Mediatyzacja religii w czasach globalizacji i neoglobalizacji. Wybrane refleksje medioznawcze

• Autorzy: Rafał Leśniczak

Warianty tytułu

Mediatization of Religion in Times of Globalization and Neo-Globalization: Selected Media Studies Refl ections

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Cel: w artykule wskazano i omówiono wybrane problemy religijne w kontekście postępujących procesów mediatyzacji w erze globalizacji, tj. eliminację sacrum ze sfery indywidualnej i społecznej, podważenie korespondencyjnej definicji prawdy jako podstawy w wyjaśnianiu doktrynalnych kwestii religii, zmianę rozumienia kluczowych determinantów życia religijnego. Podjęto również refleksję nad wpływem nowego kontekstu neoglobalizacji na dalszy proces mediatyzacji religii, wskazując możliwe kierunki zachodzących zmian. Metodologia: w pracy posłużono się metodą analizy, metodą krytyki piśmiennictwa i metodą przeglądu literatury. Wyniki i wnioski: procesy globalizacji i neoglobalizacji są katalizatorem przemian w obszarze życia religijnego, które traci swój wspólnotowy charakter na rzecz jednostkowego, zindywidualizowanego odniesienia do Boga, w znaczącej mierze dzięki kulturze postmodernizmu i postprawdy. Media, będąc częścią profanum i spełniając swoje funkcje w epoce globalizacji i neoglobalizacji, odgrywają istotną rolę w prezentowaniu opinii publicznej własnej interpretacji rozumienia doktrynalnych podstaw religii oraz determinantów życia religijnego. Epoka neoglobalizacji przynosi stopniowe przeorientowanie procesów kulturowych w stronę respektowania praw człowieka i dowartościowania państw narodowych, co otwiera możliwość zacieśnienia wzajemnych odniesień państwa i religii, np. rezygnacji z zasady autonomii państwa i kościoła/związku wyznaniowego na rzecz przyjęcia modelu państwa teokratycznego lub instrumentalizacji spraw wiary bądź jej eliminacji ze sfery publicznej. Wartość poznawcza: publikacja systematyzuje wyniki badań w obszarze mediatyzacji religii w kontekście procesów globalizacji. Wskazano możliwe kierunku zmian w procesie mediatyzacji doktrynalnych podstaw religii oraz determinantów życia religijnego w epoce neoglobalizacji. Uwzględniono myśl badawczą m.in. takich przedstawicieli nauk społecznych jak N. González Gaitano, D. Guzek, A. Hepp, S. Hjarvard, S. Hoover, S. Livingstone, M. Lövheim, K. Lundby, B. Meyer, W. Schulz, K. Stępniak(abstrakt oryginalny)

EN

The paper indicates and discusses selected religious problems in the context of ongoing mediatization processes in the era of globalization, i.e., the elimination of sacrum from the individual and social sphere, questioning the correspondence defi nition of truth as the basis for explaining the doctrinal issues of religion, changing the understanding of key determinants of religious life. Refl ection was also undertaken on the impact of the new context of neo-globalization on the further process of mediatization of religion, indicating possible directions of changes taking place. Research methods: The study uses the method of analysis, the method of literary criticism, and the method of literature review. Results and conclusions: The processes of globalization and neo-globalization are a catalyst for changes in the area of religious life, which loses its communal character in favor of an individualized reference to God, largely due to the culture of postmodernism and post-truth. The media, being part of profanum and fulfi lling their functions in the era of globalization and neo-globalization, play an important role in presenting to the public opinion their own interpretation of the understanding of the doctrinal foundations of religion and the determinants of religious life. The era of neo-globalization brings a gradual reorientation of cultural processes towards respecting human rights and valuing nation-states, which opens up the possibility of tightening mutual relations between the state and religion, e.g., abandoning the principle of autonomy of the state and church/religious association in favor of adopting the model of a theocratic state or instrumentalization of matters of faith or its elimination from the public sphere. Originality and cognitive value: The paper systematizes the results of research in the fi eld of mediatization of religion in the context of globalization processes. The study indicates possible directions of changes in the process of mediatization of the doctrinal foundations of religion and the determinants of religious life in the era of neoglobalization. The research idea of, e.g., such representatives of social sciences as N. González Gaitano, D. Guzek, A. Hepp, S. Hjarvard, S. Hoover, S. Livingstone, M. Lövheim, K. Lundby, B. Meyer, W. Schulz, and K. Stępniak, was taken into account.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Globalizacja; Media; Religia

