Zasada współdziałania państwa ze związkami wyznaniowymi i jej wyraz we współczesnym konstytucjonalizmie europejskim

• Autorzy: Paweł Borecki

Warianty tytułu

The Principle of Cooperation between the State and Religious Associations and its Expression in Contemporary European Constitutionalism

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Zasada współdziałania państwa i związków wyznaniowych ma bogatą, pozytywna treść. Jej jurydyzacja formalnie wyklucza nadanie stosunkom wyznaniowym charakteru antagonistycznego - wrogiego. Omawiana zasada może jednak służyć jako parawan dla konfesjonalizacji państwa lub politycznej instrumentalizacji wspólnot religijnych. Najpełniej zasada współdziałania może się urzeczywistnić w demokratycznym, pluralistycznym państwie wolnościowym. Trudno sobie wyobrazić jej egzekucję za pomocą przymusu administracyjnego. W praktyce analizowana zasada jest jurydyzowana zarówno w państwach wyznaniowych, jak i w państwach akonfesyjnych. We współczesnej Europie nie jest ona często wyrażana wprost w konstytucjach. Obecność zasady współdziałania państwa i Kościoła (związków wyznaniowych) w ustawach zasadniczych niektórych państw należy zwłaszcza tłumaczyć oddziaływaniem nauczania społecznego Soboru Watykańskiego II. W nowożytnej doktrynie społecznej papiestwa do tej zasady jako pierwszy nawiązał Leon XIII. Pod wpływem katolickiej nauki społecznej zasada współdziałania państwa i związków wyznaniowych (Kościoła) została zamieszczona m.in. w Konstytucji RP z 1997 r. oraz w polskim konkordacie z 1993 r. W polskim ustawodawstwie tytułowa zasada jest obecna już od pierwszej połowy lat osiemdziesiątych dwudziestego wieku. Zasada współdziałania zasługuje na względną, ale niebezdyskusyjną, aprobatę. W przypadku jej jurydyzacji powinna mieć ona charakter fakultatywny. Należy także ponadto możliwie skonkretyzować cele i przedmiot współdziałania oraz odnieść omawianą zasadę do wszystkich związków wyznaniowych działających w danym państwie.(abstrakt oryginalny)

EN

The principle of cooperation between the state and religious associations has a rich, positive content. Its juridisation formally excludes the antagonistic and hostile nature of religious relations. This principle can, however, serve as a screen for the confessionalisation of the state or the political instrumentalisation of religious communities. The principle of cooperation can be most fully realised in a democratic, pluralistic free state. Its enforcement by means of administrative coercion is difficult to imagine. In practice, the analysed principle is juridised both in confessional and aconfessional states. In contemporary Europe, it is often not explicitly expressed in constitutions. The presence of the principle of cooperation between the state and the Church (religious associations) in the basic laws of some states is to be explained in particular by the influence of the social teaching of the Second Vatican Council. Leo XIII was the first to refer to this principle in the modern social doctrine of the papacy. Under the influence of the Catholic social teaching, the principle of cooperation between the state and religious associations (the Church) was included, among others, in the Constitution of the Republic of Poland of 1997 and in the Polish Concordat of 1993. This principle has been present in Polish legislation since the first half of the 1980s. The principle of cooperation deserves relative, but not unquestionable, approval. In the event of its juridisation, it should be of an optional nature. Moreover, the aims and subject matter of cooperation should be made as specific as possible and the discussed principle should be applied to all religious associations operating in a given country.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Związki wyznaniowe; Polityka wyznaniowa; Konstytucja RP; Kościół katolicki

EN

Religious association; Religious policy; RP Constitution; Roman Catholic Church

• Czasopismo: Przegląd Prawa Publicznego
• Rocznik: 2022
• Numer: nr 7-8
• Strony: 137--149

