Zielony Ład i sprawiedliwa transformacja

• Autorzy: Klaudia Plac , Agnieszka Rzeńca , Adam Drobniak , Rafał Muster , Łukasz Trembaczowski , Marcin Baron , Artur Ochojski
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Największe wyzwanie dla rozwoju gospodarczego regionów węglowych w UE stanowi spadek ich konkurencyjności wywołany niską produktywnością działalności górniczej w dobie wzrastającej presji na stosowanie odnawianych źródeł energii oraz transformacją w kierunku gospodarki niskoemisyjnej. Na skutek tej presji w latach 2014-2017 w skali UE zamknięto 32 kopalnie, w tym w Niemczech, Polsce, Rumunii, Wielkiej Brytanii, Włoszech, na Węgrzech, Słowacji, Słowenii [European Commission, 2018, s. 4]. Dla regionów węglowych, w których zlokalizowane są kopalnie lub łańcuchy wartości sektora węglowego, oznacza to wysokie ryzyko utraty setek tysięcy miejsc pracy, w tym bezpośrednich i pośrednich, tj. ok. 160 tys. miejsc pracy do 2030 r. [European Commission, 2018, s. 4]. Na podstawowe problemy reorientacji ścieżek rozwoju regionów węglowych składają się ich duże uzależnienie od infrastruktury górniczej oraz niedorozwój innych sektorów gospodarki. Skutki społeczne związane ze stopniową likwidacją kopalń potęgowane są nie tylko wysokim udziałem bezpośredniego zatrudnienia w sektorze górnictwa, ale także znaczącym zatrudnieniem pośrednim w sektorach pokrewnych (m.in. sektor hutniczy, koksownictwo, energetyka konwencjonalna, wytwarzanie maszyn i urządzeń dla potrzeb górnictwa, wyposażenie kopalń, w tym elementy związane z konstrukcją i produkcją węgla, planowanie wydobycia itd.), które często również zlokalizowane są w regionach węglowych, co determinuje wysoki poziom ich monokultury i specjalizacji gospodarczej. Reorientacja ścieżek rozwoju tego rodzaju obszarów wymaga zatem poszukiwania nowych koncepcji rozwoju i zmian technologicznych sprzyjających zrównoważonej transformacji społeczno-gospodarczej oraz ponownemu wykorzystaniu aktywów uwalnianych przez górnictwo i sektory pokrewne. Mając na uwadze wymienione regiony węglowe, należy zauważyć, że w dobie obecnych przemian społeczno-gospodarczych determinowanych większym dążeniem do poszanowania elementów środowiska naturalnego zaliczane są do tzw. regionów zapóźnionych [Komisja Europejska, 2019]. Przygotowując wstępną charakterystykę sytuacji gospodarczej w regionach węglowych, posłużono się podejściem portfelowym (por. tabela 4), w którym zbadano relacje dwóch zmiennych ilustrujących kluczowe parametry rozwoju ekonomicznego regionów, tj. dynamikę PKB oraz dynamikę miejsc pracy. W przypadku obu mierników wzięto pod uwagę iloraz ich wartości bazowych z 2010 r. oraz wartości z 2017 r., tj. momentu przed wprowadzeniem Europejskiego Zielonego Ładu. Wskazane mierniki zostały skalkulowane dla 1270 regionów UE z poziomu NUTS3. W przypadku regionów francuskich ze względu na brak informacji statystycznej na temat wzrostu gospodarczego i zatrudnienia dla regionów NUTS3 w 2010 r. posłużono się poziomem NUTS2. (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Przemysł węglowy; Restrukturyzacja górnictwa; Energetyka konwencjonalna; Restrukturyzacja przemysłu energetycznego; Zmiany klimatyczne; Polityka klimatyczna; Środki unijne; Analiza portfelowa; Zielony Ład

EN

Coal-mining industry; Mining industry restructuring; Conventional energy; Restructuring of energy industry; Climate change; Climate policy; EU funds union; Portfolio analysis; Green Deal

• Czasopismo: Prace Naukowe / Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
• Rocznik: 2022
• Tom: Sprawiedliwa transformacja regionów węglowych w Polsce
• Strony: 25--56

