Renesans krótkoterminowej kary pozbawienia wolności

• Autorzy: Mirosława Melezini

Warianty tytułu

Revival of the Penalty of Short-Term Deprivation of Liberty

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł podejmuje problematykę powrotu we współczesnym prawie karnym i w praktyce wymiaru sprawiedliwości krótkoterminowej kary pozbawienia wolności, która w szerokim zakresie była stosowana w okresie międzywojennym. autorka rozpoczyna rozważania od przedstawienia szerokiej krytyki kar krótkich w doktrynie okresu międzywojennego. Jednocześnie odnotowuje akceptację kar krótkich przez twórców k.k. z 1932 r. oraz szeroki zakres orzekania krótkoterminowej kary pozbawienia wolności. analizując stan prawny i praktykę okresu Polski ludowej, przedstawia stanowisko doktryny w przedmiocie krótkoterminowej kary pozbawienia wolności, która zakwestionowała rolę tego rodzaju kary jako odpowiedniego środka walki z przestępczością. w artykule wskazano również na pojawiające się głosy przedstawicieli nauki na temat dodatnich cech krótkoterminowej kary pozbawienia wolności i funkcji zapobiegawczej takiej kary. w szczególności zwrócono uwagę na postrzeganie kary krótkiej jako alternatywy kary dłużej trwającej, a nie alternatywy kar wolnościowych. wskazano na krytykę krótkoterminowej kary pozbawienia wolności na forum międzynarodowym. Dalsze uwagi charakteryzują ideę rozwarstwienia przestępczości i polaryzacji odpowiedzialności karnej, która została ugruntowana w nowych uregulowaniach k.k. z 1969 r., a który podwyższył dolną granicę kary krótkoterminowej z 1 tygodnia do 3 miesięcy. Ustalono, że w praktyce idea ograniczenia stosowania krótkoterminowej kary pozbawienia wolności została zrealizowana już w latach sześćdziesiątych, a po wejściu w życie k.k. z 1969 r. była pogłębiana. analizując lata siedemdziesiąte XX w., wskazano na krytykę kary pozbawienia wolności w światowej nauce prawa karnego i załamanie resocjalizacyjnego modelu wykonywania kary pozbawienia wolności. zwrócono uwagę na zmianę stanowiska nauki w kwestii krótkoterminowej kary pozbawienia wolności i uznanie, że takie kary są mniej szkodliwe niż kary dłuższe i mogą być przydatne dla celów tzw. terapii szokowej. Przedmiotem dalszych rozważań uczyniono prezentację stanowiska ustawodawcy i rozwiązań prawnych w świetle k.k. z 1997 r., wyznaczenie dolnej granicy kary pozbawienia wolności na okres 1 miesiąca i przyjęcie uregulowań promujących w szerokim zakresie kary i środki wolnościowe. równocześnie przedstawiono stanowisko współczesnej doktryny prawa karnego, która akceptując obniżenie dolnej granicy kary pozbawienia wolności, widzi niekiedy potrzebę powrotu do dolnej granicy kary pozbawienia wolności w wymiarze 1 tygodnia, jak stanowił k.k. z 1932 r. analizie poddano także praktykę stosowania krótkoterminowych kar pozbawienia wolności w okresie obowiązywania nowego kodeksu karnego, która pozwoliła stwierdzić, że nastąpił powrót do krótkoterminowej kary pozbawienia wolności przy istotnym zmniejszeniu zwłaszcza kar w wymiarze 1 roku do 2 lat. zwrócono też uwagę, że odnotowany renesans krótkoterminowej kary pozbawienia wolności i odrzucenie poglądu o całkowitej bezużyteczności takich kar uwidocznił się także w nowej instytucji w postaci tzw. kary mieszanej, która łączy w sobie krótkoterminową karę pozbawienia wolności oraz karę ograniczenia wolności, i stanowi formę reakcji karnej głównie na tzw. średnią pod względem ciężaru gatunkowego przestępczość, umożliwiając ograniczenie zakresu stosowania kar pozbawienia wolności w wymiarze dłuższym. w artykule oceniono pozytywnie renesans krótkoterminowej kary pozbawienia wolności w ustawodawstwie i w praktyce wymiaru sprawiedliwości. (abstrakt oryginalny)

