Terroryzm żywnościowy oraz obrona żywności w ujęciu formalnoprawnym

• Autorzy: Małgorzata Zdzisława Wiśniewska

Warianty tytułu

Food Terrorism and Food Defence in Formal and Legal Terms

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Ze względu na rolę żywności w życiu człowieka i dla gospodarek całego świata, zarówno żywność, jak i cały łańcuch żywnościowy są bardzo podatnym celem ataku terrorystycznego. Terroryzm żywnościowy nie jest zjawiskiem nowym, a bieżące doświadczenia potwierdzają, że jest nadal bardzo groźny. Celem artykułu jest uzyskanie odpowiedzi na dwa pytania badawcze: (1) Czy i w jakim zakresie prawo stanowione wyznacza ramy ochrony żywności przed celowym zanieczyszczeniem? (2) Jaką rolę w zakresie obrony żywności przed terroryzmem pełni prywatne prawo żywnościowe? W wyniku przeprowadzanych analiz prawa, w tym prawa żywnościowego i prywatnego prawa żywnościowego, potwierdzono, że w prawie krajowym oraz europejskim prawie żywnościowym nie ma odniesienia do terroryzmu żywnościowego oraz obrony żywności. Jedyne regulacje, które istnieją, dotyczą ochrony tzw. infrastruktury krytycznej, w tym zapewniającej dostawy żywności i wody. Najbardziej w tym względzie rozwiniętym prawem na świecie jest amerykańskie prawo żywnościowe, w tym tzw. ustawa modernizacyjna, nakładająca obowiązek wdrożenia przez organizacje systemu analizy zagrożeń i opartych na ryzyku środków zapobiegawczych wobec żywności (Hazard Analysis and Risk-Based Preventive Controls, HARPC). Bardzo ważną rolę w temacie obrony przed terroryzmem żywnościowym odgrywa prywatne prawo żywnościowe, a także dobrowolne pod względem ich wdrożenia narzędzia oceny ryzyka (np. system TACCP), wypracowywane przez różne agendy i stowarzyszenia branżowe. (abstrakt oryginalny)

EN

Due to the role of food in human life and for the economies of the whole world, both food and the entire food chain are very vulnerable to terrorist attacks. Food terrorism is not a new phenomenon, and current experience confirms that it is still very dangerous. The aim of the article is to answer two research questions: (1) Does statutory law define the framework for protecting food against deliberate contamination and, if so, to what extent? (2) What role does private food law play in defending food against terrorism? As a result of the conducted analyses of law, including food law, and private food law, it was confirmed that in national and European food law there is no reference to food terrorism or food defence. The only regulations that exist concern the protection of the so-called critical infrastructure, such as those that ensure the provision of food and water supplies. The most developed law in the world in this respect is the American food law, including the so-called modernization act, which imposes an obligation on organizations to implement the HARPC system. Private food law plays a very important role in food defence against food terrorism, as well as voluntary - in terms of their implementation - risk assessment tools, such as the TACCP system, developed by various agencies and industry associations. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Terroryzm; Bezpieczeństwo żywnościowe; Zanieczyszczenie środowiska; Prawo

EN

Terrorism; Food security; Environmental pollution; Law

• Czasopismo: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Rocznik: 2022
• Numer: nr 4
• Strony: 101--119