Twórcy

autor

Klaudia Plac

• Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

autor

Agnieszka Rzeńca

• Uniwersytet Łódzki

autor

Adam Drobniak

• Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

autor

Rafał Muster

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

autor

Łukasz Trembaczowski

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

autor

Marcin Baron

• Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

autor

Artur Ochojski

• Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

Bibliografia

• Abraham J. (2017). Just transitions for the miners: Labor environmentalism in the Ruhr and Appalachian coalfields. "New Political Science", No. 39, s. 218-240.
• Aitken B.J., Harrison A.E. (1999). Do domestic firms benefit from direct foreign investment? Evidence from Venezuela. "American Economic Review", No. 89, s. 605-618.
• Allen C., Clouth S., eds. (2012). A guidebook to the green economy. Issue 1: Green economy, green growth, and low-carbon development - History, definitions and a guide to recent publications. Division for Sustainable Development, UNDESA, https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/GE Guidebook.pdf (dostęp: 29.07.2022).
• Andres L., Bryson J.R. (2018). Dynamics and city-region regeneration economies: Shaping the directions of a new research agenda. W: J.R. Bryson, L. Andres, R. Mulhall (eds.). A research agenda for regeneration economies. Reading city-region. Edward Elgar, Cheltenham, s. 1-22.
• Asheim B.T., Isaksen A., Trippl M. (2019). Advanced introduction to regional innovation systems. Edward Elgar, Cheltenham-Northampton.
• Bachtler J., Martins J.O., Wostner P., Zuber P. (2019). Towards cohesion policy 4.0. Taylor & Francis, Oxon.
• Bailey N., Turok I. (2001). Central Scotland as a polycentric urban region: Useful planning concept or chimera?. "Urban Studies", No. 38(4), s. 697-715.
• Barbier E.B. (2009). Rethinking the economic recovery: A global green new deal. Report.The Economics and Trade Branch, Division of Technology, Industry and Economics, UNEP, https://www.cbd.int/development/doc/UNEP-global-green-newdeal.pdf (dostęp: 2.08.2022).
• Barbier E.B. (2013). The green economy post Rio+20. "Science", No. 33, s. 887-888.
• Barbier E.B. (2014). Whither the green economy?. Triple Crisis, http://triplecrisis.com/whither-the-green-economy/ (dostęp: 2.08.2022).
• Barry F., Görg H., McDowell A. (2003). Outward FDI and the investment development path of a late industrializing economy: Evidence from Ireland. "Regional Studies", No. 37, s. 341-349.
• Barzotto M., Corradini C., Fai F.M., Labory S., Tomlinson Ph.R. (2019). Revitalising lagging regions: Smart specialisation and Industry 4.0. Taylor & Francis, Oxon.
• Boschma R.A., Coenen L., Franken K., Truffer B. (2017). Towards a theory of regional diversification: Combining insights from Evolutionary Economic Geography and Transition Studies. "Regional Studies", No. 51(1), s. 31-45.
• Boschma R.A., Franken K. (2007). Introduction. Applications of evolutionary economic geography. W: K. Franken (ed.). Applied evolutionary economics and economic geography. Edward Elgar, Cheltenham, s. 1-24.
• Boschma R.A., Martin R. (2007). Editorial: Constructing an evolutionary economic geography. "Journal of Economic Geography", No. 7, s. 537-548.
• Boyer R., Charron E., Jürgens U., Tolliday S. (2004). Between imitation and innovation. The transfer and hybridization of productive models in the international automobile industry. Oxford University Press, Oxford - New York.
• Briguglio L., Cordina G., Farrugia N., Vella S. (2006). Conceptualizing and measuring economic resilience. Department of Economics, University of Malta, Mimeo.
• Brink P. ten, Mazza L., Badura T., Kettunen M., Withana S. (2012). Nature and its role in the transition to a green economy. The Economics of Ecosystems & Biodiversity and the Institute for European Environmental Policy, Geneva-London.
• Bukowski M., Śniegocki A., Wetmańska Z. (2018). Od restrukturyzacji do trwałego rozwoju. Przypadek Górnego Śląska. WISE-WWF, Warszawa.