Twórcy

autor

Paweł Borecki

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• Babula M., Współczesny Kościół państwowy w Republice Islandii, "Przegląd Prawa Wyznaniowego" 2021/13.
• Bielecki M. (red.), Bilateralizm w stosunkach państwowo-kościelnych, Lublin 2011.
• Biliński K., Żmuda M., Nauka społeczna Kościoła Katolickiego od Leona XIII do Jana Pawła II. Wybór tekstów źródłowych, Toruń 1994.
• Bobiński M. (tłum.), Zubik M. (wstęp), Konstytucja Księstwa Andory, Warszawa 2014.
• Borecki P., Geneza modelu stosunków państwo - kościół w Konstytucji RP, Warszawa 2008.
• Borecki P., Zasada niezależności i autonomii Kościoła i państwa w pracach nad Konstytucją RP z 1997 r. [w:] Człowiek - Państwo - Kościół. Księga Jubileuszowa dedykowana Księdzu Profesorowi Arturowi Mezglewskiemu, red. P. Sobczyk, P. Steczkowski, Lublin 2020.
• Brzozowski W., Konstytucyjne ramy stosunków państwo-kościół w Hiszpanii na przestrzeni XX wieku [w:] Francuska ustawa z 9 grudnia 1905 r. o rozdziale kościołów i państwa z perspektywy stu lat, red. M. Pietrzak, Warszawa 2007.
• Cosma A. (tłum.), Brodziński W. (wstęp), Konstytucja Rumunii z 21 listopada 1991 r., Warszawa 1996.
• Dubisz St. (red. nauk.), Wielki Słownik Języka Polskiego PWN, u - ż, Warszawa 2018.
• Garlicki L., Wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie konstytucyjnym - status wspólnot wyznaniowych, "Biuletyn Trybunału Konstytucyjnego" 1999 nr specjalny.
• Góra S., Góra D., Relacje państwo Kościół katolicki oraz przemiany kulturowe na współczesnej Malcie - zasady a rzeczywistość, "Przegląd Prawa Wyznaniowego" 2021/13.
• Grabowski R. (tłum.), Grabowska S. (wstęp), Konstytucja Księstwa Liechtensteinu, Warszawa 2013.
• Hemperek P., Współpraca między Kościołem a państwem, "Kościół i Prawo" 1985/4.
• Horodyska D. (tłum.), Lloha E. (tłum.), Milanowski Wł. (wstęp), Konstytucja Republiki Albanii uchwalona 21 października 1998 r., Warszawa 2001.
• Krukowski J., Część II. Teraźniejszość: Konkordat między Stolicą Apostolska a Rzecząpospolitą Polską 1993 - 1998 [w:] Konkordaty Polskie. Historia i teraźniejszość, red. J. Krukowski, Lublin 2019.
• Krukowski J., Konkordat polski. Znaczenie i realizacja, Lublin 1999.
• Krukowski J., Konstytucyjna zasada współdziałania między państwem a kościołem dla dobra człowieka i dobra wspólnego [w:] Kościoły i inne związki wyznaniowe w służbie dobru wspólnemu, red. W. Uruszczak, K. Krzysztofek, M. Mikuła, Kraków 2014.
• Makowski J., Kościół w czasach dobrej zmiany, Łódź 2021.
• Małajny R.M., Regulacja kwestii konfesyjnych w Konstytucji III RP (refleksje krytyczne) [w:] Ze sztandarem prawa przez świat. Księga dedykowana Profesorowi Wieńczysławowi Józefowi Wagnerowi von Igelgrund z okazji 85-lecia urodzin, red. R. Tokarczyk, K. Motyka, Kraków 2002.
• Mezglewski A., Misztal H., Stanisz P., Prawo wyznaniowe, Warszawa 2011.
• Mołdowa T. (tłum. i wstęp), Konstytucja Hiszpanii z 27 grudnia 1978 r., Warszawa 1993.
• Osiński J. (tłum. i wstęp), Konstytucja Republiki Islandii, Warszawa 2009.
• Pietrzak M., Demokratyczne, świeckie państwo prawne, Warszawa 1999.
• Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, Warszawa 2013.
• Snopek J., Sadecki A. (wstęp), Ustawa Zasadnicza Węgier, Warszawa 2015.
• Sobczyk P., Dobro wspólne jako cel współdziałania państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi, "Kościół i Prawo" 2015/4 (1).
• Sobczyk P., Kościół a wspólnoty polityczne, Warszawa 2005.
• Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznań bdw.
• Steczkowski P., Konstytucyjna zasada współdziałania państwa i Kościoła w kontekście interpretacji zasad poszanowania godności osoby ludzkiej i dobra wspólnego, "Studia z Prawa Wyznaniowego" 2008/11.
• Szymanek, Klauzule wyznaniowe w Konstytucji RP, "Studia z Prawa Wyznaniowego" 2005/8.
• Wójcik T.M. (tłum.), Garliccy A. i L. (wstęp), Konstytucja Republiki Chorwacji z 22 grudnia 1990 r., Warszawa 1995.
• Zdaniuk B. (wstęp i tłum.), Konstytucja Republiki Mołdawii, Warszawa 1994.