Uwagi o prawie wyborczym Litwy Środkowej

• Autorzy: Dariusz Górecki

Warianty tytułu

Some Remarks on the Franchise of Middle Lithuania

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Proces kształtowania się polskiego prawa konstytucyjnego po pierwszej wojnie światowej był już poruszany w literaturze. Mimo to dostrzegam potrzebę uwypuklenia pewnych zjawisk. Uważam bowiem, że poza głównym nurtem zainteresowań historyków pozostały normy prawa państwowego, wprawdzie pisane w języku polskim, lecz nie przez wszystkich przedstawicieli tej dyscypliny zaliczane formalnie w skład polskiego systemu prawa. Przykładem tego są normy tworu quasi-państwowego, jakim była Litwa Środkowa1. Dyskusyjny charakter tego organizmu zachęca do bliższego zapoznania się z normami regulującymi podstawy jego ustroju politycznego. Upływ czasu, jaki nastąpił, sprzyja przeanalizowaniu, bez zbędnych emocji, oddziaływania na jego kształt polskiego prawa państwowego, zwłaszcza wyborczego. Akty prawa wyborczego Litwy Środkowej tworzone były w niezbyt odległym okresie po ich uchwaleniu w Polsce (dwa lata). Mając dodatkowo na uwadze pośpiech w ich tworzeniu (pierwsza ordynacja wyborcza została ogłoszona w półtora miesiąca po proklamowaniu Litwy Środkowej), jak i to, że były pisane w języku polskim, można było spodziewać się analogii w rozwiązaniach poszczególnych kwestii. Jednocześnie musiały wystąpić pewne problemy wymagające innego podejścia, dla których należało szukać innych, oryginalnych rozwiązań. Przedmiotem zainteresowania autora są normy prawa wyborczego Litwy Środkowej, zwłaszcza ordynacje wyborcze do Sejmu Wileńskiego z 26 XI 1920 r. i 1 XII 1921 r. Tego rodzaju badania o charakterze przyczynkarskim uzupełniają naszą wiedzę o odradzaniu się państwowości polskiej po pierwszej wojnie światowej. (fragment tekstu)

EN

The Polish state was reviving after World War I through joining together the three former sectors of partitioned Poland, but the ways of joining separate regions was different. The longest controversy concerned the Vilna Region, inhabited mostly by Polos (53.6 per cent). When the German occupation was over, the territory was twice taken by the Polish and the Soviet army. The agreement between Poland and Lithuania, concluded on 7th October 1920 in Suwałki, fixed a demarcation line between the armies of those states, leaving Vilna on the Lithuanian side, but without deciding the territorial claims. Then General Żeligowski (the commander of adivision in which soldiers coming from the Vilna Region formed a majority) refused obedience to the Polish military authorities, and on 9th October he took Vilna, without a stronger resistance. He proclaimed the creation of a new state "Middle Lithuania". In fact Żeligowski was acting on Pilsudski's order. After vain negotiations between Poland and Lithuania, and unsuccessful attempts of mediation of the League of Nations, the author ities of Middle Lithuania held an election to a Seym (Parliament) in Vilna. The task of the Seym was to decide which state the Vilna Region would join. On 26th November 1920 an electoral law was passed, modelled after the Polish electoral law of 1918. However, the election was held basing up on the electoral law of 1st December 1921. It did not differ much from the former one. The most essential modifications referred to the active franchise. The electoral territory, be side the area of Middle Lithuania, covered two Polish districts: the Lida District and the Braslaw District. They were also the controversial territories. A boycott of the election was announced by Lithuanian groups and some Byelorussian and Jewish circles. The election was held on 8th January 1922, and 64.4 per cent of the total electorate voted in the election. On 20th February 1922 the Seym in Vilna passed a resolution about in corporation of the Vilna Region in to Poland, and on 24th March the resolution was unanimously approved by the Polish Seym in Warsaw. In this way the process of formation of the Polish state after World War I was terminated. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prawo wyborcze; Państwo; Region

EN

Election law; State; Region

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica
• Rocznik: 1989
• Numer: nr 43
• Strony: 53--75

Twórcy

autor

Dariusz Górecki

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• 1. Z. Budecki, Stosunki polsko-litewskie po wojnie światowej 1918-1928, Warszawa 1928, s. 55.
• 2. W. Chocianowiсz, Historia dywizji litewsko-białoruskiej w świetle listów Józefa Piłsudskiego, "Niepodległość", t. VII, Londyn-Nowy Jork 1962, s. 212.
• 3. W. Chocianowicz, Sejm Wileński w 1922 roku, "Zeszyty Historyczne", z. IV, Paryż 1963, s. 29.
• 4. D. Górecki, Powstawanie władz naczelnych w odradzającej się Polsce (1914-1919), "Acta Universitatis Lodziensis" 1983, Folia iuridica, nr 13.
• 5. Т. Katelbасh, Rola Piłsudskiego w sprawie polsko-litewskiej, "Niepodległość", t. I, L ondyn 1948, s. 109.
• 6. W. Komarnicki, Odbudowa państwowości polskiej na ziemiach wschodnich, Wilno 1929, s. 34.
• 7. W. Komarnicki, Polskie prawo polityczne, Warszawa 1922, s. 127.
• 8. P. Łossowski, Stosunki polsko-litewskie w latach 1918-1920, Warszawa 1966.
• 9. J. Makowski, Kwestia litewska. Studium prawne, Warszawa 1929, s. 20.
• 10. E. Maliszewski, Polacy i polskość na Litwie i Rusi, Warszawa 1914.
• 11. J. Ochmański, Historia Litwy, Wrocław 1967, s. 262.
• 12. J. Piłsudski, Pisma zbiorowe, t. VI, Warszawa 1937, s. 124.
• 13. W. Pobóg-Malinowski, Najnowsza historia polityczna Polski 1804-1945, t. II, cz. 1, Londyn 1956, s. 39.
• 14. E. Romer, Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919), Lwów-Warszawa 1920, s. 31.
• 15. J. Różycki, Polacy na Litwie, Warszawa 1929.
• 16. W. Studnicki, Współczesne państwo litewskie i stosunek jego do Polaków, Warszawa-Kraków -Lublin-Łódź-Poznań-Wilno 1922.
• 17. M. Świechowski, Żywioł polski na ziemiach litewskich, Zakopane 1917.
• 18. L. Wasilewski, Litwa i Białoruś, Warszawa-Kraków 1925, s. 226.
• 19. L. Wasilewski, Sprawa kresów i mniejszości narodowych w Polsce, Warszawa 1925.
• 20. W. Wielhorski, Byt ludności polskiej w państwie litewskim. W świetle dochodzeń jej praw przed Ligą Narodów, Wilno 1925.
• 21. W. Wielhorski, Polska a Litwa, Londyn 1947, s. 348 i 349.
• 22. H. Wisner, Wojna nie wojna, Warszawa 1978.
• 23. L. Żeligowski, Notatki z roku 1920 (z papierów pośmiertnych), "Niepodległość", t. III, Londyn 1951, s. 164-166.