Pytanie 100: Jak turystyka kulturowa wpływa na dziedzictwo niematerialne?

• Autorzy: Monika Herkt , Michał Kępski , Armin Mikos von Rohrscheidt , Joanna Dziadowiec-Greganić , Andrzej Iwo Szoka , Andrzej Szoszkiewicz , Arkadiusz Jełowicki , Krzysztof Kasprzak , Beata Raszka
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Ujmując dziedzictwo jako procesualnie zmieniający się zbiór elementów przeszłości przekształcanych w teraźniejsze doświadczenia [Ashworth 2015], do jego niematerialnych przykładów zaliczać można wiele tradycyjnych, jak i współczesnych praktyk. Są to m.in. zwyczaje, bajki i legendy, opowieści, przepisy i smaki, sztuki widowiskowe i tradycje muzyczne, wiedza, rzemiosło i różnorodne zachowania świąteczne lub codzienne oraz towarzyszące im materialne korelaty (narzędzia, przedmioty, przestrzeń kulturowa). Jednym z kluczowych czynników w definiowaniu dziedzictwa niematerialnego jest także przekaz międzypokoleniowy. Żywa społecznie transmisja treści kulturowych warunkuje praktykowanie dziedzictwa. Problem ten ma charakter uniwersalny i dotyczy zarówno pierwotnego obszaru występowania dziedzictwa niematerialnego, jak i możliwość jego praktykowania poza konkretnym kontekstem przestrzennym, np. na emigracji. Przekaz międzypokoleniowy może być jednym z czynników wpływających na ochronę dziedzictwa. Ta jednak obejmuje także inne działania, jak identyfikacja, dokumentacja, badanie, zachowanie, zabezpieczenie, promowanie, wzmacnianie czy rewitalizacja poprzez edukację formalną i nieformalną [UNESCO 2003]. Jaką rolę w tych procesach pełni lub powinna pełnić turystyka kulturowa? Czy możliwa jest ochrona dziedzictwa niematerialnego przez praktyki turystyczne? Czy turystyka kulturowa uczestniczy w transmisji międzypokoleniowej dziedzictwa niematerialnego? Jakie są tego przykłady bądź antyprzykłady? Czy produkty turystyczne umożliwiają praktykowanie dziedzictwa niematerialnego osobom z doświadczeniem migracji? Jak turystyka kulturowa wpływa na dziedzictwo niematerialne? (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Turystyka kulturowa; Dziedzictwo kulturowe; Ochrona dóbr niematerialnych; Produkt turystyczny

EN

Cultural tourism; Cultural heritage; Protection of intangible goods; Tourist product

• Czasopismo: Turystyka Kulturowa
• Rocznik: 2022
• Numer: nr 3 Dziedzictwo niematerialne a turystyka
• Strony: 271--338

Twórcy

autor

Monika Herkt

• Poznańskie Centrum Dziedzictwa

autor

Michał Kępski

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza; Poznańskie Centrum Dziedzictwa