EN

Globalization; Media; Religion

• Czasopismo: Studia Medioznawcze
• Rocznik: 2022
• Numer: t 23, nr 4 (91)
• Strony: 1312--1321

Twórcy

autor

Rafał Leśniczak

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Bibliografia

• Ayoob, M. (2004). Political Islam: image and reality. World Policy Journal, 21(3), 1-14.
• Bader, L., & Bender, J. (2022). What is "fake news" and "hate speech" and how do they work in practice? Central and Eastern European eDem and eGov Days, 342, 17-36. https://doi.org/10.24989/ ocg.v.342.1
• Bartocha, W. (2019). Liturgia "zmediatyzowana" w świetle Dyrektorium Konferencji Episkopatu Polski w sprawie celebracji Mszy świętej transmitowanej przez telewizję. Łódzkie Studia Teologiczne, 28(4), 55-69.
• Clark, L.S., & Gillespie, M. (2018). Globalization and the Mediatization of Religion: From Scandinavia to the World. In K. Lundby (Ed.), Contesting Religion: The Media Dynamics of Cultural Confl icts in Scandinavia (pp. 315-332). Berlin-Boston: De Gruyter.
• Cone, J. (2010). A black theology of liberation. New York: Orbis Books.
• Conrad, M. (2021). Post-truth politics, digital media, and the politicization of the global compact for migration. Politics and Governance, 9(3), 301-311. https://doi.org/10.17645/pag.v9i3.3985
• Cyrek, O. (2011). Epifaniczne przedstawienia Trójcy Świętej na ikonach bizantyjskich i ruskich. Dogmat trynitarny a kanon ikonografi czny. Poznańskie Studia Teologiczne, 25, 213-237. https://doi.org/10.14746/pst.2011.25.10
• El Namaki, M. (2017). Neo-globalization: Premises, processes and the future. Scholedge International Journal of Business Policy & Governance, 4(7), 71-77. http://dx.doi.org/10.19085/journal.sijbpg040701
• Esmer, Y. (2007). Globalization, "McDonaldization" and Values: Quo Vadis? In Y. Esmer & T. Pettersson (Eds.), Measuring and mapping cultures (pp. 79-98). Leiden: Brill.
• Flew, T. (2019). Digital communication, the crisis of trust, and the post-global. Communication research and practice, 5(1), 4-22. https://doi.org/10.1080/22041451.2019.1561394
• Flew, T. (2020). Globalization, neo-globalization and post-globalization: The challenge of populism and the return of the national. Global Media and Communication, 16(1), 19-39. https://doi.org/ 10.1177/1742766519900329
• Fornäs, J. (2014). Mediatization of popular culture. In K. Lundby (Ed.), Mediatization of Communication: Handbooks of Communication Science (vol. 21, pp. 483-504). Berlin: De Gruyter Mouton.
• Friedman, J. (2018). A note on populism and global systemic crisis. Economic Anthropology, 5(1), 135-137.
• Geybels, H., Mels, S., & Walrave, M. (Eds.). (2009). Faith and media: analysis of faith and media: representation and communication (vol. 17). Bruxelles: Peter Lang.
• Gliński, P. (2006). Samounicestwienie ruchu społecznego - ruch antyglobalistyczny a globalne społeczeństwo obywatelskie. Studia Socjologiczne, 181(2), 103-126.
• González Gaitano, N. (2010). Public Opinion and the Catholic Church. Rome: EDUSC.
• González Gaitano, N. (2016). Public opinion in the Church. A communicative and ecclesiological refl ection. Church, Communication and Culture, 1(1), 173-205. https://doi.org/10.1080/23753234.2016.1238559
• Guzek, D. (2015). Mediatyzacja religii: analiza pojęcia. W E. Borkowska, A. Pogorzelska-Kliks & B. Wojewoda (Red.), Przestrzenie komunikacji. Technika, język, kultura (s. 69-78). Gliwice: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej.
• Guzek, D. (2019). Mediatizing secular state: Media, religion and politics in contemporary Poland. Berlin: Peter Lang.
• Haq, F., & Jackson, J. (2009). Spiritual journey to Hajj: Australian and Pakistani experience and expectations. Journal of Management, Spirituality & Religion, 6(2), 141-156.
