Identyfikacja zasobów dziedzictwa kulturowego socmodernizmu w Polsce

• Autorzy: Ignacy Waleski

Warianty tytułu

Identification of the Cultural Heritage of Socialist Modernism in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Dziedzictwo kulturowe jest zasobem złożonym i interpretowanym w różnych kontekstach. Artykuł porusza kwestie specyficznego (bo młodego i naznaczonego brzemieniem historii) dziedzictwa materialnego socmodernizmu. Ta dość mało rozpropagowana w opinii publicznej warstwa spuścizny kulturowej, która może być uznana za tzw. dziedzictwo trudne (ang. dissonant heritage), budzi obecnie spore kontrowersje. Przedmiotem niniejszego artykułu jest zasób materialnego dziedzictwa kulturowego powstałego w czasach PRL, którego cechy fizjonomiczne i koncepcyjne pozwalają na sklasyfikowanie go jako zasób socmodernistyczny. Celem pracy jest identyfikacja rozmiarów zasobu tego typu dziedzictwa w Polsce, które ma potencjał stać się determinantą rozwoju. Niniejsza analiza diagnostyczna poprzedza szersze badania dotyczące warunków wzmacniania potencjału endogenicznego miast w oparciu o zasoby dziedzictwa kulturowego socmodernizmu. Struktura artykułu ma charakter dwuelementowy. Składa się z części teoretycznej i empirycznej. Część teoretyczna porusza kwestie oceny socmodernistycznego dziedzictwa trudnego oraz dylematy związane ze sposobami wartościowania go jako zasobu strategicznego dla określonych miast. Empiryczna część pracy dotyczy identyfikacji rozmiaru oraz podstawowych właściwości socmodernistycznego dziedzictwa trudnego w polskich miastach. (abstrakt oryginalny)

EN

Cultural heritage makes a complex resource and can be interpreted in many different contexts. The article deals with the specific (young and burdened with history) material heritage of socialist modernism. This layer of cultural heritage, being hardly popularized among public opinion, can be considered as an example of dissonant heritage and is currently causing a lot of controversy in the public discourse. The subject of this article is the resource of material cultural heritage created in the times of the Polish People's Republic, whose physiognomic and conceptual features allow it to be classified as a socialist modernist resource. The aim of the study is to identify the size of the resources of this type of heritage in Poland, which can potentially show opportunities as a determinant of development. This diagnostic analysis precedes wider research on the conditions for enhancing the endogenous potential of cities based on the resources of socialist modernist legacy. The structure of the article is two-element The theoretical part raises the issues of assessing the difficult socialist modernist heritage, and dilemmas related to the ways of evaluating it as a strategic resource for individual cities. The second, empirical, part of the work concerns the identification of the size and basic properties of the dissonant socialist modernist heritage in Polish cities. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Dziedzictwo kulturowe; Socjalizm; Architektura; Urbanistyka; Budowla historyczna; Badania historyczne; Historia miasta

EN

Cultural heritage; Socialism; Architecture; Urban studies; Historical building; Historical research; History of city

