Ochrona praw mniejszości narodowych w państwach powstałych w zachodniej części byłego Związku Radzieckiego

• Autorzy: Grzegorz Bonusiak

Warianty tytułu

Protection of the Rights of National Minorities in the States Established in the Western Part of the Former Soviet Union

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem opracowania jest przedstawienie i porównanie poziomu ochrony praw mniejszości narodowych w państwach powstałych w wyniku rozpadu Związku Radzieckiego, wzdłuż jego dawnej zachodniej granicy. Badaniami objęto: Estonię, Łotwę, Litwę, Białoruś, Ukrainę i Mołdawię. Realizując założony cel, przedstawiono procesy występujące w Rosji i Związku Radzieckim, które zaowocowały migracjami i znacznym wymieszaniem etnicznym ludności. W kolejnym etapie przedstawiono populację mniejszości etnicznych w państwach objętych badaniami. Wskazano, kogo poszczególne z omawianych państw uznają za osoby należące do grup mniejszościowych, a także kogo za mniejszości zamieszkujące omawiane terytoria uznaje Rosja jako spadkobierca byłego imperium. W ostatnim etapie poddano analizie zasady ochrony praw mniejszości narodowych w poszczególnych państwach. Szczególną uwagę zwrócono na kwestię swobody używania i nauczania języka grup mniejszościowych. Badania pokazały, że trzy państwa bałtyckie po odzyskaniu niepodległości rozpoczęły odbudowę tożsamości narodowej kosztem praw mniejszości. Jednak dzięki takiemu działaniu obecnie stopniowo poprawiają ich status. Pozostałe trzy państwa poszły inną drogą, starając się w szczególny sposób chronić największą rosyjskojęzyczną grupę językową. Rosnąca presja ze strony Rosji, dążącej do odbudowy imperialnej pozycji, obnażyła wady takiego rozwiązania, a rosyjskojęzyczne mniejszości stały się narzędziem jej działań. W efekcie Białoruś jest na drodze do zatracania własnej odmienności i ponownej reintegracji, Mołdawia usiłuje balansować, choć stopniowo wzmacnia tożsamość narodową, natomiast Ukraina od 2014 r. gwałtownie zmieniła politykę i obecnie pilnie buduje własną tożsamość jednak kosztem praw mniejszości. (abstrakt oryginalny)

EN

The aim of the study is to present and compare the level of protec- tion of the rights of national minorities in the states created by the break-up of the Soviet Union, along its former western border. The research covered: Estonia, Latvia, Lithuania, Belarus, Ukraine and Moldova. In pursuit of the stat- ed aim, the processes occurring in the Russian Empire and the Soviet Union, which resulted in migrations and significant ethnic mixing of the population, are presented. In the next step, the population of ethnic minorities in the countries covered by the study is presented. It is indicated who each of the countries in question recognises as belonging to minority groups, as well as who Russia, as heir to the former empire, recognises as minorities living in the territories in question. In the final step, the principles of protection of the rights of national minorities in the respective states were analysed. Particular attention was paid to the issue of the freedom to use and teach the language of minority groups. The research showed that the three Baltic States, after re- gaining their independence, started to rebuild their national identity at the expense of minority rights. However, by doing so, they are now gradually improving their status. The other three states have followed a different path by specifically trying to protect the largest Russian-speaking language group. Growing pressure from Russia seeking to rebuild its imperial position has exposed the flaws in such an arrangement, and Russian-speaking minorities have become a tool of its efforts. As a result, Belarus is on the road to losing its own distinctiveness and reintegrating, Moldova is trying to balance although gradually strengthening its national identity, while Ukraine has abruptly changed its policy since 2014 and is now diligently building its own identity at the expense, however, of minority rights.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Mniejszości narodowe

EN

Ethnic minority

• Czasopismo: Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej
• Rocznik: 2022
• Tom: 20
• Numer: z. 4 Europa Środkowo-Wschodnia jako obszar wpływów międzynarodowych po zimnej wojnie
• Strony: 59--83

Twórcy

autor

Grzegorz Bonusiak

• Uniwersytet Rzeszowski

Bibliografia

• Bonusiak G., Status Saamów w państwach nordyckich w świetle międzynarodowych standardów ochrony praw ludów rdzennych, Rzeszów 2016.
• Eberhardt P., Przemiany narodowościowe na ziemi łotewskiej w XX i na początku XXI wieku, "Sprawy Narodowościowe. Seria Nowa" 49/2017.
• Gumilow L., Od Rusi do Rosji, Warszawa 2004.
• Janicki A., Euroazjatyzm nietypowy - wizja dziejów cywilizacji rosyjskiej Lwa N. Gumilowa, [w:] M. Broda, O. Nadskakuła, A. Płaczek (red.), Rosja współczesna. Dziedzictwo i przyszłość, Toruń 2010.
• Janusz G., Ochrona praw mniejszości narodowych w Europie, Lublin 2011.
• Janusz G., Bajda P., Prawa mniejszości narodowych. Standardy europejskie, Warszawa 2000.
• Konwencja Ramowa o ochronie mniejszości narodowych, sporządzona w Strasburgu dnia 1 lutego 1995 r., Dz.U. 2002 nr 22 poz. 209.
• Kuczyńska-Zonik A., Szwed K., Prawa mniejszości narodowych na Litwie, Warszawa 2020.
• Lege nr 344 privind statutul juridic special al Găgăuziei (Gagauz-Yeri) din 23.12.1994, Monitorul Oficial 1995 nr. 3-4 art. 51, https://www.legis.md/cautare/getResults?doc_id=86681&lang=ro

Identyfikatory

DOI

10.36874/RIESW.2022.4.4