Status prawnofinansowy państwowych przedsiębiorstw terenowych w świetle rozwiązań reformy gospodarczej

• Autorzy: Jerzy Serwacki

Warianty tytułu

The Legal-Financial Status of State-Owned Local Enterprises in the Light of Solutions of the Economic Reform

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Nie słabnące od kilku lat zainteresowanie zmianami systemów finansowych przedsiębiorstw uspołecznionych w Polsce, w stosunkowo małym stopniu dotyczy specyfiki przedsiębiorstw określanych mianem terenowych. Skłania to do podjęcia także tego tematu. Koncentrując uwagę na przedsiębiorstwach państwowych, zauważyć należy, iż w wydanych w wyniku realizacji reformy gospodarczej przepisach ustawy o przedsiębiorstwach państwowych1 ustawodawca w ogóle nie używa określenia "przedsiębiorstwa terenowe", co jest jednym z elementów odróżniających tę ustawę od obowiązującego poprzednio dekretu o przedsiębiorstwach państwowych2. Spostrzeżenie to, poczynione w odniesieniu do aktu prawnego, którym kształtowano podstawy statusu przedsiębiorstw państwowych, stanowić może pierwszy sygnał co do stanowiska ustawodawcy w dziedzinie linii demarkacyjnych pomiędzy przedsiębiorstwami określanymi tradycyjnie mianem centralnych a przedsiębiorstwami terenowymi. Pominięcie w ustawie o przedsiębiorstwach państwowych pojęcia przedsiębiorstwa terenowego zwiększa w znacznym stopniu, podnoszone w literaturze3 trudności w wyznaczeniu kryteriów służących wyodrębnieniu tej grupy przedsiębiorstw. Jednakże niektóre akty prawne wydane w okresie późniejszym niż ustawa o przedsiębiorstwach państwowych, dają poprzez treść ustanowionych w nich przepisów, podstawy do podjęcia na nowo, tym razem na gruncie rozwiązań ukształtowanych w wyniku reformy gospodarczej, próby określenia cech odróżniających przedsiębiorstwa terenowe od przedsiębiorstw centralnych. W tym względzie, w przepisach prawnych zauważyć można, że ustawodawca, podtrzymując podział przedsiębiorstw na terenowe i centralne4, wykazuje dwa różne podejścia do określenia przedsiębiorstwa terenowego. (fragment tekstu)

EN

The legal regulations issued under the economic reform, which have formulated the status of state-owned local enterprises, reveal two different approaches of the legislator to define the local enterprise. One of them, stressing the formal aspect, considers that state-owned local enterprises are those which have been established by local organs of state administration. The other one, not neglecting the former formula, stresses the aim of those enterprises and suggests that the local enterprises are those which realise the tasks connected with social and economic local development and meeting the needs of the population. The realisation of postulates in relation to a change of position of the discussed group of enterprises in the national economy has Ied to sonie changes of quantitative character. Since 1980 the number of state-owned local enterprises was doubled, which resulted from the change of the rangę of subordination of state-owned enterprises. In consequence, in 1983 of the 6.194 state-owned enterprises almost a half (2.880) were local enterprises. An analysis of the legal status of local enterprises, established as a result of the economic reform, shows several specific solutions in the system of management of some local enterprises. They refer in particular to a shift of some definite competences from the organs of the enterprise to the founding organ, the sphere of economic planning, and the range of application of directive methods of influencing enterprises. The dissimilarities of organisational-legal status of state-owned local enterprises, however, do not result from their subordination. The source of dissimilarity is the character of tasks which some local enterprises have to fulfil (enterprises of public utility, enterprises of particular importance of realisation of the tasks of people's councils). Although the majority of enterprises of public utility are subordinated to local organs of state administration, the enterprises, and therefore it cannot be admited that the specific solutions of organithe tasks of people's councils are not predominant in the group of local enterprises, and therefore it cannot be admitted that the specific solutions of organisational-legal sphere established for them are characteristic for the whole group of local enterprises. It may suggest a conclusion that the realisation of the economic reform leads towards a unification of organisational-legal status of local and central enterprises, with exceptions only to enterprises with tasks of specific character. An analysis of the legal-financial status of state-owned local enterprises reveats a number of specific solutions for public utility enterprises (the rules of fixing fees for services, the methods of wage fund formation, the right to receive sub-sidies), or for enterprises of small production (the possibility to cover financial needs from the means ol regional funds of small production development, the credit preferences, the release from the duty of paying a deposit when realising investments, the income tax allowances and exemptions). As for the legal-financial status, the solutions specific for the whole category of local enterprises, distinguishing them from central enterprises, can be pointeddout (the possibilities of sup-plying the local enterprises with working assets through reducing the resources of the people's council, the possibilities of direct and indirect financing from the same resources of investments of local enterprises, the possibilities of financing of exploitation and investment activity of local enterprises from the local budget surplus). It appeairs then that the statement of the trend of legislation to remove the organisational-legal discrepancies between local enterprises and central enterprises, is only one side of the problem. Otherwise, despite some actual steps towards unification, also in the legal-financial area, a specific legal-financial status of local enterprises still exists. A remark must be made, that as a rude the people's councils do not notice the possible advantages of development of local enterprises and do not avail them-selves of the existing possibilities of development of local economy. At the same time it is maintained that competences are too narrow and financial means too scarce to carry an effective economic policy of local authorities in relation to local enterprises. Thus there are many elements pointing out that the state of realisation of the economic reform in relation to state-owned local enterprises and the degree of realisation of the introduced solutions are still inadeguate. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Przedsiębiorstwo państwowe; Reformy gospodarcze; System finansowy; Regulacje prawne

EN

State enterprises; Economic reforms; Financial system; Legal regulations

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica
• Rocznik: 1989
• Numer: nr 40
• Strony: 51--63

Twórcy

autor

Jerzy Serwacki

• Uniwersytet Jagielloński

Bibliografia

• 1. H. Biernacka, Sytuacja finansowa państwa w 1985 r., "Finanse" 1986, nr 6, s. 63.
• 2. B. Ciaś, S. Chudzyński, Polska reforma gospodarcza. Finanse. Warszawa 1982, s. 43-44.
• 3. Z. Dziembowski, Rady narodowe - działalność gospodarcza, Warszawa 1985, s. 64-77.
• 4. N. Gajl, Systemy finansowe przedsiębiorstw uspołecznionych, Warszawa 1980, s. 22-24.
• 5. N. Gajl, Zasady systemu finansowego przedsiębiorstw państwowych, Warszawa 1976, s. 17-18.
• 6. M. Gintowt-Jankowicz, Gospodarka finansowa miejskich przedsiębiorstw państwowych, [w:] Struktura prawno-administracyjna i finansowa gospodarki miast uprzemysłowionych (zagadnienia prawnoteoretyczne), red. N. Gajl, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1978, s. 217.
• 7. S. Piątek, Status prawny przedsiębiorstw komunalnych, [w:] Model władzy lokalnej w systemie reformy gospodarczej, red. M. Kulesza, t. II, Warszawa 1983, s. 168.
• 8. J. Regulski, Władze terenowe a reforma gospodarcza, [w:] Reforma po starcie, red. H. Król, Warszawa 1984, s. 246.
• 9. B. Słotwiński, Pozycja przedsiębiorstw państwowych wobec rad narodowych i terenowej administracji, Warszawa 1985, s. 154.
• 10. M. Szpringer, Organ założycielski a przedsiębiorstwa terenowe. Katowickie doświadczenia, "Gospodarka-Administracja Państwowa" 1986, nr 8, s. 29.