• Czasopismo: Studia Miejskie
• Rocznik: 2022
• Numer: nr 44
• Strony: 89--103

Twórcy

autor

Ignacy Waleski

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Banaszkiewicz, Magdalena, Zbigniew Semik. 2019. The 'dissonant' heritage of Nowa Huta's shelters: Between education and entertainment. Turyzm/Tourism 29(1), 7-14. https://doi.org/10.2478/tour-2019-0001.
• Barucki, Tadeusz. 2015. Zielone Konie. Warszawa: Salix alba.
• Chabiera, Aleksandra. 2021. Rola dziedzictwa w dokumentach strategicznych gmin - wiedza i świadomość kluczowych urzędników gminnych. W: Rozwój lokalny i strategiczne zarządzanie rozwojem gminy w oparciu o dziedzictwo kulturowe. T. 2: Rozwój lokalny i strategiczne zarządzanie rozwojem gminy w oparciu o dziedzictwo kulturowe, (red.) Bartosz Skaldawski, Aleksandra Chabiera, Anna Kozioł, Adam Dąbrowski, Piotr Nowak, 57-63. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Ciarkowski, Błażej. 2017. Architektura wypoczynkowa w służbie polityki - kłopotliwe dziedzictwo ośrodków wypoczynkowych z czasów Polski Ludowej. Wiadomości Konserwatorskie 49, 19-25.
• Dmitruk, Michał. 2017. Osiedle im. Jana Zamoyskiego w Zamościu - realizacja założeń programu rządowego "PR-5" i późniejsze działania modernizacyjne. Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych - Polska Akademia Nauk. Oddział w Lublinie 1, 67-82.
• Kobyliński, Zbigniew. 2011. Czym jest, komu jest potrzebne i do kogo należy dziedzictwo kulturowe? MAZOWSZE Studia Regionalne 7, 21-47.
• Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, M.P. 2012, poz. 252.
• Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z dnia 17 października 2003. Dostęp: 22.01.2023. https://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Konwencja_o_ochronie_dz._niemater_2003.pdf.
• Light, Duncan. 2010. An Unwanted Past: contemporary tourism and the heritage of communism in Romania, International Journal of Heritage Studies 6(2), 145-160. https://doi.org/10.1080/135272500404197.
• Marciniak, Piotr. 2010. Doświadczenia modernizmu. Architektura i urbanistyka Poznania w czasach PRL. Poznań: Wydawnictwo Miejskie.
• Murzyn-Kupisz, Monika, Dominika Hołuj i Jarosław Działek. 2022. Dziedzictwo kulturowe w badaniach. T. 3: Społeczno-ekonomiczne oddziaływanie dziedzictwa kulturowego. Stan badań oraz perspektywy i potrzeby badawcze w kontekście polskim. Warszawa-Kraków: Narodowy Instytut Dziedzictwa.
• Pakuła, Rafał. 2019. Miastoprojekt - Łódź swojemu miastu. Łódź: Wydawnictwo Księży Młyn.
• Panzera, Elisa. 2022. Cultural heritage and territorial identity. Mediolan: Springer Cham.
• Piekut, Marlena i Kamil Piekut. 2020. Konsumpcja dóbr kulturalno-rekreacyjnych przez mieszkańców miast. Studia Miejskie 40, 41-53. https://doi.org/10.25167/sm.1916.
• Pilarz, Karina. 2019. Ochrona dziedzictwa kulturowego i zabytków jako czynnik determinujący proces planowania przestrzennego. Metropolitan. Przegląd Naukowy 1(11), 40-49.
• Piliszka, Eugeniusz (red.). 1974. Systemy budownictwa mieszkaniowego i ogólnego. Warszawa: Arkady.
• Przygodzki, Zbigniew i Ignacy Waleski. 2021. Szacowanie wartości trudnego dziedzictwa kulturowego. Wycena dóbr nierynkowych metodą deklarowanych preferencji na przykładzie modernistycznego kompleksu biurowo-handlowego. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica 1(352), 7-23.
• Sepioł, Janusz. 2017. Architekci w trybach historii. Herito. Heritage, Culture & the Present 29, 44-59.
• Sokołowicz, Mariusz. 2015. Rozwój terytorialny w świetle dorobku ekonomii instytucjonalnej. Przestrzeń -Bliskość - Instytucje. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Sokołowicz, Mariusz i Zbigniew Przygodzki. 2020. The value of ambiguous architecture in cities. The concept of a valuation method of 20th century post-socialist train stations. Cities 104, 1-15. https://doi.org/10.1016/j.cities.2020.102786.
• Springer, Filip. 2011. Źle urodzone. Kraków: Krakater.
• Springer, Filip. 2013. Wanna z kolumnadą. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
• Springer, Filip. 2016. Księga zachwytów. Warszawa: Agora.
• Strategia rozwoju Miasta Jeleniej Góry na lata 2014-2025. 2014. Jelenia Góra.
• Strategia rozwoju Zielonej Góry na lata 2012-2022. Cz. 2: Analiza SWOT, misja, wizja, cele i zadania strategiczne. 2012. Zielona Góra.
• Szafrańska, Ewa. 2016. Wielkie osiedla mieszkaniowe w mieście postsocjalistycznym. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Wiśniewski, Michał. 2014/2015. (R)ewolucja: krakowska szkoła modernizmu. Herito: Heritage, Culture & the Present 17-18, 180-191.
• Zys, Adam. 2020. Szare bloki pokryli neonowymi kaflami. Alternatywa dla mdłej pastelozy. Dostęp: 22.01.2023. https://www.whitemad.pl/szare-bloki-pokryli-neonowymi-kaflami-alternatywa-dla-mdlej-pastelozy/.

Identyfikatory

DOI

10.25167/sm.4880