EN

The article discusses the issue of the revival of short-term deprivation of liberty in the Polish criminal law and justice system practice, the penalty, which was extensively applied in the interwar period. At the beginning of the paper the author presents widespread criticism of short-term penalties in the doctrine of the interwar period. At the same time she notices the approval of short-term penalties by the authors of the 1932 Criminal Code and an extensive scope of the imposition of the penalty of short-term deprivation of liberty. Analysing the legal state and practice in the People's Republic of Poland, she presents the standpoint of the jurisprudence on the issue of short-term imprisonment, which challenged the role of this penalty as an adequate means of combating crime. The article also indicates scientists' positive opinions about advantageous features of the penalty of short-term deprivation of liberty and its preventive function. Particular attention is drawn to the perception of a short-term penalty as an alternative to a long-term one and not an alternative to non-custodial penalties. The article also indicates the criticism of short-term imprisonment worldwide. Further comments characterise the idea of crime stratification and criminal liability polarisation that was laid down in the regulations of the 1969 Criminal Code, which raised the minimum length of a short-term penalty from one week to three months. It is established that in practice the idea of applying the penalty of short-term deprivation of liberty was implemented in the 1960s and after the introduction of the 1969 Criminal Code it was only strengthened. The analysis of the 1970s highlights the criticism of the penalty of deprivation of liberty in world jurisprudence and the collapse of the social rehabilitation model of that penalty execution. Attention is drawn to the change in the standpoint of the doctrine on the issue of short-term imprisonment and acknowledgement that such penalties are less harmful than long-term penalties and may be useful for the purpose of the so-called shock therapy. Further deliberations focus on the presentation of the lawmaker's stand and legal solutions of the 1997 Criminal Code, the establishment of the one-month minimum length of imprisonment and the adoption of regulations extensively promoting non-custodial penalties and measures. At the same time, the author presents the standpoint of the contemporary jurisprudence, which approves of the decrease in the minimum length of the penalty of deprivation of liberty and sees the need to return to the one-week imprisonment penalty as laid down in the 1932 Criminal Code. There is also an analysis of the practice of applying short-term imprisonment penalties in the period when the new Criminal Code came into force, which made it possible to establish that the actual return to short-term imprisonment penalties was accompanied by considerable decrease in one-year or two-year penalties in particular. It is also highlighted that the observed revival of the penalty of short-term deprivation of liberty and the abandonment of the opinion that such penalties are completely useless have demonstrated themselves in a new institution in the form of a mixed penalty combining the penalty of short-term deprivation of liberty and the penalty of limitation of liberty, which constitutes a form of legal response mainly to the so-called medium-weight crime and makes it possible to limit the scope of application of long-term imprisonment penalties. The article presents positive assessment of the revival of the penalty of short-term deprivation of liberty in the legislation and justice system practice. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prawo karne; Wymiar sprawiedliwości; Historia prawa

