Rola i znaczenie Społeczeństwa Przeciwko Przemocy w aksamitnej rewolucji na Słowacji (17-29 listopada 1989 r.)

• Autorzy: Krzysztof Żarna

Warianty tytułu

The Role and Significance of the Society Against Violence in the Velvet Revolution in Slovakia (17-29 November 1989)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest przedstawienie przebiegu aksamitnej rewolucji na Słowacji w okresie od 17 do 29 listopada 1989 r. oraz wykazanie podobieństw i różnic pomiędzy dwoma ruchami: Forum Obywatelskim oraz Społeczeństwem Przeciwko Przemocy. Opracowanie opiera się na kilku założeniach. Po pierwsze, w przeciwieństwie do Forum Obywatelskiego w Czechach, Społeczeństwo Przeciwko Przemocy było szerokim ruchem o bardzo zdecentralizowanej strukturze, kierowanym przez osoby, które nie miały żadnych doświadczeń organizacyjnych. Po drugie, głównym celem Społeczeństwa Przeciwko Przemocy było kontrolowanie władzy, a więc miało charakter inicjatywy bardziej obywatelskiej niż politycznej. Po trzecie, szereg różnic między Forum Obywatelskim a Społeczeństwem Przeciwko Przemocy zadecydował o fakcie, że nie udało się stworzyć jednej czechosłowackiej elity politycznej. W opracowaniu swoje zastosowanie miała metoda komparatystyczna w celu wskazania podobieństw i różnic pomiędzy Forum Obywatelskim a Społeczeństwem Przeciwko Przemocy. W celu analizy rzeczywistości politycznej na Słowacji w listopadzie 1989 r. zastosowano metodę analizy decyzyjnej. W artykule wykorzystano materiały archiwalne, dokumenty i opracowania naukowe. (abstrakt oryginalny)

EN

The aim of this article is to present the course of the Velvet Revo- lution in Slovakia in the period from 17 to 29 November 1989 and to show the similarities and differences between the two movements: Civic Forum and Society Against Violence. The study is based on several assumptions. Unlike the Civic Forum in the Czech Republic, the Society Against Violence was a broad movement with a very decentralised structure, led by individuals who had no organisational experience. Secondly, the main goal of the Society Against Violence was to control power and thus it was more of a civic initiative than a political one. Thirdly, a number of differences between the Civic Forum and the Society Against Violence determined the fact that it was not possible to create a single Czechoslovak political elite. In the study, the comparative method was applied in order to indicate similarities and differences between the Civic Forum and the Society Against Violence. To analyse the political real- ity in Slovakia in November 1989, the decision analysis method was applied. The article uses archival materials, documents and scientific studies.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Rewolucja; Społeczeństwo

EN

Revolution; Society

• Czasopismo: Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej
• Rocznik: 2022
• Tom: 20
• Numer: z. 3 Społeczeństwo obywatelskie czy ruch oburzonych? Zmiany społeczne w Europie Środkowej i Wschodniej
• Strony: 195--211

Twórcy

autor

Krzysztof Żarna

• Uniwersytet Rzeszowski

Bibliografia

• Akčné opatrenia na riešenie súčasnej situácie, prijaté na mimoriadnom zasadnutí Ústredného výboru KSS. 26.-27. november 1989, [w:] Novembrová revolúcia a česko-slovenský rozchod: od česko-slovenskej federácie k samostatnej demokratickej slovenskej štátnosti: výber dokumentov a prejavov november 1989 - december 1992, V. Hlavová, J. Žatkuliak (oprac.), Bratislava 2002.
• Bajda P., Elity polityczne na Słowacji. Kręta droga do nowoczesnego państwa, Warszawa 2010.
• Cisařovská B., Prečan V., Charta 77. Dokumenty 1977-1989, Praha 2007.
• Gál F., Z prvej ruky, Bratislava 1991.
• Hučko J., Novembrové udalosti v archívnych dokumentoch volených orgánov KC KPS, [w:] 20 výročie Nežnej revolúcie, P. Jašek (red.), Bratislava 2010.
• Jach A., Akt końcowy KBWE i jego wpływ na instytucjonalizację ruchu praw człowieka w krajach Europy Środkowo-Wschodniej w perspektywie porównawczej 1975-1991 (wybrane aspekty), "Nowa Polityka Wschodnia" 2017, nr 2, DOI: http://dx.doi.org/10.15804/npw2017210.
• Jašek P., Aksamitna rewolucja i upadek reżimu komunistycznego na Słowacji, "Pamięć i Sprawiedliwość" 2019, nr 1.
• Kubin Ľ., Rola politických elit pri zmene reżimu na Slovensku, Bratislava 2002.
• Liďak J., Koganová V., Leška D., Politické strany a hnutia na Slovensku po roku 1989, Bratislava 1999.
• Marušiak J., Rok 1989 na Slovensku, "Česko-slovenská historická ročenka" 2002.
• Novotný M., November 1989 na Filozofickej fakulte Univerzity Komenského v Bratislave (príprava a priebeh protestného pochodu 16. novembra 1989), [w:] 20 výročie Nežnej revolúcie, P. Jašek (red.), Bratislava 2010.
• Olszewski E., Ruch polityczny, [w:] Encyklopedia politologii, t. 1, W. Sokół, M. Żmigrodzki, Kraków 1999.
• Ondruš V., Atentát na Nežnú revolúciu, Bratislava 2009.
• Rozalska A., Ruchy społeczne a potrzeba zmiany w społeczeństwie obywatelskim. Podstawowe zagadnienia teoretyczne, "Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne" 2015, nr 3.
• Rychlík J., Rozpad Československa. Česko-slovenske vztahy 1989-1992, Bratislava 2002.
• Suk J., Chronologie zaniku komunistického reżimu v Československu 1985-1990, Praha 1999.
• Suk J., Labiryntem revoluce, Praha 2003.
• Sztompka P., Socjologia zmian społecznych, Kraków 2005.
• Ukielski P., Aksamitny rozwód. Rola elit politycznych w procesie podziału Czechosłowacji, Warszawa 2007.
• Verejnosť proti nasiliu 1989-1991. Svedectva a dokumenty, I. Antalová (red.), Bratislava 1998.
• Vyhlásenie hnutia Verejnosť proti násiliu z 20 XI 1989, Slovenský národný archív, zespół: Verejnosť proti násiliu, k. 1.
• Zajac P., Sen o krajine, Bratislava 1996.
• Ziętara W., Teoria sieci międzynarodowych ruchów politycznych w erze Internetu, "Facta Simonidis" 2019, nr 1.
• Żarna K., Od Mečiara do Dzurindy. Główne kierunki polityki zagranicznej Republiki Słowackiej w latach 1993-2002, Rzeszów 2016.
• Žatkuliak J. i in., November 1989 a Slovensko. Chronológia a dokumenty (1985-1990), Bratislava 1999.
• Žiak M., Pád komunizmu na Slovensku, a näjma čo sa dialo potom, Bratislava 1994.

Identyfikatory

DOI

10.36874/RIESW.2022.3.9