autor

Armin Mikos von Rohrscheidt

• Gnieźnieńska Szkoła Wyższa Milenium

autor

Joanna Dziadowiec-Greganić

autor

Andrzej Iwo Szoka

• Muzeum Krakowa

autor

Andrzej Szoszkiewicz

autor

Arkadiusz Jełowicki

• Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie

autor

Krzysztof Kasprzak

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

autor

Beata Raszka

• Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

Bibliografia

• 1. Ashworth G., 2015, Planowanie dziedzictwa, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków
• 2. Bagnall G., 2003, Performance and Performativity at Heritage Sites, "Museum and Society", no. 1 (2), s. 87-103
• 3. Bernat S., 2014, Przestrzeń kulturowa a krajobraz kulturowy na listach UNESCO, "Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego", nr 24, s. 115-132
• 4. Boć J., Samborska-Boć E., 1994, Ochrona środowiska. Źródła, Kolonia Limited, Wrocław
• 5. Bogacki M., 2010, O współczesnym "ożywianiu" przeszłości - charakterystyka odtwórstwa historycznego, "Turystyka Kulturowa", nr 4-6, s. 39-62
• 6. Boorstin D. J., 1964, The Image: A Guide to Pseudo-Events in America, Harper and Row, New York
• 7. Brusiewicz L., 1992, "Gabinet historyczny" Jana Pawła Woronicza tytułem do wiecznej chwały jego imienia, [w:] Sztuka i historia. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki Kraków, listopad 1988, red. M. Bielska-Ławch, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 261-283
• 8. Butler J., 1990, Gender Trouble. Feminism and the Subversion of Identity, Routledge, London-New York
• 9. Carlson M., 1996, Performance: A Critical Introduction, Routledge, London-New York
• 10. Christou E., 2005, Heritage and Cultural Tourism: a Marketing-Focused Approach, [w:] International Cultural Tourism. Management, implications and cases, red. M. Sigala, D. Leslie, Butterworth-Heinemann, Oxford, s. 4-15
• 11. Cohen E., 1979, A Phenomenology of Tourist Experiences, "Sociology", No. 13, s. 179-201
• 12. Cohen E., 1988, Authenticity and Commoditization in Tourism, "Annals of Tourism Research", No. 15, s. 371-386
• 13. Eliade M., 1993, Traktat o historii religii, przeł. J. Wierusz-Kowalski, wstęp L. Kołakowski, posł. opatrzył S. Tokarski, Wydawnictwo OPUS, Łódź
• 14. Emerick K., 2014, Conserving and Managing Ancient Monuments: Heritage, Democracy, and Inclusion, The Boydell Press, Woodbridge
• 15. Fairclough G., 2009, New heritage frontiers, [w:] Heritage and Beyond, Council of Europe Publishing, Strasbourg, s. 29-41
• 16. Frazer J.G., 1978, Złota gałąź, przeł. H. Krzeczkowski, przedm. J. Lutyński, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
• 17. Geismar H., 2015, Anthropology and Heritage Regimes, "Annual Review of Anthropology", no. 44, s. 71-85
• 18. Gibson C., 2010, Jak czytać symbole. Język symboli w różnych kulturach, przeł. K. Kuraszkiewicz, Wydawnictwo Arkady, Warszawa
• 19. Goffman E., 1956, Representation of Self in Everyday Life, University of Edinburgh, Edinburgh
• 20. Gaweł Ł., 2011, Szlaki dziedzictwa kulturowego. Teoria i praktyka zarządzania, Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
• 21. Grant R., 2022, Najgłębsze południe. Opowieści z Natchez, przeł. J. Ruszkowski, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec
• 22. Hafstein V. T., 2018, Making Intangible Heritage, Indiana University Press, Bloomington Indiana
• 23. Haldrup M., Bœrenholdt J. O., 2015, Heritage as Performance, [w:] The Palgrave Handbook of Contemporary Heritage Research, eds. Waterton E., Watson S., Palgrave Macmillan, London, https://doi.org/10.1057/9781137293565_4
• 24. Harrison R., 2013, Heritage. Critical Approaches, Routledge, London-New York
• 25. Humboldt A., 1959, Podróże po Ameryce Podzwrotnikowej. Wybór, red. B. Olszewicz, wyboru dokonali i tłumaczyli z j. niemieckiego J. Babicz i J. Petryszyn, Książka i Wiedza, Warszawa
