Senat Rzeczypospolitej Polskiej i Senat Republiki Czeskiej. Analiza porównawczo-prawna

• Autorzy: Krzysztof Skotnicki

Warianty tytułu

Senate of the Republic of Poland and Senate of the Czech Republic. Legal and Comparative Analysis

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Istnienie i funkcjonowanie drugich izb parlamentu należy w państwach unitarnych do najbardziej kontrowersyjnych zagadnień. Dzieje się tak nawet w krajach, w których są one jednymi z najstarszych organów, czego najlepszym przykładem są spory o Izbę Lordów w Wielkiej Brytanii, prowadzące w ostatnich latach do znacznych jej przemian. Dyskusje takie nie omijają i Polski, można nawet powiedzieć, że liczba krytycznych wypowiedzi na temat Senatu ostatnimi laty zdecydowanie narasta. Zabierający głos w naszych polemikach na ten temat, często odwołują się do przykładów z innych państw. Nie uważam jednak, aby porównania te były zawsze trafne, gdyż konfrontacji takich można - w moim przekonaniu - dokonywać tylko wówczas, gdy występują zbliżone warunki, w których funkcjonują te organy. Najczęściej, niestety, nie jest to jednak brane pod uwagę. Szczególnie widoczne to jest w związku z zafascynowaniem konstytucjonalizmem zachodnim i chęcią przenoszenia tamtych rozwiązań na nasz grunt bez dostatecznego uwzględnienia specyfiki każdej sytuacji. Dlatego jestem zdania, na co wielokrotnie już wskazywałem, iż w zbyt małym stopniu bierze się u nas pod uwagę rozwiązania i doświadczenia takich państw, jak Republika Czeska, Republika Słowacka i Republika Węgierska. Nieprzypadkowo tworzymy bowiem wspólnie grupę Państw Wyszehradzkich. W porównaniu z innymi krajami europejskimi różnice między tymi krajami wydają się stosunkowo najmniejsze, a ponadto mamy zbliżone doświadczenia z okresu poprzedzającego transformację ustrojową, słabość systemów partyjnych, nie najwyższy poziom kultury politycznej i prawnej, sytuację ekonomiczną itd. Dla problematyki struktury parlamentu charakterystyczne jest przy tym to, że wśród tych czterech państw dwa zdecydowały się na bikameralizm, natomiast dwa mają tylko parlamenty jednoizbowe. Z tego też względu analizie porównawczo-prawnej poddaję Senat Rzeczypospolitej Polskiej i Senat Republiki Czeskiej. W rozważaniach kładę przede wszystkim nacisk na różnice występujące pomiędzy drugimi izbami w analizowanych państwach. Pomijam natomiast regulacje i rozwiązania, które są identyczne bądź bardzo zbliżone, a przede wszystkim nie mające znaczenia dla porównania tych organów. Stąd nie omawiam statusu senatorów, jak i nie wgłębiam się w kwestię organizacji izb. (fragment tekstu)

EN

Creation of the second Chambers of Parliament in Poland and in the Czech Republic wasn't the result of well-thought vision of these organs, but was made to deal with immediate problems. Their constitutional model is different. In Poland it's term is connected with Sejm's term whereas in the Czech Republic there is no connection between them. In Poland it lasts 4 years and in the Czech Republic 6 years and it can't be dissolved. Moreover, the frame of Czech's Senate is renewed in 1/3 of it's frame every 2 years, which makes it more representative. Candidates for senators besides the traditional requirements such as citizenship, full active capacity and full public rights, have to be at least: 30 years old in Poland and 40 in the Czech Republic at the day of poll. There are majority elections, but in Poland constituencies are plurinominal (from 2 to 4), whereas in the Republic of Czech uninominal. In Poland the candidate with the highest number of votes gets the mandate whereas in the Czech Republic there is the requirement of the absolute majority of votes which is why the second round takes place that often. Both Senates work permanently but the Czech one may be put on hold. In both countries the model of asimetrical bicameralism was introduced. Second Chambers take part mainly in the legislative procedure but the main role is being played by the first Chambers. The most important right of the Senate of the Czech Republic is the possibility to create (when the Chamber of Parlament is dissolved) the decree-law. The creative competences of both Chambers are very random and it's hard to find any particular idea in it. Similar situation takes place when we discuss other rights even though there is not many of them. Generally speaking, Czech construction seems to let the Senate run it's duties in a better way. Disconnection of the Chamber's commision and temporary ability to renew the frame of Senate are these ideas which should be taken into account when discussing the reform of the second Chamber. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Parlament; Władza; Państwo; System parlamentarny

