Nieznany projekt polskiej konstytucji z 1919 roku. Przyczynek do dziejów europejskiej myśli ustrojowej I połowy XX wieku

• Autorzy: Marek Jabłonowski , Wojciech Jakubowski

Warianty tytułu

Unknown Polish Constitution Draft of 1919. Contribution to the History of European Political Thought in the First Half of the 20th Century

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Prowadzone przez autorów badania źródłoznawcze w obszarze historii ustroju Polski doprowadziły do odnalezienia w Archiwum Akt Nowych w Warszawie anonimowego projektu konstytucji z 1919 roku. W artykule poddano analizie główne założenia tego projektu. Jego odkrycie pozwoliło na postawienie tezy, że w debacie ustrojowej lat 1917-1921 pojawiło się więcej oryginalnych, odbiegających od uznanych ówcześnie schematów, koncepcji i prywatnych projektów konstytucji, aniżeli wskazywał dotychczasowy stan badań. Analizowany projekt jest oryginalną i - niestety - zapomnianą koncepcją ustrojową. Jest też świadectwem bogactwa polskiej myśli prawno-politycznej I połowy XX wieku. Wśród analizowanych elementów znajdują się m.in. pomijanie zasady suwerenności ludu czy trójpodziału władzy na rzecz swoistej postaci rządów urzędniczych - władzy biurokracji z szeroką gamą instytucji kolegialnych, a także czerpanie z wzorców obcych - odniesień do brytyjskiego modelu sekretarzy parlamentarnych czy ustroju administracji w Rzeszy Niemieckiej.(abstrakt oryginalny)

EN

Source research conducted by the authors in the area of the history of the Polish system led to the discovery of the anonymous constitution draft of 1919 in the Archives of New Records in War- saw. The article presents the analysis of the main assumptions of this draft. This discovery made it possible to formulate a thesis that in the systemic debate in 1917-1921 there were more original concepts and private drafts of the constitution deviating from the accepted schemes than indicated by current state of research. The analysed draft is original and, unfortunately, a forgotten system concept. It is also a testimony to the richness of Polish legal and political thought in the first half of the 20th century. Among the analysed elements there are, inter alia, the omission of the principle of the sovereignty of the people, or the tripartite division of power in favour of the specific form of clerical rule - the power of bureaucracy with a wide range of collegial institutions, as well as drawing on foreign models - references to the British model of parliamentary secretaries, or the system of administration in the German Reich.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Sytuacja polityczna; Konstytucja RP; Mniejszości narodowe; Demokracja; Władza; Sądownictwo

EN

Political situation; RP Constitution; Ethnic minority; Democracy; Power; Judicature

• Czasopismo: Przegląd Europejski
• Rocznik: 2022
• Numer: nr 2
• Strony: 165--178

Twórcy

autor

Marek Jabłonowski

• University of Warmia and Mazury in Olsztyn (Olsztyn, Poland)

autor

Wojciech Jakubowski

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• AJNENKIEL Andrzej (1985), Parlamentaryzm II Rzeczypospolitej, Warszawa
• BERSTEIN Serge (1996), Los regímenes políticos del siglo XX. Para una historia política comparada del muddo contemporáneo, Barcelona
• GOCLON Jacek (2012), Prezydium Rady Ministrów w latach 1918-1939. Struktura, zakres kompetencji i działalność projektodawcza. (Zarys problemu), "Czasopismo Prawno-Historyczne", t. 64, nr 2. DOI: 10.14746/cph.2012.64.2.16
• HŁASKO Stanisław, POLAK Józef (1919), Projekt konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa
• JABŁONOWSKI Marek, JAKUBOWSKI Wojciech (2021), Przyczynek do projektów o ustroju nowego państwa polskiego, "Myśl Polityczna. Political Thought", nr 3(9).
• JABŁONOWSKI Marek, JAKUBOWSKI Wojciech, JAJECZNIK Konrad (red.) (2015), Ku Rzeczypospolitej demokratycznej. Polska debata ustrojowa 1917-1921, Pułtusk-Warszawa
• JAKUBOWSKI Wojciech, JAJECZNIK Konrad (2010), Polska debata ustrojowa w latach 1917-1921. Perspektywa politologiczna, Warszawa-Pułtusk
• JANKOWSKI Tadeusz (1919), Projekt Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa
• KACPERSKI Kamil (2007), System wyborczy do Sejmu i Senatu u progu Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa
• KRUKOWSKI Stanisław (1986), Sejm Ustawodawczy 1919-1922. Uwagi o składzie i działalności, "Czasopismo Prawno-Historyczne", z. 1
• MAKOWSKI Julian (1925), Nowe konstytucje. Przełożone pod kierunkiem dra Juliana Makowskiego, Warszawa
• MOTAS Mieczysław (na prawach rękopisu), Wstęp do zespołu Prezydium Rady Ministrów 1917-1939.
• PIETRZAK Michał (1972), Spór o model parlamentaryzmu polskiego do roku 1926, Warszawa
• POWEL Nel (2008), Wybory do Sejmu i Senatu w bydgoskim okręgu wyborczym w okresie międzywojennym (1919-1939), Toruń
• RYDLEWSKI Grzegorz (2018), Rządy i rządzenie w Polsce 1918-2018. Ciągłość i zmiany, Warszawa
• UCHWAŁA SEJMU (1919) z dnia 20 lutego 1919 roku w sprawie powierzenia Józefowi Piłsudskiemu dalszego sprawowania urzędu Naczelnika Państwa, Dz. Pr.P.P. 1919 nr 19 poz. 226, https://isap. sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19190190226/O/D19190226.pdf
• WAKAR Włodzimierz (1919), Podstawa ładu Rzeczypospolitej Polskiej (wniosek), Warszawa
• WAPIŃSKI Roman (1999), Ignacy Paderewski, Wrocław-Warszawa
• ZAMOYSKI Adam (1992), Paderewski, przełożyła A. Kreczmar, Warszawa
• AAN, Archiwum Akt Nowych (1919), Zespół: Prezydium Rady Ministrów, Akta numeryczne, sygn. III 9462/19, Przyczynek do projektów o ustroju nowego Państwa Polskiego, Warszawa, czerwiec 1919 r.
• PROJEKTY KONSTYTUCJI 1919 r. (1919) (b.m.)
• ZBIÓR ORZECZEŃ Sądu Najwyższego jako Trybunału Wyborczego r. 1918, 1919 i 1920 (b.r.), Warszawa

Identyfikatory

DOI

10.31338/1641-2478pe.2.22.10