• Cha J.M., Pastor M., Moreno C., Phillips M. (2021). Just transition / transition to justice: Power, policy and possibilities. USC, Los Angeles, https://dornsife.usc.edu/assets/sites/1411/docs/New_Just_Transition_Report__v4_FINAL.pdf (dostęp: 30.11. 2022).
• Chen H., Cong T.N., Yang W., Tan Ch., Li Y., Ding Y. (2009). Progress in electrical energy storage system: A critical review. "Progress in Natural Science", No. 3(19), s. 291-312.
• Churski P. (2018). Podejście zorientowane terytorialnie (place-based policy) - teoria i praktyka polityki regionalnej. "Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna", nr 41, s. 31-50.
• Cohen W.M., Levinthal D.A. (1990). Absorptive capacity - A new perspective on learning and innovation. "Administrative Science Quarterly", No. 35(1), s. 128-152.
• Cooke Ph. (1998). Introduction. Origins of the concept. W: H.J. Braczyk, Ph. Cooke, M. Heidenreich. Regional innovation systems: The role of governances in a globalized world. UCL Press, London.
• Cooke Ph., Parrilli M.D., Curbelo J.L. (2012). Innovation, Global Change and Territorial Resilience. Edward Elgar, Cheltenham-Northampton.
• David P.A. (2005). Path dependence in economics process: Implications for policy analysis in dynamical systems contexts. W: K. Dopfer (ed.). The evolutionary foundations of economics. Cambridge University Press, Cambridge, s. 151-194.
• Dijkstra L., Poelman H., Rodríguez-Pose A. (2018). Geography of EU discontent. "Regional and Urban Policy, Working Paper", No. WP 12/2018, s. 2-22.
• Dopfer K., Potts J. (2009). On the theory of economic evolution. "Evolutionary and Institutional Economic Review", No. 6(1), s. 23-44.
• Drobniak A. (2019). Definiowanie koncepcji hybrydyzacji. "Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna", nr 45, s. 23-40.
• Drobniak A. (2021). Oczekiwania interesariuszy sprawiedliwej transformacji - wstępne wnioski z wywiadów i konsultacji. W: A.Z. Nowak, M. Kurtyka, G. Tchorek (red.). Transformacja energetyczna i klimatyczna - wybrane dylematy i rekomendacje. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 44-66.
• Drobniak A., Baron M., Churski P., Muster R., Nowakowska A., Pietrzykowski T., Rzeńca A., Trembaczowski Ł., Węgrzyn A. (2020). Propozycje rekomendacji dla obszaru sprawiedliwa transformacja. Grupa Ekspercka "Sprawiedliwa Transformacja", Zespołu ds. Odnawialnych Źródeł Energii i Korzyści dla Polskiej Gospodarki przy Ministrze Klimatu. Zarządzenie Ministra Klimatu z dnia 2.04.2020 r., poz. 21.
• Drobniak A., red. (2014). Urban resilience concept and post-industrial cities in Europe. Helion, Katowice.
• Dziaduszyński K., Tarka M., Trupkiewicz M., Szydłowski K. (2018). Rozwój odnawialnych źródeł energii w sektorze Mikro, Małych i Średnich Przedsiębiorstw, w tym możliwości zastosowania rozwiązań prosumenckich. Stan obecny i perspektywy, https://www.gov.pl/attachment/af4ac98f-5cc6-4996-bea1-cef7db8a4252 (dostęp: 4.08.2022).
• Fedrigo-Fazio D., Brink P. ten (2012). Briefing: Green Economy. What do we mean by green economy?. UNEP Division of Communications and Public Information.
• Fontana M. (2013). Pluralism(s) in economics: Lessons from complexity and innovation economics. A review paper. "Journal of Evolutionary Economics", Vol. 24(5), s. 1-16.
• Franken K., Oort F.G. van, Verbung T., Boschma R.A. (2005). Variety and regional economic growth in the Netherlands. "Papers in Evolutionary Economic Geography", No. 5.02, s. 1-58.
• Fraser N. (2009). Scales of justice: Reimagining political space in a globalizing world. Columbia University Press, New York.
• Fu X., Gong Y. (2011). Indogenous and foreign innovations efforts and drivers of technological upgrading: Evidence from China. "World Development", No. 39, s. 1213-1225.
• Gaard G. (2015). Ecofeminism and Climate Change. "Women's Studies International Forum", Vol. 49, s. 20-33.
• Georgeson L., Maslin M., Poessinouw M. (2017). The global green economy: A review of concepts, definitions, measurement methodologies and their interactions. "Geo: Geography and Environment", No. 4(1), art. e00036.
• Giddens A. (1990). The consequence of modernity. Stanford University Press, Stanford.
