Nationalities Relations in a Totalitarian State. The Case of East Central Europe Under Soviet Occupation (1939-1941) - Methodological Issues and a Research Agenda

• Autorzy: Marek Wierzbicki

Warianty tytułu

Stosunki narodowościowe w państwie totalitarnym. Przypadek Europy Środkowo-Wschodniej pod okupacją sowiecką (1939-1941) - zagadnienia metodologiczne i program badań

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The aim of the article is to present the specific nature of research on the issues of national relations in a totalitarian state based on the example of the lands of Central and Eastern Europe under the Soviet occupation from 1939-1941. In order to achieve this, the literature on the subject (in English and Polish) was reviewed as well as the most important methodological problems encountered by researchers. The research program was also outlined, along with a proposal for their conceptualization in the form of signalling the main aspects of the above-mentioned issues, including the specificity of the Soviet occupation of 1939-1941, social and ethnic relations in this area, and the Soviet nationalities policy. Several research methods and postulates were proposed, as well as perspectives and theoretical approaches that could facilitate the study of this complex and controversial subject, e.g., the interdisciplinary nature of research, methods of bottom-up formation of political attitudes of the population (the so-called "bottom-up" method), application of theories of the totalitarian state, and different theories of ethnicity. As a result, an interdisciplinary program of comparative studies of ethnic relations in Central and Eastern Europe under Soviet rule (1939-1941) was outlined, taking into account the transnational character of historical processes and the need to conduct micro historic analyses and case studies that would allow capturing of the diversity of ethnic relations and verify the effectiveness of the policy of the central Soviet authorities. The article argues that it seems obvious that the specificity of the analysed problematics can be properly grasped only by consideration it in the historical and theoretical context, adopting a comparative and transnational approach, from a micro-historical as well as everyday-life perspective that highlights the most important social factors which facilitated changes in interethnic relations.(original abstract)

Celem artykułu jest ukazanie specyficznego charakteru badań problematyki stosunków narodowościowych w państwie totalitarnym na przykładzie ziem Europy Środkowo-Wschodniej pod okupacją sowiecką w latach 1939-1941. Dążąc do jego zrealizowania dokonano przeglądu literatury przedmiotu na ten temat (anglojęzycznej i polskojęzycznej), jak również najważniejszych problemów metodologicznych, jakie napotykają badacze. Zarysowano także program badań wraz z propozycją ich konceptualizacji w postaci zasygnalizowania głównych aspektów wspomnianej problematyki, w tym m. in. specyfiki okupacji sowieckiej lat 1939-1941, stosunków społecznych i etnicznych na tym obszarze oraz sowieckiej polityki narodowościowej. Zaproponowano też kilka metod i postulatów badawczych, jak również perspektyw oraz podejść teoretycznych mogących ułatwić badanie tej skomplikowanej i kontrowersyjnej tematyki, np. interdyscyplinarnego charakteru badań, metody oddolnego formowania postaw politycznych ludności (tzw. "bottom-up"), zastosowania teorii państwa totalitarnego czy różnych teorii etniczności. W rezultacie, został zarysowany interdyscyplinarny program badań porównawczych stosunków narodowościowych w Europie Środkowo-Wschodniej pod rządami sowieckimi (1939-1941), uwzględniający transnarodowy charakter procesów historycznych oraz potrzebę przeprowadzenia analiz mikrohistorycznych i studiów przypadku, które pozwoliłyby na uchwycenie zróżnicowania stosunków etnicznych oraz weryfikację skuteczności polityki centralnego szczebla decyzyjnego państwa sowieckiego. Artykuł przekonuje, że specyfika analizowanej problematyki może być właściwie uchwycona jedynie poprzez umieszczenie jej w historyczno-teoretycznym kontekście, przy zastosowaniu podejścia porównawczego i transnarodowego, w perspektywie mikrohistorycznej, a także życia codziennego, co ułatwi dostrzeżenie najważniejszych czynników społecznych, które sprzyjały zmianom w stosunkach międzyetnicznych. (abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

