Bankowe produkty emerytalne a niedozwolone klauzule umowne i ryzyko braku zgodności

• Autorzy: Joanna Rutecka-Góra , Edyta Rutkowska-Tomaszewska

Warianty tytułu

Retirement Products Offered by Banks vs Abusive Clauses and Compliance Risk

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Jedną z form dodatkowych indywidualnych planów emerytalnych (IKE i IKZE) jest umowa rachunku oszczędnościowego zawierana przez bank z wykorzystaniem wzorców umownych. Bankowe wzorce umów o indywidualne produkty emerytalne mogą jednak zawierać klauzule niedozwolone, w szczególności w zakresie zmian oprocentowania, podstaw pobierania, ustalania wysokości i dokonywania zmian pobieranych przez ban- ki opłat. Celem artykułu jest identyfikacja oraz analiza ryzyka braku zgodności i jego dalszych negatywnych konsekwencji zarówno dla banku, jak i dla indywidualnych oszczędzających z uwagi na nieodpowiedniość treści umów bankowych produktów emerytalnych. Wskazano, że aktualnie stosowane przez banki wzorce umów o indywidualne rachunki emerytalne mogą skutkować dla instytucji bankowych sankcjami prawnymi i ekonomicznymi z uwagi na klauzule abuzywne występujące w tych wzorcach. W analizie zastosowano następujące metody badawcze: ekonomiczną i prawną analizę zasad funkcjonowania bankowych produktów emerytalnych, krytyczną analizę piśmiennictwa, orzecznictwa SOKIK i wpisów do rejestru NKU prowadzonego przez Prezesa UOKiK oraz decyzji Prezesa UOKIK.(abstrakt oryginalny)

EN

Individual retirement accounts and individual retirement security accounts may be offered in a form of a bank account that is concluded with the use of model contracts. But model contracts may contain abusive clauses in particular with regard to determining the amount of and making changes in interest rates and fees charged by banks. We aim to identify and analyze the compliance risk connected with inappropriate terms of retirement accounts offered to individuals and its consequences for banks and savers. We proved that model contracts used by banks to conclude retirement accounts include abusive clauses that may result in severe sanctions, both legal and economic ones. We used the following research methods: economic and legal analysis of individual retirement products offered by banks, critical analysis of the literature, case law of the SACC and entries in the register of NKU kept by the President of the OCCP as well as decisions of the President of the OCCP.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Indywidualne Konta Emerytalne (IKE); Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE); Klauzule abuzywne; Umowa bankowa

EN

Individual Retirement Arrangements (IRA); Individual Pension Security Account; Abusive clauses; Bank contract

• Czasopismo: Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego
• Rocznik: 2021
• Numer: nr 12
• Strony: 42--54

