [15.07.2022]
• 68. www.muzeumoscypka.pl/oscypek/poznaj-oscypka [15.07.2022]
• 69. www.polskasmakuje.pl/europejski-system-oznaczen/chnp/oscypek/ [15.07.2022]
• 70. www.polskieszlaki.pl/muzeum-oscypka-zakopane.htm [15.07.2022]
• 71. www.unesco.pl/article/1/tradycje-zwiazane-z-barszczem-ukrainskim-wpisane-na-listeniematerialnego-dziedzictwa-kulturowego-wy/ [01.07.2022]