EN

Parliament; Power; State; Parliamentary system

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica
• Rocznik: 2009
• Numer: nr 70
• Strony: 103--122

Twórcy

autor

Krzysztof Skotnicki

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• 1. S. Bożyk, [w:] Prawo konstytucyjne, red. M. Grzybowski, Białystok 2008, s. 60.
• 2. W. Brodziński, D. Górecki, K. Skotnicki, T. Szymczak, Wzajemne stosunki między władzą ustawodawczą a wykonawczą, Łódź 1996, s. 39.
• 3. R. Chruściak, Dwuizbowość parlamentu, [w:] Parlament. Model konstytucyjny a praktyka ustrojowa, red. Z. Jarosz, Warszawa 2006, s. 80.
• 4. M. Dobrowolski, Zasada dwuizbowości parlamentu w polskim prawie konstytucyjnym, Warszawa 2003, s. 193.
• 5. J. Filip, Ústavně právo, t. 2, Brno 1994, s. 101.
• 6. L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 1998, s. 17.
• 7. L. Garlicki, Uwaga 3 do art. 97, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. I, red. L. Garlicki, Warszawa 1999.
• 8. L. Garlicki, Uwaga 8 do Rozdziału IV "Sejm i Senat", [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. I, red. L. Garlicki, Warszawa 1999.
• 9. L. Garlicki, Uwaga 9 do art. 97, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. I, red. L. Garlicki, Warszawa 1999.
• 10. E. Gdulewicz, Republika Czeska, [w:] Ustroje państw współczesnych, t. 2, red. E. Gdulewicz, Lublin 2002, s. 74.
• 11. M. Jabłoński, Referendum ogólnokrajowe w polskim prawie konstytucyjnym, Wrocław 2001, s. 45.
• 12. V. Jirásková, Zákonodárná moc v Ústavě České republiky z roku 1993 - stav právní a praxe fungování, [w:] Konstytucjonalizm czeski i polski. 15 i 11 lat po uchwaleniu konstytucji obu państw. I Polsko-Czeskie Seminarium Prawnicze. Toruń, 15-16 października 2008 roku, red. Z. Witkowski, V. Jirásková, K. M. Witkowska-Chrzczonowicz, Toruń 2009, s. 66.
• 13. K. Klíma i zespół, Komentář k Ústavě a Listině, Plzeň 2005, s. 142.
• 14. M. Kudej, Kompetencje Senatu w świetle reformy konstytucyjnej z kwietnia 1989 roku, "Państwo i Prawo" 1990, nr 2, s. 18.
• 15. M. Masternak-Kubiak, Udział Senatu w procesie uchwalania ustawy budżetowej i innych planów finansowych Państwa, [w:] Postępowanie ustawodawcze w polskim prawie konstytucyjnym, red. J. Trzciński, Warszawa 1994, s. 222.
• 16. P. Sarnecki, Czy w Polsce istnieje konstytucyjna zasada dwuizbowości parlamentu?, "Przegląd Sejmowy" 1993, nr 2, s. 47.
• 17. P. Sarnecki, Senat RP i jego relacje z Sejmem (lata 1989-1993), Warszawa 1995, s. 8.
• 18. A. Szmyt, Nowe elementy konstytucyjne i regulaminowe postępowania ustawodawczego, "Przegląd Sejmowy" 1998, nr 3, s. 29 i n.
• 19. T. Szymczak, Ustrój europejskich państw socjalistycznych, Warszawa 1983, s. 423-424.
• 20. Z. Witkowski, Kilka uwag na temat aktualnego ukształtowania Senatu RP, "Studia Iuridica" 1995, t. XXVIII, s. 216.
• 21. Z. Witkowski, Senat w Polsce - cztery lata doświadczeń, "Zeszyty Biura Studiów i Analiz Kancelarii Senatu" 1994, s. 4.