EN

Criminal Law; Judiciary; Legal history

• Czasopismo: Ius Novum
• Rocznik: 2021
• Tom: 15
• Numer: nr 1
• Strony: 5--28

Twórcy

autor

Mirosława Melezini

• Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży

Bibliografia

• Andrejew I., Reforma prawa karnego, "PiP" 1981, nr 7.
• Bafia J., Działalność ustawodawcza Ministerstwa Sprawiedliwości w 25-leciu Polski Ludowej, w: XXV lat wymiaru sprawiedliwości PRL, Warszawa 1969.
• Bafia J., System kar i zasady ich orzekania, Warszawa 1970.
• Bafia J., Wzbogacenie środków zwalczania drobnej przestępczości, "PiP" 1968, nr 4-5.
• Bojarski T., Niektóre problemy polityki karnej w Polsce, w: idem (red.), Problemy ewolucji prawa karnego, Lublin 1990.
• Buchała K., Dyrektywy sądowego wymiaru kary, Warszawa 1964.
• Buchała K., Polityka karna w latach 1970-1975 na tle ogólnych zasad wymiaru kary, "Zeszyty Naukowe JBPS" 1978, nr 9.
• Buchała K., System kar, środków karnych i zabezpieczających w projekcie kodeksu karnego, "PiP" 1994, nr 5.
• Cieślak M., O węzłowych pojęciach związanych z sensem kary, "Nowe Prawo" 1969, nr 2.
• Grześkowiak A., Kara w poglądach Juliusza Makarewicza, w: idem (red.), Prawo karne w poglądach Juliusza Makarewicza, Lublin 2005.
• Grześkowiak A., w: A . Grześkowiak, K. Wiak (red.), Kodeks karny. Komentarz, 3. wydanie, Warszawa 2015.
• Górny J., Rola międzynarodowych kongresów penitencjarnych w rozwoju teorii i praktyki wykonania kary, Warszawa 1980.
• Gubiński A., Główne ogniwa reformy prawa karnego: ograniczenie punitywności i zadośćuczynienie pokrzywdzonemu, "PiP" 1981, nr 7.
• Janiszewska-Talago E., Sądowy wymiar kary w piśmiennictwie prawniczym (lata 1944-1975), Warszawa 1978.
• Jasiński J., Obraz polityki karnej lat osiemdziesiątych i początku lat dziewięćdziesiątych (1980-1991), "Archiwum Kryminologii" 1993, t. XIX.
• Kaczmarek T., Omówienie i podsumowanie dyskusji o "Represyjności prawa karnego", w: A .J. S zwarc, Represyjność polskiego prawa karnego, Poznań 2008.
• Kodeks karny. Dyskusja, "Zeszyty Naukowe JBPS" 1978, nr 9.
• Konarska-Wrzosek V., w: V. Konarska-Wrzosek, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2016.
• Krukowski A., Nowe tendencje w polityce kryminalnej, w: B . Hołyst (red.), Problemy współczesnej penitencjarystyki w świecie, tom II , Warszawa 1987.
• Krajewski K., Główne tendencje polityki karnej ostatnich dwudziestu lat, w: J. Jakubowska-Hara, C. Nowak (red.), Problemy aktualnej polityki karnej w Polsce na tle przeludnienia zakładów karnych, Warszawa 2010.
• Krajewski K., Przestępczość i polityka karna w Polsce w latach dziewięćdziesiątych, "Czasopismo Prawa Karnego i N auk Penalnych" 2003, nr 1.
• Lernell L., Materiały do nauki prawa karnego. Nauka o przestępstwie i karze, Łódź-Warszawa 1955.
• Lernell L., Wykład prawa karnego. Część ogólna, Warszawa 1961.
• Majewski J., Kodeks karny. Komentarz do zmian 2015, Warszawa 2015.
• Makarewicz J., Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1936.
• Makarewicz J., Prawo karne. Wykład porównawczy z uwzględnieniem prawa obowiązującego w Rzeczypospolitej Polskiej, Lwów-Warszawa 1924.
• Makowski W., Kodeks karny. Komentarz, wyd. III , Warszawa 1937.
• Mały Rocznik Statystyczny 1937, 1938, 1939.
• Marek A., Funkcje kary pozbawienia wolności na tle zmian polityki karnej, w: S . Lelental, G.B. S zczygieł, X lat obowiązywania kodeksu karnego wykonawczego, Białystok 2009.
• Marek A., Główne tendencje polityki kryminalnej na forum ONZ a reforma polskiego prawa karnego, "PiP" 1983, nr 1.
• Marek A., Nowy kodeks karny - zasady odpowiedzialności, nowa polityka karna, "Monitor Prawniczy" 1997, nr 12.
• Marek A., Reforma prawa karnego - uwagi i postulaty, "Nowe Prawo" 1981, nr 7-8.
• Melezini M., Aktualne problemy polityki karnej, w: J. Majewski (red.) Nadzwyczajny wymiar kary, Toruń 2009.
• Melezini M., Granice czasowe kary pozbawienia wolności (Stan obecny i propozycje zmian), w: L . Gardocki, K. Królikowski, A. Walczak-Żochowska (red.), Gaudium in litters est. Księga jubileuszowa ofiarowana Pani Profesor Genowefie Rejman z okazji osiemdziesiątych urodzin, Warszawa 2005.
• Melezini M., Mixed Penalty: A New Penal Law Response Instrument in Polish Criminal Law, "Ius Novum" 2017, nr 2.
• Melezini M., Sankcje alternatywne wobec kary pozbawienia wolności w polskim prawie karnym na tle standardów międzynarodowych, w: J. Kasprzak, W. Cieślak, J. Nowicka (red.), Meandry prawa karnego i kryminalistyki. Księga jubileuszowa prof. zw. dr. hab. Stanisława Pikulskiego, Szczytno 2015.
