Eques Auratus w dawnej Rzeczypospolitej

• Autorzy: Tadeusz Szulc

Warianty tytułu

Eques Auratus in der Alten Polnischen Republik

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Złoci rycerze występują również w Polsce. Godność tę otrzymywali Polacy zarówno od monarchów obcych jak własnych. Tylko tą ostatnią będziemy się zajmowali w niniejszym artykule. Wzmianek o złotych rycerzach w Polsce jest w naszej literaturze sporo. Najczęściej jednak traktowano to zagadnienie ubocznie, na marginesie zasadniczych rozważań a w związku z tym bez należytego zbadania materiału źródłowego. Tym prawdopodobnie w głównej mierze należy tłumaczyć wielką rozmaitość poglądów na temat istoty tej godności. Podstawowy kłopot jaki sprawia zrozumienie opinii badawczy tkwi w tym, że wypowiadane są sądy bez polemiki z poglądami odmiennymi. Dodatkową trudność powoduje fakt, że omawiana instytucja nie była normowana przepisami prawa stanowionego. Jedyna szersza praca o kawalerach złotej ostrogi sprawia zawód, brak w niej bowiem prawnego określenia tej instytucji. Taki stan rzeczy sprowokował autora do podjęcia zaanonsowanego w tytule tematu. Podstawę źródłową dla niniejszego artykułu stanowią źródła drukowane i archiwalne odnoszące się do okresów kolejnych koronacji królów polskich XVI-XVIII w., ponieważ godność ta nadawana była z reguły w czasie uroczystości koronacyjnych. Są to zarówno akty urzędowe, jak i relacje pamiętnikarskie z okresu XVI-XVIII w. Pomocne również okazały się prace o ustroju politycznym Rzeczypospolitej powstałe w omawianym okresie. W kwerendzie materiałów archiwalnych ograniczono się mów pasowań wykazanymi w regestach Metryki Koronnej wydanych przez T. Wierzbowskiego. Analizą objęto również akta Metryki Koronnej i Księgi Sigillat. (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Historia; Historia społeczeństw; Status społeczny

EN

History; Societies history; Social status

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica
• Rocznik: 1988
• Numer: nr 38
• Strony: 59--97