Twórcy

autor

Joanna Rutecka-Góra

• Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

autor

Edyta Rutkowska-Tomaszewska

• Uniwersytet Wrocławski

Bibliografia

• Adamska-Mieruszewska, J., Mosionek-Schweda, M. (2015). Rozwój indywidualnych oszczędności emerytalnych w kontekście skłonności Polaków do oszczędzania. Praca i Zabezpieczenie Społeczne, 8, 3-19.
• Cichy, Ł. (2015). Funkcja compliance w bankach. Warszawa: Komisja Nadzoru Finansowego.
• Dopierała, Ł. (2017). Efficiency of Pension Products Offered by Life Insurance Companies: the Case of Individual Pension Accounts. Finanse i Prawo Finansowe 2(14). https://doi.org/10.18778/2391-6478.2.14.03
• Dopierała, Ł. (2018). Indywidualne konta emerytalne prowadzone przez zakłady ubezpieczeń. Efektywność inwestycyjna i zasady funkcjonowania. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Fojcik-Mastalska, E. (2012). System zarządzania bankiem w ujęciu prawnym. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, (4), 5-16.
• Iwanicz-Drozdowska, M. (2010). Zarządzanie finansowe bankiem. Warszawa: PWE.
• KNF (2020a). Lista instytucji finansowych prowadzących IKE według stanu na dzień 31 grudnia 2019 roku. Warszawa: UKNF, https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/IKE_lista_podmioty_122019_69076.xls (23.12.2020).
• KNF (2020b). Lista instytucji finansowych prowadzących IKZE według stanu na dzień 31 grudnia 2019 roku. Warszawa: UKNF, https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/IKZE_lista_podmioty_122019_69080.xls (23.12.2020).
• Kolek, A., Sobolewski, O. (2020). OFE, PPK, IKE (+) - Zmiany w systemie emerytalnym 2019-2021. Analiza prawno-ekonomiczna. Monitor Prawniczy. Dodatek, (8).
• Łętowska, E. (2002). Ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów. Komentarz. Warszawa: C.H.Beck.
• Łętowska, E. (2020). Co ujawnia dyskurs o kredytach frankowych, czyli o świadomym i nieświadomym uwikłaniu prawników. Europejski Przegląd Sądowy, (4).
• Marcinkiewicz, E. (2015). Dobrowolne fundusze emerytalne w Polsce - analiza działalności i wyników inwestycyjnych. W: F. Chybalski, E. Marcinkiewicz (red.), Współczesne problemy systemów emerytalnych. Wybrane zagadnienia (196-209). Łódź: Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej.
• Maśniak, D. (2013). Indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego jako sposób wzmacniania bezpieczeństwa socjalnego. Gdańskie Studia Prawnicze, (2), 79-88.
• Ofiarski, Z. (2014). Prawo bankowe. Komentarz. Warszawa: Lex.
• Pieńkowska-Kamieniecka, S., Rutecka-Góra, J., Kowalczyk-Rólczyńska, P., Hadryan, M. (2021). Readability, efficiency and costliness of individual retirement products in Poland. Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 1(1), 45-74. https://doi.org/10.24136/eq.2021.002
• Pisuliński, J. (2017). Sankcja zamieszczenia w umowie niedozwolonego postanowienia w świetle dyrektywy 93/13/EWG i orzecznictwa TSUE. W: M. Romanowski (red.), Życie umowy konsumenckiej po uznaniu jej postanowienia za nieuczciwe na tle orzecznictwa TSUE. Legalis.
• Pyzioł, W. (2011). Umowa rachunku bankowego. W: J. Panowicz-Lipska (red.), System Prawa Prywatnego. Tom 8. Warszawa: C.H.Beck.
• Radwański, Z. (1992), Wykładnia oświadczeń woli składanych indywidualnym adresatom. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Ossolineum.
• Rutecka, J., Bielawska, K., Petru, R., Pieńkowska-Kamieniecka, S., Szczepański, M., Żukowski, M. (2014). Dodatkowy system emerytalny w Polsce - diagnoza i rekomendacje zmian. Warszawa: Towarzystwo Ekonomistów Polskich.
• Rutecka-Góra, J. (2019a). Efekty zachęt podatkowych w dodatkowym systemie emerytalnym w Polsce. W: I. Kwiecień, P. Kowalczyk-Rólczyńska (red.), Ubezpieczenia. Wyzwania rynku (49-62). Warszawa: C.H.Beck. https://doi.org/10.33119/978-83-8198-041-8_49-62
• Rutecka-Góra, J. (2019b). The Efficiency of a Supplementary Old-Age Pension System - The Case of Polish Voluntary Pension Funds. Financial Internet Quarterly "e-Finanse", 15(3), 76-87. https://doi.org/10.2478/fiqf-2019-0022
• Rutecka-Góra, J. (2021a). Inadequacies of regulations on supplementary pension plans in Central and Eastern European countries, European Journal of Social Security, 23(3), 232-246. https://doi.org/10.1177/13882627211038964