• Held, D., & McGrew, A. (2007). Globalization/anti-globalization: Beyond the great divide. Cambridge: Polity.
• Hepp, A. (2009). Differentiation: Mediatization and cultural change. Mediatization: Concept, changes, consequences. In K. Lundby (Ed.), Mediatization: Concept, Change, Consequences (pp. 139-158). New York: Peter Lang.
• Hjarvard, S. (2008). The Mediatization of Society: A Theory of the Media as Agents of Social and Cultural Change. Nordicom Review, 29(2), 105-134.
• Hjarvard, S. (2013). The mediatization of culture and society. New York: Routledge.
• Hoover, S. (2009). Complexities: case of religious cultures. In K. Lundby (Ed.), Mediatization: Concept, Change, Consequences (pp. 123-138). New York: Peter Lang.
• Hoover, S., & Park, J.K. (2020). Religion and Meaning in the Digital Age: Field Research on Internet/ Web Religion. In M.E. Hess (Ed.), Belief in Media Cultural Perspectives on Media and Christianity (pp. 121-136). New York: Routledge.
• Jęczeń, A. (2011). Profanacja wartości religijnych we współczesnych mediach. Biuletyn Edukacji Medialnej, 1, 118-126.
• Kale, S.H. (2004). Spirituality, religion, and globalization. Journal of Macromarketing, 24(2), 92-107.
• Knoblauch, H. (2014). Benedict in Berlin: The Mediatization of Religion. In A. Hepp & F. Krotz (Eds.), Mediatized Worlds (pp. 143-158). London: Palgrave Macmillan.
• Knott, K., & Poole, E. (Eds.). (2016). Media portrayals of religion and the secular sacred: Representation and change. London: Routledge.
• Kołodziejska, M. (2016). Wirtualne wspólnoty uczestników katolickich forów internetowych. Warszawa. (Rozprawa doktorska).
• Krotz, F. (2007). Mediatisierung: Fallstudien zum Wandel von Kommunikation. Wiesbaden: VS Verlag für Socialwissenschaften.
• Kućko, W. (2019). Przemiany religijności młodzieży i dorosłych w Polsce - próba diagnozy na podstawie wybranych badań sondażowych Pew Research Center oraz CBOS. Studia Teologiczne, 37, 195-213.
• Laskowska, M. (2020). "From medium to meaning". O propagandowych środkach wyrazu w fi lmie "Triumf woli" Leni Riefenstahl. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura, 12(4), 83-93. https://doi.org/10.24917/20837275.12.4.7
• Leśniczak, R. (2020). Etyczne aspekty mediatyzacji życia religijnego - uwagi do dyskusji. Mediatization Studies, 4, 57-70. http://dx.doi.org/10.17951/ms.2020.4.57-70
• Livingstone, S. (2009). On the mediation of everything. Journal of Communication, 59(1), 1-18. https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.2008.01401.x
• Livingstone, S., & Lunt, P. (2014). Mediatization: an emerging paradigm for media and communication research. In K. Lundby (Ed.), Mediatization of Communication: Handbooks of Communication Science (vol. 21, pp. 703-723). Berlin: De Gruyter Mouton.
• Lövheim, M. (2011). Mediatisation of religion: A critical appraisal. Culture and Religion, 12(2), 153-166. https://doi.org/10.1080/14755610.2011.579738
• Lövheim, M., & Hjarvard, S. (2019). The mediatized conditions of contemporary religion: Critical status and future directions. Journal of Religion, Media and Digital Culture, 8(2), 206-225. https://doi.org/10.1163/21659214-00802002
• Lundby, K. (2014). Mediatization of Communication. In K. Lundby (Ed.), Handbooks of Communication Science (vol. 21, pp. 3-38). Berlin: De Gruyter Mouton.
• Lundby, K. (2018). Interaction Dynamics in the Mediatization of Religion Thesis. In K. Lundby (Ed.), Contesting Religion: The Media Dynamics of Cultural Confl icts in Scandinavia (pp. 299-313). Berlin- Boston: De Gruyter.