EN

State; Totalitarianism

PL

Państwo; Totalitaryzm

• Czasopismo: Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej
• Rocznik: 2022
• Tom: 20
• Numer: z. 2 Central Europe, Eastern Europe, and Russia: geopolitics, security, and resilience
• Strony: 205--232

Twórcy

autor

Marek Wierzbicki

• The John Paul II Catholic University of Lublin, Poland

Bibliografia

• Anderson B., Imagined Communities. Reflections on the Origin and Spread of Nationalism, London-New York 2006.
• Bäcker R., Rak J., Challenging the theoretical framework of the totalitarian syndrome, "Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem" 2021, vol. 43, no. 2.
• Bartov O., Tales from the Borderlands. Making and unmaking the Galician past, Yale University Press 2022.
• Berend I.T., Decades of crisis. East Central Europe before World War II, Berkeley 1998.
• Bieńkowska-Ptasznik M., Tożsamość etniczna jednostki w kontekście pogranicza, [in:] Etniczność i obywatelskość w Nowej Europie. Konteksty edukacji międzykulturowej, J. Nikitorowicz, D. Misiejuk, M. Sobecki (eds.), Białystok 2007.
• Bonusiak W., Polityka ludnościowa i ekonomiczna ZSRR na okupowanych ziemiach polskich w latach 1939-1941 ("Zachodnia Ukraina" i "Zachodnia Białoruś"), Rzeszów 2006.
• Brewer J., Microhistory and the Histories of Everyday Life, "Cultural and Social History. The Journal of the Social History" 2010, vol. 7, issue 1.
• Comparative and Transnational History. Central European Approaches and New Perspectives, H.G. Haupt, J. Kocka (eds.), New York 2012.
• Conquest R., Stalin. Breaker of nations, New York 1991.
• Domańska E., Mikrohistorie. Spotkania w międzyświatach, Poznań 2005.
• Drury B., Ethnic mobilisation: Some theoretical considerations, [in:] Ethnic Mobilisation in a Multi-Cultural Europe, J. Rex, B. Drury (eds.), Hampshire 1994.
• Dumitru D., The State, Antisemitism, and Collaboration in the Holocaust. The Borderlands of Romania and the Soviet Union, New York 2016.
• Estonia 1940-1945. Reports of the Estonian International Commission for the Investigation of Crimes Against Humanity, Part I Soviet Occupation 1940-1941, Tallin 2006.
• Głowacki A., Sowieci wobec Polaków na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej 1939-1941, Łódź 1997.
• Gross J.T., Opowieści kresowe 1939-1941. Żydzi i Sowieci, Cracow-Budapest- Syracuse 2019.
• Gross J.T., Revolution from abroad. The Soviet Conquest of Poland's Western Ukraine and Western Byelarussia, Princeton, New Jersey 1988.
• Gross J.T., Upiorna dekada. Trzy eseje o stereotypach na temat Żydów, Polaków, Ukraińców i Niemców w latach 1939-1948, Warsaw 1999.
• Hobsbawm E., Nations and nationalism since 1780. Programme, Myth, Reality, Cambridge 1992.
• Isajiw W.W., Definitions of Ethnicity, "Ethnicity" 1974, no. 1.
• Jacobsen H.A., Der Weg zur Teilung der Welt, Koblenz-Bonn 1979.
• Jasiewicz K., Oni. Okupacyjny aparat sowiecki na ziemiach północno-wschodni okupowanej Polski w latach 1939-1941, Warsaw 2015.
• Jasiewicz K., Pierwsi po diable. Elity sowieckie w okupowanej Polsce 1939- 1941, Warsaw 2004.
• Jasiewicz K., Zagłada polskich kresów. Ziemiaństwo polskie na ziemiach północno-wschodnich Rzeczypospolitej pod okupacją sowiecką 1939-1941, Warsaw 1997.
• Jenkins R., Rethinking Ethnicity, London 1998.
• Katyn. A crime without punishment, N.S. Lebedeva, A.M. Cienciala, W. Materski (eds.), New Haven 2007.