Twórcy

autor

Tadeusz Szulc

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• 1. K. von der Aue, Das Ritterthum und die Ritter-Orden oder historisch-kritische Darstellung der Entstehung des Ritterthums..., Merseburg 1825, s. 138.
• 2. J. Bardach, Historia państwa i prawa Polski, t. I, Warszawa 1973 s. 116.
• 3. A. Berdecka, I. Turnau, Życie codzienne w Warszawie okresu Oświecenia, Warszawa 1969, s. 287.
• 4. J. Bieniarzówna, Mieszczaństwo krakowskie XVII wieku. Z badań nad strukturą społeczną miasta, Kraków 1969, s. 72.
• 5. M. Bogucka, Miejsce mieszczanina w społeczeństwie szlacheckim: atrakcyjność wzorców życia szlacheckiego w Polsce XVII wieku, [w:] Społeczeństwo staropolskie, t. I, red. A. Wyczański, Warszawa 1976, s. 191-192.
• 6. A. Bogucki, Termin "miles" w źródłach śląskich XIII i XIV wieku, [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. I, red. S. K. Kuczyński, Warszawa 1981, s. 263.
• 7. A. Boniecki, Herbarz Polski, t. I, Warszawa 1899, s. 1899, s. 173.
• 8. K. Busching, Ritter Zeit und Ritterwesen, Bd. I, Leipzig 1832, s. 212.
• 9. Corpus iuris Polonici, ed. O. Balzer, Sectionis primae, vol. III, IV, Cracoviae 1906, 1910.
• 10. G. Cnapius, Thesaurus polono-Iatinae-graecus, t. I, Cracoviae 1643, s. 673.
• 11. J. Dąbrowski, Ostatnie lata Ludwika Wielkiego 1370-1382, Kraków 1918, s. 30-31.
• 12. Długossii annales seu cronicae incliti Regni Poloniae, t. I i II ed. J. Dąbrowski, Varsoviae 1964.
• 13. J. Duklan Ochocki, Pamiętniki [w:] Wybór, J. I. Kraszewski, t. I, Warszawa 1882.
• 14. Dzieje Mazowsza i Warszawy, Wybór źródeł, oprac. J. Kaźmierski, R. Kołodziejczyk, Warszawa 1973.
• 15. Encyklopedia staropolska, oprac. A. Brückner, t. II, Warszawa 1939, s. 51.
• 16. M. Gąsiorowska, Toruński portret mieszczański 1500-1850, Katalog, Toruń 1955, s. 93, nr 26, tab. XXV.
• 17. A. Grabowski, Groby królów polskich w Krakowie, Kraków 1835, s. 64.
• 18. A. Grabowski, Ojczyste wspominki o pismach do dziejów dawnej Polski, t. I, Kraków 1845.
• 19. A. Grabowski, Starożytnicze wiadomości o Krakowie, Kraków 1852, s. 135.
• 20. A. Grodziecki (pseud. M. Dargądzki C.M.), Przestroga o tytułach dygnitarstwach cudzoziemskich w Polskim Królestwie i państwach do niego należących, b.m.w., 1637, pkt XXVI.
• 21. M. Gumowski, Herbarz patrycjatu toruńskiego, Toruń 1970.
• 22. A. Gwagnin, Kronika Sarmacyey Europejskiej.., Kraków 1611.
• 23. Ch. Hartknoch, De Republica Poloniae libri duo, Jenae 1687.
• 24. A. Z. Helcel, Dawne prawo prywatne polskie, t. I, Kraków 1874, s. 66.
• 25. A. Z. Helcel, Rys obyczajów za panowania Zygmunta III w Polsce, "Kwartalnik Naukowy" 1836, t. IV, z. 2, s. 328 i n.
• 26. I. Ihnatowicz, A. Mączyński, B. Zientara, Społeczeństwo polskie od X do XX wieku, Warszawa 1979, s. 143.
• 27. Jana Długosza Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 1 i 2, red. J. Dąbrowski, Warszawa 1964, s. 294.
• 28. I. Janosz-Biskupowa, Archiwum Ziem Pruskich, Studium archiwoznawcze, Warszawa 1974.
• 29. K. Kaczmarski, Księgi przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie 1392-1506, Kraków 1913.
• 30. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Słownik języka polskiego, t. V, Warszawa 1952, s. 85.
• 31. M. Karpowicz, Autoportret Siemiginowskiego, "Biuletyn Historii Sztuki" 1956, R. XVIII, s. 140, przyp. 3.
• 32. M. Karpowicz, Jerzy Eleuter Siemiginowski malarz polskiego baroku, Wrocław 1974, s. 24.
• 33. S. Kutrzeba, Ordo coronandi regis Poloniae, "Archiwum Komisji Historycznej PAU"1913, t. XI.
• 34. J. Lelewel, Polska, dzieje i rzeczy jej, t. IV, Poznań 1856, s. 112.
• 35. B. Lengnich, Prawo pospolite Królestwa Polskiego, Kraków 1836.
• 36. M. S. B. Linde, Słownik, t. III, Lwów 1857, s. 608.
• 37. F. Loher, Über Ritterschalt und Adel im späteren Mittelalter, Historische Classe der Sitzung vom 16, Februar 1861, s. 399 i n.
• 38. J. T. Lubomirski, Trzy rozdziały z historii skarbowości w Polsce 1507-1532, Kraków 1868, s. 16.
• 39. W. Łoziński, Patrycjat i mieszczaństwo lwowskie w XVI i XVII wieku, Lwów 1902, s. 81-82.
• 40. Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego i biografii pisarzów polskich, zebr. T. Wierzbowski, t. II, Warszawa 1904.
• 41. J. Matuszewski, Polskie nazwisko szlacheckie, Łódź 1975, s. 11-12.
• 42. J. Mączyński, Lexicon Iatino-polonicum ex optimis latinae lingue scriptoribus concinatum, Regiomontani 1564, p. 107.
• 43. J. Mączyński, Ordo coronandi regis Poloniae, s. 65.
• 44. A. Naruszewicz, Historya narodu polskiego, t. IV, Warszawa 1836, s. 112.
• 45. W. Nekanda-Trepka, Liber generalionis plebeanorum, cz. 1, Wrocław 1963, s. 617, nr 2322.
• 46. K. Niesiecki, Herbarz Polski, t. I, Lipsk 1839-1846, s. 442.