• 26. Jarząbek M., 2021, Dziedzictwo - zarys historii słowa i pojęcia. Studium metod historii pojęć a badanie "przeszłości w teraźniejszości", "Historyka", t. 51, s. 411-432, doi: 10.24425/hsm.2021.138383
• 27. Kasprzak K., 2011, Drzewa - pomniki przyrody i pamiątki kultury, "Turystyka Kulturowa", nr 4, s. 17-38
• 28. Kaźmierczak W., 2018, Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu jako krajowe dziedzictwo niematerialne, "Biuletyn Uniejowski", t. 7, s. 65-75
• 29. Konflikt czy harmonia? Dziedzictwo niematerialne między siłą lokalnej tożsamości a produktem. Zapis debaty, [w:] Niematerialne dziedzictwo kulturowe w teorii i praktyce, red. A. Niedźwiedź, I. Okręglicka, Muzeum Krakowa, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków 2021, s. 113-129
• 30. Kowalski K., 2013, O istocie dziedzictwa europejskiego - rozważania, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków
• 31. Krajewska J. T., 2016, Atrakcyjność turystyczna gminy Uniejów w opinii turystów i kuracjuszy, "Biuletyn Uniejowski", t. 5, s. 193-207
• 32. Kronenberg J., Bocheński M., Dolata P.T., Jerzak L., Profus P., Tobółka M., Tryjanowski P., Wuczyński A., Żołnierowicz K.M., 2013, Znaczenie bociana białego Ciconia ciconia dla społeczeństwa i analiza z perspektywy koncepcji usług ekosystemowych, "Chrońmy Przyrodę Ojczystą", t. 69, nr 3, s. 179-203
• 33. Kruczek Z., 2011, Atrakcje turystyczne. Fenomen, typologia, metody badań, Proksenia, Kraków 2011
• 34. MacCannell D., 1999, The Tourist: A New Theory of the Leisure Class, University of California Press, Berkley-Los Angeles-London
• 35. Macdonald S., 2013, Memorylands. Heritage and Identity in Europe Today, Routledge, London-New York
• 36. Majeranowski K. [Pielgrzym z Tenczyna], 1820, Konik, "Pszczółka Krakowska", t. II, nr 47a, s. 193-199
• 37. Mikos von Rohrscheidt A., 2014, Współczesne przewodnictwo miejskie. Metodyka i organizacja interpretacji dziedzictwa, Proksenia / KulTour.pl, Kraków-Poznań
• 38. Mikos von Rohrscheidt A., 2010a, Turystyka kulturowa. Fenomen, potencjał, perspektywy, KulTour.pl, Poznań
• 39. Mikos von Rohrscheidt A., 2010b, Regionalne szlaki tematyczne. Idea, potencjał, organizacja, Proksenia, Kraków
• 40. Mikos von Rohrscheidt A., 2011, (Re)animatorzy dawnej historii a podróże w czasie wolnym. Profil polskich uczestników ruchu "historical reenactment" i ich potencjał dla rozwijania turystyki kulturowej, "Turystyka Kulturowa", nr 2, s. 22-54
• 41. Mikos von Rohrscheidt A., 2018a, Historia w turystyce kulturowej, PWN, Warszawa
• 42. Mikos von Rohrscheidt A., 2018b, Polityka historyczna z etyką w tle. Patologie w kreowaniu doświadczeń turystów kulturowych, "Folia Turistica", nr 49, s. 67-123
• 43. Mikos von Rohrscheidt A., 2020a, Zarządzanie w turystyce kulturowej, t. I: Konteksty, koncepcje, strategie, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań
• 44. Mikos von Rohrscheidt A., 2020b, Zarządzanie w turystyce kulturowej, t. II: Obszary, relacje, oferta, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań
• 45. Mikos von Rohrscheidt A., 2021a, Interpretacja dziedzictwa w turystyce kulturowej. Konteksty, podmioty, zarządzanie, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznańskie Centrum Dziedzictwa, Poznań
• 46. Mikos von Rohrscheidt A., 2021b, Uczestnicy, formy i kierunki rozwoju współczesnej turystyki społecznej, [w:] Turystyka społeczna w Polsce. Monografia naukowa. Przewodnik dobrych praktyk, red. A. Stasiak, COTG PTTK Fundacja Symbioza, Kraków-Świdnica, s. 31-61
• 47. Molik E., Dobosz J., Kordeczka K., Pęksa M., 2017, Wypas kulturowy owiec na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego jako przykład gospodarstwa zgodnego z zasadami ekorozwoju, "Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych", nr 1, s. 61-70
• 48. Myga-Piątek U., 2012, Krajobrazy kulturowe. Aspekty ewolucyjne i typologiczne, Uniwersytet Śląski, Katowice