• Rutecka-Góra, J. (2021b). Individual pension products offered by banks in Poland - a multidimensional comparative analysis. Financial Internet Quarterly, 17(4).
• Rutecka-Góra, J., Bielawska, K., Hadryan, M., Kowalczyk-Rólczyńska, P., Pieńkowska-Kamieniecka, S. (2020). Zrozumiałość, przejrzystość i efektywność indywidualnych produktów emerytalnych w Polsce. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH. https://doi.org/10.33119/978-83-8030- 378-2.2020.202
• Rutecka-Góra, J., Rutkowska-Tomaszewska, E. (2021). Oprocentowanie i opłaty oraz zasady ich ustalania i zmian w bankowych wzorcach umów o indywidualne produkty emerytalne w kontekście stosowania w nich niedozwolonych klauzul umownych. Wiadomości Ubezpieczeniowe, (3), 33-57. https://doi.org/10.33995/wu2021.3.3
• Rutkowska-Tomaszewska, E. (2013). Ochrona prawna klienta na rynku usług bankowych. Warszawa: LEX.
• Rutkowska-Tomaszewska, E. (2014). Manipulowanie informacją w zakresie odpłatności za usługi bankowe i prawne mechanizmy przeciwdziałania tym nadużyciom. W: W. Rogowski (red.), Nowe koncepcje i regulacje nadzoru finansowego. Kraków-Warszawa: Oficyna Allerhanda.
• Rutkowska-Tomaszewska, E. (2016). Usługi finansowe - dobrodziejstwo i (czy) zagrożenie dla konsumentów? Czy ochrona konsumenta usług finansowych jest obecnie efektywna i wystarczająca? W: M. Jagielska, E. Sługocka-Krupa, K. Podgórski (red.), Ochrona konsumenta na rynku usług. Warszawa: C.H.Beck.
• Rutkowska-Tomaszewska, E. (2019a). Idea ochrony konsumenta przez informację na rynku usług finansowych: dokąd zmierza (powinna zmierzać?). W: E. Rutkowska-Tomaszewska (red.), Informacja na rynku usług finansowych. Warszawa: PWE.
• Rutkowska-Tomaszewska, E. (2019b). Czy struktura instytucjonalna ochrony konsumenta na rynku usług finansowych wymaga zmian? Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego, (11), 15-23. https://doi.org/10.33226/0137-5490.2019.11.3
• Rutkowska-Tomaszewska, E. (2020a). Misselling i inne nadużycia wobec konsumentów na rynku usług finansowych. W: A. Jurkowska-Zeidler, E. Rutkowska-Tomaszewska, A. Wiktorow, J. Monkiewicz (red.), Nadużycia wobec konsumentów na rynku finansowym: wykrywanie, przeciwdziałanie, zapobieganie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Rutkowska-Tomaszewska, E. (2020b). Prawo ochrony konsumenta usług finansowych w świetle założenia racjonalnego ustawodawcy: kilka wybranych uwag. Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji, 120(2). https://doi.org/10.19195/0137-1134.120.85
• Rutkowska-Tomaszewska, E., Choptiany, W. (2020). Supervision of the Polish Financial Supervision Authority over non-domestic entities on the consumer credit market in Poland and borrower protection. Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego, (8), 26-35. https://doi.org/0000- 0002-8710-5870
• Sieradzka, M. (2015). Naruszenie obowiązku informacyjnego we wzorcu umowy o prowadzenie indywidualnego konta emerytalnego (IKE) przez bank. Glosa do wyroku sądu okręgowego z dnia 3 grudnia 2013 r., XVII AmA 89/13, LEX/el.
• Sowiński, T. (2009). Finanse ubezpieczeń emerytalnych. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Szpytka, P. (2019). Definicja i znaczenie compliance - nadzór wewnętrzny. W: P. Eleryk, A. Piskorz- Szpytka. P. Szpytka (red.), Compliance w podmiotach nadzorowanych rynku finansowego. Aspekty praktyczne. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Szuszkiewicz, J. (2018). Naruszenie bankowej umowy o prowadzenie rachunku IKE. Monitor Prawa Bankowego, (3), 56-70.
• Urbańska, K. (2019). Pracownicze Plany Kapitałowe - nowy mechanizm gromadzenia oszczędności. Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego, (4), 2-8. https://doi.org/10.33226/0137-5490.2019.4.1
• Wachnicka, A. (2019). Usługi finansowe w dobie cyfryzacji - aspekty prawne a tendencje socjodemograficzne. Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego, (4), 9-15. https://doi.org/10.33226/0137-5490.2019.4.2
• ZBP (2013), Kodeks Etyki Bankowej (Zasady dobrej praktyki bankowej). Warszawa, https://zbp.pl/public/repozytorium/dla_konsumentow/rekomendacje/KEB_final_WZ.pdf (10.12.2021).

Identyfikatory

DOI

DOI 10.33226/0137-5490.2021.12.6