Samorząd terytorialny w Polsce w dobie transformacji systemowej, podziały administracyjne na przestrzeni dziejów

• Autorzy: Piotr Paczóski

Warianty tytułu

Territorial Self-government in Poland in the Age of System Transformation, Administrative Divisions in History

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Na przestrzeni dziejów państwa polskiego zachodziły w nim bardzo istotne zmiany struktury terytorialnej i sposobu zarządzania nią. Wynikały one albo z przemyślanej i planowej działalności władców, albo były efektem uwarunkowań geo-politycznych, bywało, że w minimalnym, niestety, częstokroć na własne ,,życzenie", stopniu zależnym. Konsekwencją tych okoliczności jest dzisiejszy kształt terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej, ustrój polityczny, system gospodarczy i relacje społeczne. Zachodzące na przestrzeni wieków zmiany terytorialne państwa polskiego, koncepcje rządzących i uwarunkowania zewnętrzne determinowały wewnętrzne podziały administracyjne. Do tego, wraz ogólnoświatowymi tendencjami zmian w sposobach zarządzania, również Polska wprowadzała te metody, zdobywając własne doświadczenia. Oczywiście, różnie można oceniać stan samorządności w Polsce. I to, co do struktury, wynikającej także z podziału administracyjnego, jak również sprawności samorządu. Niezależnie od tego, za niewątpliwie słuszną, uznać należy tezę, iż w szczególności rozwiązania systemowe w odniesieniu do samorządności terytorialnej poszły we właściwym kierunku, dając mu realny wpływ na rozwój lokalny i regionalny. (abstrakt oryginalny)

EN

Throughout the history of the Polish state, very significant changes took place in the territorial structure and the way it was managed. They resulted either from the deliberate and planned activities of the rulers, or they were the result of geo-political conditions, sometimes to a minimal, unfortunately, often at their own "wish", dependent degree. The consequence of these circumstances is the present-day territorial shape of the Republic of Poland, the political system, economic system and social relations. The territorial changes of the Polish state taking place over the centuries, the concepts of the rulers and external conditions determined internal administrative divisions. In addition, along with the global trends of changes in management methods, Poland also introduced these methods, gaining its own experience. Of course, the state of self-government in Poland can be assessed differently. And as for the structure, resulting also from the administrative division, as well as the efficiency of the local government. Regardless of this, the thesis that, in particular, systemic solutions with regard to territorial self-government, went in the right direction, giving it a real impact on local and regional development, should be considered as undoubtedly correct. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Podział administracyjny; Samorząd terytorialny; Planowanie terytorialne

EN

Administrative division; Local government; Territorial planning

• Czasopismo: Prace Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości z siedzibą w Wałbrzychu
• Rocznik: 2022
• Tom: 52 (2) Pedagogika, zarządzanie i inżyniernia zarządzania wobec wyzwań współczesności : relacje i interdyscyplinarność wyzwaniem współczesności
• Strony: 283--302

Twórcy

autor

Piotr Paczóski

• Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Bibliografia

• [1] Dolnicki B., [red.], Partycypacja społeczna w samorządzie terytorialnym, Wolters Kluwer, Warszawa 2014.
• [2] Dolnicki B., Samorząd terytorialny, Zakamycze, Kraków 2006.
• [3] Dolnicki B., Koncepcja województwa samorządowego, [w:], Knosala E., Matan A., Łaszczyca G., [red.], Prawo administracyjne w okresie transformacji ustrojowej, Zakamycze, Kraków 1999.
• [4] Dziki T., Podziały administracyjne Polski w latach 1944 - 1998. Z badań nad ustrojem ziem polskich w XIX i XX, [w:] [gwsh.gda.pl/upoloads/oryginal/3/3 /a3c67-433-450].
• [5] Gawryszewski A., Ludność Polski w XX wieku, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2005.
• [6] Gilowska Z., Gorzelak G., Jałowiecki B., Sobczak K., Kierunki polityki regionalnej Polski, ,,Studia Regionalne i Lokalne" 1998, nr 24/57/, Warszawa 1998.
• [7] Gorzelak G., Reforma organizacji terytorialnej kraju. Geneza, założenia, uzasadnienie, [w:], Gorzelak G., [red.], Decentralizacja terytorialnej organizacji kraju: założenia, przygotowania, ustawodawstwo, Raport Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych, Warszawa 1999.
• [8] Gumińska-Pawlic J., Samorządność finansowa jednostek samorządu terytorialnego w Polsce. Studium finansowo-prawne, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2003.
• [9] Kwaśny J., Trzydzieści lat samorządności terytorialnej w Polsce. Gospodarka, rozwój, reformy, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2020.
• [10] Lipska-Sondecka A., Reforma ustroju gminy w Polsce na tle rozwiązań niemieckich, ,,e-Politikon", Warszawa 2012.
• [11] Paczóski P., Możliwości, przejawy i wpływ partycypacji społecznej na rozwój lokalny, [w:], Kłóska I., [red.], Problemy i uwarunkowania samorządności terytorialnej, Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Humanistyczna, Bielsko-Biała 2015.
• [12] Paczóski P., Partycypacja społeczna w zarządzaniu publicznym na rzecz rozwoju lokalnego, [w:], Laskowski P., [red.], Samorząd terytorialny w Polsce z perspektywy 25-lecia jego funkcjonowania, Wydawnictwo Wałbrzyskiej Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości, Wałbrzych 2015.
• [13] Trzciński J., Instytucje ustrojowe okresu przejściowego 1944 - 1947, [w:], Kllas W., [red.], Konstytucje Polski. Studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, t. 2., Warszawa 1990.
• [14] Dekret PKWN z dnia 21 sierpnia 1944 o trybie powołania władz administracji I i II instancji, Dz.U. z 1944 r. nr 2 poz. 8.
• [15] Ustawa z dnia 11 września 1944 r. o organizacji i zakresie działania rad narodowych, DZ.U. z 1944r., nr 5, poz. 22.
• [16] Ustawa z dnia 4 lutego 1950 r. o dokonywaniu zmian podziału administracyjnego Państwa, Dz.U. z 1950 r., nr 28, poz. 255.
• [17] Ustawa z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191.
• [18] Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o tworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, Dz.U. z 1972, nr 49, poz. 312.
• [19] Ustawa z dnia 28 maja 1972 roku o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz zmianie ustawy o radach narodowych, Dz.U. z 1975, nr 16, poz. 91.
• [20] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast i gmin wchodzących w skład województw, Dz.U. z 1975, nr 17, poz. 92.
• [21] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 1990 r. w sprawie połączenia niektórych miast i gmin, w których dotychczas działały wspólne organy, Dz.U. z 1990 r., nr 3, poz. 12.
• [22] Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r., Warszawa 1987.
• [23] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Narów w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r., Dz.U. z 1997 r., nr 78, poz. 483.
• [24] Ustawa Konstytucyjna z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych relacjach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. z 1992, nr 84, poz. 426.
• [25] [https://encyklopedia.pwn.pl/hasło/Polska-Wiadomosci-wstepne-Podzialyadministracyjne; 4575166.html].
• [26] Paczóski P., Przekształcenia w sferach gospodarczej, społecznej i przestrzennej w byłych miastach wojewódzkich, Materiały archiwalne autora.