• 49. Myga-Piątek U., 2014, O wzajemnych relacjach przestrzeni i krajobrazu kulturowego, "Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego", nr 24, s. 27-44
• 50. Nowacki M., 2020, Interpretacja dziedzictwa w XXI wieku: kreatywność, ko-kreacja i publiczny dyskurs w ekonomii doświadczeń, "Turystyka Kulturowa", nr 3, s. 12-40
• 51. Nyka M., 2016, Sprawiedliwość międzypokoleniowa w międzynarodowym prawie środowiska, "Gdańskie Studia Prawnicze", nr 35, s. 355-372
• 52. Pruszcz P. J., 1647, Stołecznego miasta Krakowa kościoły i klejnoty, co w nich jest widzenia godnego i zacnego, Drukarni Franciszka Cezarego, Kraków
• 53. Qiu Q., Zuo Y., Zhang M., 2022, Intangible Cultural Heritage in Tourism: Research Review and Investigation of Future Agenda, "Land", Vol. 1, No. 1, 139, https://doi.org/10.3390/land11010139
• 54. Rahaman H., Kiang T. B., 2017, Digital Heritage Interpretation: Learning from the Realm of Real-World, "Journal of Interpretation Research", Vol. 22, No. 2, s. 53-64
• 55. Ratajski S., 2015, Zagrożenia dziedzictwa niematerialnego według Konwencji UNESCO z 2003 roku, [w:] Niematerialne dziedzictwo kulturowe: zakresy - identyfikacja - zagrożenia, t. II, red. J. Adamowski, K. Smyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin-Warszawa, s. 15-26
• 56. Rostas S., 1998, From Ritualization to Performativity. The Concheros of Mexico, [w:] Ritual, Performance, Media, ed. F. Hughes-Freeland, Routledge, London-New York, s. 85-103
• 57. Schechner R., 2002, Performance Studies: An Introduction, Routledge, London-New York
• 58. Schieffelin E., 1998, Problematizing performance, [w:] Ritual, Performance, Media, ed. F. Hughes-Freeland, Routledge, London-New York, s. 194-207
• 59. Smith L., 2006, The Uses of Heritage, Routledge, London-New York
• 60. Smyk K., 2018, Kwietne dywany na Boże Ciało w przekazach mieszkańców parafii Spycimierz, "Twórczość Ludowa", nr 3-4
• 61. Smyk K., 2019, Spycimierskie kwietne dywany na Boże Ciało - typologia i symbolika wzorów, "Biuletyn Uniejowski" t. 8, s. 35-65
• 62. Smyk K., 2020, Zmieniać rzeczy w znaki. kod przedmiotowy w tradycji Bożego Ciała z kwietnymi dywanami w Spycimierzu, "Biuletyn Uniejowski", t. 9, s. 5-21
• 63. Sochacki Ł., 2021, Usłyszane dziedzictwo, [w:] Niematerialne dziedzictwo kulturowe w teorii i praktyce, red. A. Niedźwiedź, I. Okręglicka, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 73-87
• 64. Steinecke A., 2009, Themenwelten im Tourismus. Marktstrukturen - Marketing - Management - Trends, Oldenbourg, München
• 65. Szoka A. I., 2014, Lajkonik - Konik zwierzyniecki - dzieje niematerialnego eksponatu muzealnego, [w:] Świat Lajkonika. Konika na świecie, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków, s. 31-73
• 66. Szoka A. I., 2016, Lajkonik jako obiekt muzealny, "Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa", t. 34, s. 355-370
• 67. Szoka A. I., 2020, Szopka Krakowska. The Nativity Scene Tradition and the Muzeum of Kraków, "Volkskunde", vol. 121, no. 3, s. 469-480
• 68. Tilden F., 2019, Interpretacja dziedzictwa, przeł. A. Wilga, Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT, Poznań
• 69. Tomaszczuk A., 2004, Kwietny kobierzec. O obchodach święta Bożego Ciała w Spycimierzu, "Konteksty. Polska Sztuka Ludowa", nr 1-2, s. 213-220
• 70. UNESCO 1972, Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjęta w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. przez Konferencję Generalną Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury na jej siedemnastej sesji, Dz. U. z 1976 r. Nr 32 poz. 190
• 71. UNESCO 2003, Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, sporządzona w Paryżu dnia 17 października 2003 r., Dz. U. z 2011 r. Nr 172, poz. 1018
• 72. Wang N., 1999, Rethinking Authenticity in Tourism Experience, "Annals of Tourism Research", vol. 26 (2), s. 349-370
• 73. Weiner J., 2020, Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa (wyd. III)