• Melezini M., Kazmiruk K., Kara krótkoterminowa pozbawienia wolności a problem przeludnienia więzień, w: Z . Ćwiąkalski, G. Artymiak, Współzależność prawa karnego materialnego i procesowego, Warszawa 2009.
• Memoriał prawniczego środowiska naukowego złożony 30 X 1980 r. Ministrowi Sprawiedliwości prof. drowi Jerzemu Bafii w sprawie reformy prawa karnego i dotychczasowej polityki karnej, "Palestra" 1980, nr 11-12.
• Pawela S., Krótkoterminowe pozbawienie wolności w systemie środków karnych, "Nowe Prawo" 1968, nr 9.
• Pawela S., Tendencje polityki kryminalnej, "Nowe Prawo" 1973, nr 9.
• Peiper L., Komentarz do kodeksu karnego, prawa o wykroczeniach, przepisów wprowadzających obie te ustawy, Kraków 1936.
• Projekt zmian przepisów kodeksu karnego, Warszawa, sierpień 1981.
• Rekomendacja Nr R(92)16 Komitetu Ministrów dla państw członkowskich - Europejskie Reguły dotyczące sankcji i środków alternatywnych, w: Międzynarodowe standardy wykonywania kar, "Przegląd Więziennictwa Polskiego" 2011, nr 72-73.
• Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ 45/100 przyjęta 14 grudnia 1990 r. Wzorcowe Reguły Minimum dotyczące środków alternatywnych wobec pozbawienia wolności (Reguły Tokijskie), "Archiwum Kryminologii" 1994, t. XX.
• Sienkiewicz Z., Niektóre propozycje zmian w regulacji kar, środków karnych i środków probacyjnych, "PiP" 2012, nr 4.
• Społeczny projekt nowelizacji ustawy z dn. 19 kwietnia 1969 r. - kodeks karny, Warszawa, sierpień 1981.
• Staczyńska A., Zamiana rodzaju kary na łagodniejszą (art. 54k.k.) w praktyce sądów, "Zeszyty Naukowe JBPS" 1976, nr 5.
• Szadowski M., Z rozważań nad krótkoterminową karą pozbawienia wolności, "Wojskowy Przegląd Prawniczy" 1976, nr 4.
• Stańdo-Kawecka B., Prawne podstawy resocjalizacji, Zakamycze 2000.
• Stańdo-Kawecka B., Prawo karne nieletnich, od opieki do odpowiedzialności, Warszawa 2007.
• Szumski J., Słowo wstępne, w: Kodeks karny oraz ustawa o ochronie obrotu gospodarczego, Lublin 1995.
• Szymanowski T., Polityka karna i penitencjarna w Polsce w okresie przemian prawa karnego, Warszawa 2004.
• Szymanowski T., Przestępczość i polityka karna w Polsce w świetle faktów i opinii społeczeństwa w okresie transformacji, Warszawa 2012.
• Śliwiński S., Polskie prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 1946.
• Śliwowski J., Kara pozbawienia wolności we współczesnym świecie. Rozważania penitencjarne i penologiczne, Warszawa 1981.
• Śliwowski J., Przed reformą więziennictwa polskiego, "Nowe Prawo" 1957, nr 5.
• Świda W., Prawo karne. Część ogólna, Wrocław 1967.
• Świda W., Projekt kodeksu karnego z 1968 roku ze stanowiska polityki kryminalnej, "PiP" 1968, nr 4-5.
• Uzasadnienie projektu kodeksu karnego, w: Projekt kodeksu karnego oraz Przepisów wprowadzających kodeks karny, Warszawa 1968.
• Uzasadnienie rządowego projektu kodeksu karnego, w: Nowe kodeksy karne - z 1997 r. z uzasadnieniami, Warszawa 1998.
• Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, druk nr 2393.
• Walczak S., Prawo penitencjarne, zarys systemu, Warszawa 1972.
• Walczak S., Projekt kodeksu karnego w Sejmie PRL, "Nowe Prawo" 1968, nr 4.
• Walczak S., Współczesne tendencje w dziedzinie pracy penitencjarnej i zwalczania przestępczości. Refleksje w związku z II Kongresem ONZ w sprawie zapobiegania przestępczości i postępowania z przestępcami, "PiP" 1961, nr 4-5.
• Waszczyński J., System kar w projekcie kodeksu karnego z 1968 r., "Palestra" 1968, nr 12.
• Wąsik J., Kara krótkoterminowego pozbawienia wolności w Polsce, Wrocław 1981.
• Wolter W., Zarys systemu prawa karnego. Część ogólna. Tom II, Kraków 1934.
• Wróbel W., Kara pozbawienia wolności w Kodeksie karnym z 1997 r.: idea i rzeczywistość, "Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych" 2007, nr 1.
• Wróbel W. (red.), Nowelizacja prawa karnego 2015. Komentarz, Kraków 2015.
• Zielińska E., Kara pozbawienia wolności i środki alternatywne, "Studia Iuridica" 1979, nr VIII.
• Zielińska E., Kary nie związane z pozbawieniem wolności w ustawodawstwie i praktyce sądowej państw socjalistycznych, Warszawa 1976.
• Zoll A., Założenia politycznokryminalne kodeksu karnego w świetle wyzwań współczesności, "PiP" 1998, nr 9-10.
• Zoll. A., Założenia polityki karnej w projekcie kodeksu karnego, "PiP" 1994, nr 5.

Identyfikatory

DOI

10.26399/iusnovum.v15.1.2021.01/m.melezini