• Girma S., Wakelin K. (2007). Local productivity spillovers from foreign direct investment in the UK electronics industry. "Regional Science and Urban Economics", No. 37, s. 399-412.
• Grubler A. (2015). Energy transitions. W: C.J. Cleveland, C. Morris (eds.). Dictionary of energy. Elsevier, Amsterdam.
• Gwosdz K. (2014). Pomiędzy starą a nową ścieżką rozwojową. Mechanizmy ewolucji struktury gospodarczej i przestrzennej regionu tradycyjnego przemysłu na przykładzie konurbacji katowickiej po 1989 roku. Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Hansen J., Johnson D., Lacis A., Lebedeff S., Lee P. (1981). Climate impact of increasing atmospheric carbon dioxide. "Science", No. 213, s. 957-966.
• Harrahil K., Douglas O. (2019). Framework development for 'just transition' in coal producing jurisdictions. "Energy Policy", No. 134, https://researchrepository.ucd. ie/bitstream/10197/11183/2/Just_Transition_Pre-Proof.pdf (dostęp: 2.08.2022).
• Harvey D. (2005). A brief history of neoliberalism. Oxford University Press, Oxford.
• Hassink R. (2010). Locked in decline? On the role of regional lock-ins in the old industrial areas. W: R. Boschma, R. Martin (eds.). Handbook of evolutionary economic geography. Edward Elgar, Cheltenham.
• Heffron R.J., McCauley D. (2014). Achieving sustainable supply chains through Energy justice. "Applied Energy", No. 123, s. 435-437.
• Houtum H. van, Lagendijk A. (2001). Contextualising regional identity and imagination in the construction of polycentric urban regions: The cases of the Ruhr Area and the Basque Country. "Urban Studies", No. 38(4), s. 747-767.
• Hu X., Hassink R. (2020). Adaptation, adaptability and regional economic resilience: A conceptual framework. W: G. Bristow, A. Healy (eds.). Regional economic resilience. Edward Elgar, Cheltenham, s. 54-68.
• Hubbard D., Núñez A. (2016). Just transition tool kit. Sierra Club, Oakland, https://d3n8a8pro7vhmx.cloudfront.net/greenforall/pages/7020/attachments/original/1473442814/TOOLKIT_6_-_Just_Transition.pdf?1473442814 (dostęp: 30.11.2022).
• Iwińska K., Lis A., Mączka K. (2021). From framework to boundary object? Reviewing gaps and critical trends in global energy justice research. "Energy Research and Social Science", No. 79, s. 1-15.
• Jenkins K., McCauley D., Heffron R., Stephan H., Rehner R. (2016). Energy justice: A conceptual review. "Energy Research and Social Science", No. 11, s. 174-182.
• Johanson J.E., Vakkuri J. (2017). Governing hybrid organisations. Exploring diversity of institutional life. Routledge, London.
• Kawamura T. (2011). Hybrid factories in the United States. The Japanese-style management and production system under the global economy. Oxford University Press, Oxford - New York.
• Kiewra D., Szpor A., Witajewski-Baltvilks J. (2019). Sprawiedliwa transformacja w regionie śląskim. Implikacje dla rynku pracy. Instytut Badań Strukturalnych, https://ibs.org.pl/publications/sprawiedliwa-transformacja-weglowa-w-regionieslaskim-implikacje-dla-rynku-pracy/ (dostęp: 12.04.2020).
• Kravtsova V., Radosevic S. (2012). Are systems of innovation in Eastern Europe efficient?. "Economic Systems", No. 36, s. 109-126.
• Leopold L. (2007). The man who hated work but loved labor: The life and times of Tony Mazzocchi. White River Junction - Chelsea Green Publishing Company.
• Lundvall B., Johnson B. (1994). The Learning Economy, "Journal of Industry Studies", Vol. 1(2), s. 23-42.
• Martin R., Gardiner B. (2019). The resilience of cities to economic shocks: A tale of four recessions (and the challenge of Brexit). "Papers in Regional Science", s. 1-32.
• Martin R., Sunley P. (2015). On the notion of regional economic resilience: Conceptualisation and explanation. "Journal of Economic Geography", No. 14, s. 1-42.
• Martin R., Sunley P. (2006). Path dependence and regional economic evolution. "Journal of Economic Geography", No. 6, s. 395-437.
• Martin R., Sunley P., Gardiner B., Tyler P. (2016). How regions react to recessions: Resilience and the role of economic structure. "Regional Studies", No. 50(4), s. 561-585.
• McCauley D., Heffron R. (2018). Just transition: Integrating climate, energy and environmental justice. "Energy Policy", No. 119, s. 1-7.