• Lunt, P., & Livingstone, S. (2016). Is 'mediatization' the new paradigm for our fi eld? A commentary on Deacon and Stanyer (2014, 2015) and Hepp, Hjarvard and Lundby (2015). Media, Culture & Society, 38(3), 462-470. https://doi.org/10.1177/0163443716631288
• Majewski, J. (2019). Bóg w obszarach sztuki. Karto-Teka Gdańska, 1(4), 2-5.
• Markowski, R. (2006). Muzułmański obraz Boga i człowieka w kontekście doktryny katolickiej. Warszawskie Studia Teologiczne, 19, 341-352.
• Meyer, B. (2009). Introduction. From Imagined Communities to Aesthetic Formations: Religious Mediations, Sensational Forms, and Styles of Binding. In B. Meyer (Ed.), Aesthetic Formations. Media, Religion, and the Senses (pp. 1-28). New York: Palgrave Macmillan.
• Meyer, B. (2012). Mediation and Genesis of Presence. Towards a Material Approach to Religion. Utrecht: Universiteit Utrecht Faculteit Geesteswetenschappen.
• Meyer, B. (2018). The Dynamics of Taking Offense. Concluding Thoughts and Outlook. In C. Kruse, B. Meyer, & A. Korte (Eds.), Taking Offense (pp. 340-372). Wilhelm Fink.
• Pawlik, J. (2019). Religia przeżywana. Roczniki Teologiczne, 66(9), 79-91. https://doi.org/10.18290/ rt.2019.66.9-6
• Pawłowski, K. (2004). Tajemnica Sokratesa. Kwestia statusu ontycznego wartości moralnych. Studia philosophiae christianae, 40(1), 81-102.
• Piela, A. (2013). Muslim women online: faith and identity in virtual space. London: Routledge. Sasińska-Klas, T. (2014). Mediatyzacja a medializacja sfery publicznej. Zeszyty Prasoznawcze, 2(218), 162-175.
• Schulz, A., Wirth, W., & Müller, P. (2020). We are the people and you are fake news: A social identity approach to populist citizens' false consensus and hostile media perceptions. Communication Research, 47(2), 201-226. https://doi.org/10.1177/0093650218794854
• Schulz, W. (2004). Reconstructing Mediatization as an Analytical Concept. European Journal of Communication, 19(1), 87-101.
• Shvets, I. (2018). Globalization, Post-Globalization and the Rise of Identity Politics. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Turystyki i Ekologii, 14(2), 21-32.
• Sim, S. (2019). Post-Truth, Scepticism & Power. Cham: Palgrave Macmillan.
• Smart, B. (2016). Postmodernity. London-New York: Routledge.
• Snyder, H. (2019). Literature Review as a Research Methodology: An Overview and Guidelines. Journal of Business Research, 104, 333-339. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2019.07.039
• Solahudin, D., & Fakhruroji, M. (2019). Internet and Islamic learning practices in Indonesia: Social media, religious populism, and religious authority. Religions, 11(1), 19. https://doi.org/10.3390/rel11010019
• Stępniak, K. (2018). Reklama religijna jako odrębny rodzaj reklamy. Zeszyty Prasoznawcze, 2(234), 327-341. https://doi.org/10.4467/22996362PZ.18.021.9116
• Stępniak, K. (2020). Advertising in Communication of the Catholic Church. The Case of Poland. Central European Journal of Communication, 13(27), 409-425. https://doi.org/10.51480/1899-5101.13.3(27).
• Szulich-Kałuża, J. (2021). Tożsamość religijna w dobie mediatyzacji religii. Roczniki Nauk Społecznych, 49(1), 133-150. https://doi.org/10.18290/rns21491.9
• Uklańska, K. (2021). Biuletyn socjologii religii. Collectanea Theologica, 91(3), 179-197. https://doi. org/10.21697/ct.2021.91.3.07
• Zackariasson, U. (2018). Introduction: Engaging Relativism and Post-Truth. In M. Stenmark, S. Fuller, & U. Zackariasson (Eds.), Relativism and Post-Truth in Contemporary Society (pp. 1-17). Cham: Palgrave Macmillan.
• Zając, E. (2014). Koncepcje zbawienia w głównych nurtach judaizmu. W R. Ptaszek (Red.), Zbawienie bez Zbawiciela? Idea samozbawienia i jej kulturowe konsekwencje (s. 37-51). Lublin: Wydawnictwo KUL