• Levin D., Baltic Jews under the Soviets, 1940-1946, Jerusalem 1994.
• Levin D., The Lesser of Two Evils. Eastern European Jewry under Soviet Rule, 1939-1941, Philadelphia-Jerusalem 1995.
• Mucha J., Oblicza etniczności. Studia teoretyczne i empiryczne, Cracow 2005.
• Musial B., Konterrevolutionäre Elemente sind zu erschiessen. Die Brutalisierung des deutsch-sowjetischen Krieges im Sommer 1941, Berlin-München 2001.
• Pinchuk B.C., Sthetl Jews under Soviet Rule, Cambridge, MA 1990.
• Raack R.C., Stalin's drive to the West, 1938-1945. The origins of the Cold War, Stanford 1995.
• Rotschild J., East Central Europe between two world wars, Seattle 1974.
• Rozenblat E.S., "Contact Zones" in Interthnic Relations - The Case of Western Belarus 1939-1941, [in:] Shared History - Divided Memory. Jews and Others in Soviet-Occupied Poland, 1939-1941, E. Barkan, E.A. Cole, K. Struve (eds.), Leipzig 2007.
• Shared History - Divided Memory. Jews and Others in Soviet-Occupied Poland, 1939-1941, E. Barkan E., E.A. Cole, K. Struve (eds.), Leipzig 2007.
• Shimon R., Together and apart in Brzezany: Poles, Jews, and Ukrainians, 1919-1945, Bloomington 2002.
• Skrzypek A., Nie spełniony sojusz? Stosunki niemiecko-sowieckie 1917-1941, Warsaw 1992.
• Snyder T., Bloodlands. Europe between Hitler and Stalin, New York 2010.
• Stalin and Europe. Imitation and domination 1928-1953, T. Snyder, R. Brandon (eds.), New York 2014.
• Stalinist Terror in Eastern Europe, K. Mc Dermott, M. Stibbe (eds.), Manchester 2014.
• Struve K., Deutsche Herrschaft, ukrainischer Nationalismus, antijudische Gewalt. Der Sommer 1941 in der West Ukraine, Berlin-Boston 2015.
• Turner J.H., Toward a Unified Theory of Ethnic Antagonism: A Preliminary Synthesis of Three Macro Models, "Sociological Forum" 1986, vol. 1, no. 3.
• Tygiel Narodów. Stosunki społeczne i etniczne na dawnych ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej 1939-1953, K. Jasiewicz (ed.), Warsaw 2002.
• Walker I., Pettigrew T.F., Relative deprivation theory: an overview and conceptual critique, [in:] "British Journal of Social Psychology" 1984, no. 23.
• Wierzbicki M., Der Elitenwechsel in den von der UdSSR besetzten polnischen Ostgebieten (1939-1941), [in:] Gewalt und Alltag in besetzen Polen 1939- 1945, J. Böhler, S. Lehnstaedt (eds.), Osnabrück 2012.
• Wierzbicki M., Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939-1941, Warsaw 2007.
• Wierzbicki M., Polacy i Żydzi w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-żydowskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939- 1941, Warsaw 2007.
• Wierzbicki M., Soviet economic policy in Annexed Eastern Poland, 1939-1941, [in:] Stalin and Europe. Imitation and domination 1928-1953, T. Snyder, R. Brandon (eds.), New York 2014.
• Wierzbicki M., Western Belarus in September 1939: Revisiting Polish-Jewish relations in the kresy, [in:] Shared History - Divided Memory. Jews and Others in Soviet-Occupied Poland, 1939-1941, E. Barkan, E.A. Cole, K. Struve (eds.), Leipzig 2007.
• Wynot E.D., Caldron of conflict: Eastern Europe 1918-1945, Wheeling 1999.
• Żbikowski A., U genezy Jedwabnego. Żydzi na Kresach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej w latach 1939-1941, Warsaw 2006.

Identyfikatory

DOI

10.36874/RIESW.2022.2.12