Twórcy

autor

Małgorzata Zdzisława Wiśniewska

• Uniwersytet Gdański

Bibliografia

• Ackerman, G., Peterson, H. (2020). Terrorism and COVID-19: actual and potential impacts. Perspectives on Terrorism 14(3): 59-73.
• Ackoff, R.L. (1973). Zasady planowania w korporacjach. Tłum. A. Szeworski. Warszawa: PWE.
• Benesh, D.L. (2013). The Food Safety Modernization Act - a series on what is essential for a food professional to know. Food Protection Trends, May/June: 158-163.
• Binczycka-Anholcer, M., Imiołek, A. (2011). Bioterroryzm jako jedna z form współczesnego terroryzmu. Hygeia Public Health 46(3): 326-333.
• Burdziak, K. (2021). Definicja przestępstwa o charakterze terrorystycznym przewidziana w polskim Kodeksie karnym w świetle rozwiązań Unii Europejskiej, Rady Europy i Organizacji Narodów Zjednoczonych - raport z projektu badawczego. Prawo karne i kryminologia. Warszawa: Instytut Wymiaru Sprawiedliwości.
• Dworzecki, J. (2011). Terroryzm jako zagrożenie współczesnego świata. Zeszyt Naukowy Apeiron 5: 171-232.
• FAO/WHO (2020). General Principles of Food Hygiene CXC 1-1969 Adopted in 1969. Amended in 1999. Revised in 1997, 2003, 2020. Editorial corrections in 2011. <https://www.fao.org/faowho-codexalimentarius/sh-proxy/en/?lnk=1&url=https%253A%252F%252Fworkspace.fao.org%252Fsites%252Fcodex%252FStandards%252FCXC%2B1-1969%252FCXC_001e.pdf> [dostęp: 23.04.2022].
• Global Standard Food Safety. Version 8 (2018). BRC Global Standards. London.
• Havinga, T., Hoevenaars, J., Böcker, A. (2017). Private Food Safety Standards in the EU. Nijmegen: Faculty of Law Radboud University Nijmegen.
• IFS Food. Wersja 7 (2020). Standard oceny zgodności produktu i procesu produkcyjnego w zakresie bezpieczeństwa i jakości żywności. IFS Office Central & Eastern Europe. Warsaw.
• Jurica, K., Vrdoljak, J., Brčić Karačonji, I. (2019). Food defence systems as an answer to food terrorism. Archives of Industrial Hygiene and Toxicology 70: 232-255. https://doi.org/10.2478/aiht-2019-70-3357
• Karbutowicz, T. (2016). Standardy żywności w handlu między państwami członkowskimi Unii Europejskiej. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia 3(81): 131-141. https://doi.org/10.18276/frfu.2016.81-12
• Knechtges, P.L. (2011). Food Safety: Theory and Practice. Burlington-Ontario-London: Jones & Bartlett Publishers.
• Korzycka, M. (2015). O teorii i praktyce prawa żywnościowego w Europie. Wywiad z profesorem Berndem van der Meulenem. Forum Prawnicze 5(31): 3-11.
• Korzycka, M., Wojciechowski, P. (2016). Prawo żywnościowe jako nowa dziedzina prawa. Studia Iuridica Agraria 14: 275-296. https://doi.org/10.15290/sia.2016.14.17
• Lorenzen, C.L., Weaber, R.L., Hendrickson, M.K., Clarke, A.D., Shannon M.C., Savage-Clarke, K.L. (2008). Food Defense: Protecting the Food Supply from Intentional Harm. University of Missouri Extension. <http://extension.missouri.edu/explorepdf/miscpubs/mp0914.pdf> [dostęp: 23.04.2022].
• Malik, S., Krishnaswamy, K., Mustapha, A. (2021). Hazard analysis and risk-based preventive controls (HARPC): current food safety and quality standards for complementary foods. Foods 10(9): 2199. https://doi.org/10.3390/foods10092199
• Malinowska E., Wiśniewska, M. (2016). Obrona żywności w obszarze szkolnego żywienia zbiorowego. Diagnoza i kierunki doskonalenia. Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni 93: 167-173.
• Manning, L., Smith, R., Soon, J.M. (2016). Developing an organizational typology of criminals in the meat supply chain. Food Policy 59: 44-54. https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2015.12.003
• Manning, L., Baines, R.N., Chadd, S.A. (2005). Deliberate contamination of the food supply chain. British Food Journal 107(4): 225-245. https://doi.org/10.1108/00070700510589512
• Meulen, B.M.J. (ed.) (2011). Private Food Law. Wageningen.
• Nwoko, K.C. (2011). Food terrorism in Nigeria: fears, possibilities and action. Journal of Politics and Law 4(1):159-165. https://doi.org/10.5539/jpl.v4n1p159
• Pachołek, B., Krzywiak, I. (2011). Powiązania między systemem HACCP i wybranymi standardami zarządzania jakością a bezpieczeństwem żywności. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu 206: 73-81.
• Pływaczewski, W. (2015). Zorganizowane formy przestępczości w sektorze żywności - obszary zagrożeń i przeciwdziałanie zjawisku. Szczytno/Olsztyn.
• Sekheta, M.A.F., Sahtout, A.H., Sekheta, F.N., Pantovic, N., Al Omari, A.T. (2006). Terrorist threat to food and water supplies and the role of HACCP implementation as one of the major effective and preventive measures. Internet Journal of Food Safety 8: 30-34.
• Snider, M. (2021). Butterball recalls more than 14,000 pounds of ground turkey for possible blue plastic bits. <https://www.cbsnews.com/news/butterball-recall-ground-turkey-bjs-kroger/> [dostęp: 23.04.2022].
• Soon, J.M., Baines, M.N. (2013). Public and private food safety standards: facilitating or frustrating fresh produce growers. Laws 2(1): 1-19. https://doi.org/10.3390/laws2010001
• Takhistov, P., Bryant, C.M. (2006). Protecting the food supply. International Food Safety & Quality Network - Discussion Forum. Food Technology 60: 34-43.
• Tarczyńska, A.S., Kowalik, J. (2012). Analiza systemów zarządzania jakością i bezpieczeństwem żywności w branży mleczarskiej. Zarządzanie i Finanse 3(2): 18-32.
• Terrorist Threats to Food (2002). Guidance for Establishing and Strengthening Prevention and Response Systems. Food Safety Issues Series. Geneva: WHO.
• Vujkovic, M., Horn, A. (2018). Strawberry recall: disgruntled ex-employee believed to be behind sewing needles in strawberries. <https://www.abc.net.au/news/2018-09-12/strawberry-investigation-after-sewing-needles-found-inside/10237954> [dostęp: 23.04.2022].
• Wiśniewska, M.Z. (2016a). System HARPC - nowy oręż w służbie bezpieczeństwa żywności. Problemy Jakości 9: 13-19. https://doi.org/10.15199/47.2016.9.2
• Wiśniewska, M.Z. (2016b). Systemowe zarządzanie obroną żywności przed terroryzmem. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Wiśniewska, M. (2017). "Food crime" jako patologia na rynku żywności - istota, rodzaje i próba klasyfikacji. Zarządzanie i Finanse 15(1): 127-141.
• Wiśniewska, M.Z., Wyrwa, J. (2022). Bezpieczeństwo żywności i żywnościowe w okresie pandemii. Ujęcie interdyscyplinarne. Zielona Góra: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne.
• Zieliński, S. (2015). Koncepcja przestępczości "białych kołnierzyków" w Polsce w kontekście zmowy przetargowej. Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego 12: 271-278.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.14746/rpeis.2022.84.4.07