• 47. M. Nowodworowski, Encyklopedia Kościelna..., wyd. X., t. XXVII, Warszawa 1904, s. 331.
• 48. S. Ochmann, Koronacja Jana Kazimierza z roku 1649, "Odrodzenie i Reformacja w Polsce" 1983, t. XXVIII, s. 158.
• 49. M. Opas, Z problemów awansu społecznego mieszczan w XVII i XVIII wieku, "Przegląd Historyczny" 1974, z. 3, s. 468.
• 50. Stanisława Orzelskiego bezkrólewia ksiąg ośmioro 1572-1576, [w:] Scriptores Rerum Polonicarum, t. XXII, Kraków 1917.
• 51. F. Papèe, Acta Aleksandra, Kraków 1927, [w:] Monumenta Medii Aevi Historica, t. XIX.
• 52. B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, wyd. K. J. Turowski, Kraków 1858, s. 167.
• 53. F. Piekosiński, Kodeks dyplomatyczny miasta Krakowa 1257-1506, cz. 1-4, Kraków 1879-1882, [w:] Monumenta Medii Aevi Historica, t. V, VII.
• 54. F. Piekosiński, S. Krzyżanowski, Prawa i przywileje i statuta miasta Krakowa (1507-1795), t. I, z. 1-2, Kraków 1885.
• 55. F. Piekosiński, S. Krzyżanowski, Prawa i przywileje i statuta miasta Krakowa (1507-1795), t. II, z. 1-3, Kraków 1890-1909.
• 56. K. Pieradzka, Miasto średniowieczne, [w:] Szkice z dziejów Krakowa, red. J. Bieniarzówna, Kraków 1968, s. 35.
• 57. W. Pociecha, Królowa Bona (1494-1557), [w:] Czasy i ludzie Odrodzenia, t. II, Poznań 1949, s. 49.
• 58. J. Przyborowski, [w:] Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana, t. V-VI, Warszawa 1908, s. 787.
• 59. A. Przyboś, Michał Korybut Wiśniowiecki 1640-1673, Kraków 1984, s. 304, przyp. 100.
• 60. A. S. Radziwiłł, Memoriale rerum gestarum in Polonia 1632-1656, t. III, 1640-1647, Wocław 1972, s. 73.
• 61. A. S. Radziwiłł, Pamiętnik o dziejach w Polsce, t. przekł. i oprac. A. Przyboś, R. Zelewski, Warszawa 1980, s. 479.
• 62. M. K. Radziwiłł, Podróż do Ziemi Świętej, Syrii i Egiptu 1582-1584, Warszawa 1962, s. 66-67.
• 63. E. Rastawecki, Słownik malarzów polskich tudzież obcych w Polsce osiadłych, t. II, Warszawa 1851, s. 132.
• 64. J. Reisner, M. Karpowicz, Jan Reisner - zapomniany malarz i architekt, "Biuletyn Historii Sztuki" 1955, R. XXI, s. 72.
• 65. M. Rożek, Ostatnia koronacja i jej artystyczna oprawa, "Rocznik Krakowski" 1973, t. XLIV, s. 109.
• 66. L. J. Rudawski, Historiarum Poloniae ab excessu Vladislai IV ad pacem oliviensem, Varsaviae et Lipsiae 1755.
• 67. W. Rudawski, Historii polskiej, Petersburg 1855, t. 1, s. 247.
• 68. H. Sadowski, Ordery i oznaki zaszczytne w Polsce, cz. I, 1904, s. 11 i n.
• 69. H. Schulze, Chronik sämmtlicher bekannten Ritter-Orden und Ehrenzeichen..., Bd. I, Berlin 1815, s. 583-584.
• 70. W. Skrzetuski, Prawo polityczne narodu polskiego, t II, Waszawa 1784, s. 85-86.
• 71. K. Targosz, Uczony dwór Ludwiki Marii Gonzagi (1646-1667). Z dziejów polsko-francuskich stosunków naukowych, Wrocław 1975, s. 75.
• 72. J. Tazbir, Kultura szlachecka w Polsce, Warszawa 1978, s. 48.
• 73. Stanisława Temberskiego roczniki 1647-1656, [w:] Scriptores Rerum Polonicarum, t. XVII, Kraków 1897.
• 74. M. A. Troc, Nowy Dykcyonarz polsko-niemiecko-francuski, t. III, Lipsk 1764, f. 3008.
• ^ 75. B. Ulanowski, Materiały do historii prawa i heraldyki polskiej, [w:] Scriptores Rerum Polonicarum, t. IX, Kraków 1886.
• 76. W. Urban, Znaczenie archiwów Bardiowa i Preszowa dla badania dziejów Małopolski, "Małopolskie Studia Historyczne" 1961, R. IV, z. 2, s. 75, nr 24, s, 77, nr 39.
• 77. S. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. VIII, Warszawa 1911, s. 124.
• 78. T. Wasilewski, Ostatni Waza na polskim tronie, Katowice 1984, s. 71.
• 79. L. J. Wawel, Przechadzka konikarza po rynku krakowskim, Kraków 1890, s. 68.
• 80. Z. Wdowiszewski. Regesty przywilejów indygenatu w Polsce /1519-1793/, [w:] Materiały do biografii, genealogii i heraldyki polskiej, t. V, Buenos Aires-Paryż 1971, s. 52.
• 81. Z. Wdowiszewski, Wiadomość o gdańskim kopjariuszu urzędowym z XVII wieku i o zawartych w nim nobilitacjach i indygenatach, "Miesięcznik Heraldyczny"1936. t. XII, s. 34.
• 82. H. von Wedel, Deutschlands Ritterschait ihre Entwicklung und ihre Blüte, Görlitz 1906, s. 6, 48-49.
• 83. A. Wejnert, Kawalerowie Złotej Ostrogi w Polsce do XIX wieku, Warszawa 1879, s. 22.
• 84. J. Wietz, P. Bohmann, Rys historyczny zgromadzeń zakonnych obojej płci wraz z rycerskimi zakonami /.../ przełożony na język polski... przez ks. B. Szymańskiego, t. III, Warszawa 1849, s. 130-131.
• 85. K. W. Wóycicki, Pamiętniki do panowania Zygmunta III, Władysława IV i Jana Kazimierza, t. I, Warszawa 1846.
• 86. A. Zahorski, Warszawa za Sasów i Stanisława Augusta, Warszawa 1969, s. 44.
• 87. H. Zins, Ród Ferberów i jego rola w dziejach Gdańska z XV i XVI wieku, Lublin 1951, s. 33.