• Meadows D.H., Meadows D.L., Randers J., Behrens III W.W. (1973). Granice wzrostu. Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Mejía-Montero A., Alonso-Serna L., Altamirano-Allende C. (2020). The role of social resistance in shaping energy transition policy in Mexico: The case of wind power in Oaxca. W: L. Noura Guimarães (ed.). The regulation and policy of Latin American energy. Elsevier, Amsterdam, s. 303-318.
• Miller C.A., Iles A., Jones C.F. (2013). The social dimensions of energy transitions. "Science as Culture", No. 22(2), s. 135-148.
• Miller C.A., Richter J., O'Leary J. (2015). Socio-energy systems design: A policy framework for energy transitions. "Energy Research and Social Science", No. 6, s. 29-40.
• Pasinetti L.L. (1993). Structural economic dynamics. Cambridge University Press, Cambridge.
• Pearce D. (1994). Blueprint 3: Measuring Sustainable Development. Taylor & Francis, London.
• Pearce D., Barbier E., Markandya A., Barrett S., Turner R.K., Swanson T. (1991). Blueprint 2: Greening the world economy. Routledge, London.
• Pearce D., Markandya A., Barbier E. (1989). Blueprint for a green economy. Earthscan, London.
• Phelps N., MacKinnon D. (2000). Industrial enclaves or embedded form of economic activity? Overseas manufacturing investment in Wales. "Contemporary Wales", No. 13, s. 46-67.
• Pieterse J.N. (2015). Globalization and culture. Global mélange. Rowman & Littlefield, Lanham.
• Pietrzyk I. (2020). Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w państwach członkowskich. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Robertson R. (1992). Globalization. Sage, London.
• Rodrígues-Pose A. (2017). The revenge of the places that don't matter (and what to do about it). "Cambridge Journal of Regions, Economy and Society", No. 11(1), s. 189-209.
• Samans R. (2013). Green growth and the post-2015 development agenda: An issue paper for the United Nations high-level panel of eminent persons. Global Green Growth Institute, Seoul.
• Simmie J., Martin R. (2009). The economic resilience of regions: Towards an evolutionary approach. "Cambridge Journal of Regions, Economy and Society", No. 3(1), s. 27-43.
• Smil V. (2017). Energy and civilization. A history. MIT Press, Cambridge-London.
• Solheim M.C.W., Boschma R., Herstad S. (2018). Related variety, unrelated variety and the novelty content of firm innovation in urban and non-urban locations. "Papers in Evolutionary Economic Geography", No. 18(36), s. 1-31.
• Sovacool B.K., Hess D.J., Cantoni R. (2021). Energy transitions from the cradle to the grave: A meta-theoretical framework integrating responsible innovation, social practices, and energy justice. "Energy Research and Social Science", No. 75, art. 102027.
• Sweeney S., Treat J. (2018). Trade unions and just transition. The search for a transformative politics. "TUED Working Paper", No. 11, http://www.rosalux-nyc.org/wp-content/files_mf/tuedworkingpaper11_web.pdf (dostęp: 5.04.2022).
• Taylor P.J., Pain K. (2007). Polycentric mega-city regions: Exploratory research from Western Europe. The Healdsburg Research Seminar on Megaregions, 4-6.04.
• Toffler A. (1997). Trzecia fala. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Vanchan V., Mulhal R., Bryson J.R. (2018). Repatriation or reshoring of manufacturing to the US and UK: Dynamics and global production networks or from here to there and back again. "Growth and Change", No. 49(1), s. 97-121.
• Wang X., Lo K. (2021). Just transition: A conceptual review. "Energy Research and Social Science", No. 82, art. 102291.
• Wang Y., Ning L., Li J., Prevezer M. (2016). Foreign direct investment spillovers and the geography of innovation in Chinese regions: The role of regional industrial specialization and diversity. "Regional Studies", No. 50(5), s. 805-822.
• Weber K.M., Truffer B. (2017). Moving innovation systems research to the next level: Towards an integrative agenda. "Oxford Review of Economic Policy", No. 33, s. 101-121.
• Żylicz T. (1996). Cele, zasady i ograniczenia polityki ochrony środowiska. W: H. Folmer, L. Gabel, H. Opschoor (red.). Ekonomia środowiska i zasobów naturalnych. Wydawnictwo Krupski i S-ka, Warszawa, s. 22-43.