• 74. Winiarczyk K., 2014, Przepis na Kraków Jerzego Dobrzyckiego, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków
• 75. Anne Frank Walk, 2022, [w:] Route You, [online:] www.routeyou.com/ennl/route/view/360874/walking-route/anne-frank-walk, 15.09.2022
• 76. Faro Convention 2005, Council of Europe, Framework Convention on the Value of Cultural Heritage for Society, Faro 27.10, [online:] www.coe.int/en/web/conventions/fulllist//conventions/rms/0900001680083746, 15.09.2022
• 77. ICOMOS 2008, The ICOMOS Charter for the Interpretation and Presentation of Cultural Heritage Sites, Ratified by the 16th General Assembly of ICOMOS Quebec, 4 October, [online:] www.icip.icomos.org/downloads/ICOMOS_Interpretation_Charter_ENG_04_10_08.pdf, 15.09.2022
• 78. La Palma 2007, Starlight Initiative, Declaration in Defence of the Night Sky and the Right to Starlight (La Palma Declaration), International Conference in Defence of the Quality of the Night Sky and the Right to Observe the Stars, Canary Islands, April 19-20; [online:] https://fundacionstarlight.org/docs/files/33_english-declaration-in-defense-of-thequality-of-the-night-sky-and-the-right-to-starlight.pdf, 2.09.2022
• 79. Lizurek J., 2021, Wokół szopki - spacerem po Krakowie. Spacerownik, Krakowskie Biuro Festiwalowe, Muzeum Krakowa, Kraków, [online:] http://www.wokolszopki.pl/broszura_pl.pdf, 31.07.2022
• 80. Memory of the World 2022, Full list of the Memory of the World International Register, UNESCO, [online:] https://webarchive.unesco.org/20220323041423/https://en.unesco.org/programme/mow/register, 15.09.2022
• 81. NCC 2022, National Constitution Center, [online:] https://constitutioncenter.org, 15.09.2022
• 82. Rahaman H., 2012, A framework for digital Heritage Interpretation, National University of Singapore, Singapore (dysertacja doktorska, pdf), https://scholarbank.nus.edu.sg/handle/10635/35246, 15.09.2022
• 83. Regulamin składania wniosków o wpis oraz procedury wpisywania elementów dziedzictwa niematerialnego na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego, Narodowy Instytut Dziedzictwa, https://niematerialne.nid.pl/Ochrona_dziedzictwa/Wytyczne/, 10.09.2022
• 84. Report 1987, Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future, http://www.un-documents.net/our-common-future.pdf, 2.09.2022
• 85. Tenerife 1994, Declaration on human rights for future generations adopted by a UNESCOCousteau Society Meeting of Experts, organised by the Tricontinental Institute for Parliamentary Democracy and Human Rights in La Laguna (Tenerife) on 26 February, [online:] https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000100169.page=5, 2.09.2022
• 86. UNESCO 1989, Draft medium-term plan, 1990-1995, Records of the General Conference Twenty-fifth Session Paris, 17 October to 16 November, vol. 1. Resolutions, 1990 (pdf), 15.09.2022
• 87. UNESCO Lista 2022, Browse the Lists of Intangible Cultural Heritage and the Register of good safeguarding practices, UNESCO, [online:] https://ich.unesco.org/en/lists, 15.09.2022
• 88. UNESCO PL 2022, Polskie obiekty na Liście Światowego Dziedzictwa, Polski Komitet ds. UNESCO, [online:] http://www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/swiatowedziedzictwo/polskie-obiekty, 15.09.2022
• 89. Wells J. C., 2007, The Plurality of Truth in Culture, Context, and Heritage: A (Mostly) PostStructuralist Analysis of Urban Conservation Charters, Roger Williams University, [online:] https://docs.rwu.edu/saahp_fp/19, 30.08.2022
• 90. Wikipedia 2022, Dziedzictwo kulturowe, [w:] Wikipedia.org, [online:] https://pl.wikipedia.org/wiki/Dziedzictwo_kulturowe, 2.09.2022
• 91. WTO 2012, World Tourism Organization, Tourism and Intangible Cultural Heritage, UNWTO, Madrid, https://doi.org/10.18111/9789284414796, 30.08.2022
• 92. WTO 2017, World Tourism Organization, Tourism and Culture, [online:] https://www.unwto.org/tourism-and-culture, 30.08.2022