Sport jako zjawisko polityczno-tożsamościowe na Litwie w XX wieku. Działalność Michała Sienkiewicza na Wileńszczyźnie

• Autorzy: Rafał Jung

Warianty tytułu

Sport as a Political and Identity Phenomenon in Lithuania in the 20th Century. The Activity of Michał Sienkiewicz in the Vilnius Region

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł traktuje o roli sportu w budowaniu i podtrzymywaniu tożsamości narodowej w skomplikowanych warunkach etniczno-politycznych. Rzecz dotyczy historii Litwy w XX wieku, gdzie relacje między zamieszkującymi ten obszar Litwinami i Polakami w dużej mierze określał polsko-litewski spór o przynależność Wileńszczyzny z okresu międzywojennego. Odmienne tradycje sportowe przyczyniły się do zachowania odrębności narodowej obu nacji w okresie sowieckiego zniewolenia, jednocześnie sukcesy sportowe Litwinów w latach 1947-1988, zwłaszcza koszykarzy w ramach ekip reprezentujących Związek Sowiecki, stanowiły element ich emancypacji politycznej. Doprowadził on wraz z innymi czynnikami do odzyskania niepodległości przez Litwę i jednocześnie warunkował potrzebę zdefiniowania na nowo stosunków między Litwinami i Polakami na Litwie. Sport odgrywał w tym procesie zazwyczaj rolę łączącą obie społeczności. Zaświadcza o tym postać Michała Sienkiewicza, sportowca, później niezwykle aktywnego działacza na rzecz sportu Polaków na Wileńszczyźnie, uczestnika życia sportowego w czasach sowieckich, między innymi sędziego lekkoatletycznego podczas legendarnego dla Polaków konkursu skoku o tyczce z udziałem Władysława Kozakiewicza, odbywającego się w ramach Igrzysk XXII Olimpiady w Moskwie w 1980 r. W okresie zaś wznoszenia fundamentów litewskiej niepodległości - inicjatora i uczestnika odbudowy Litewskiego Narodowego Komitetu Olimpijskiego i polskiego Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" na Litwie. (abstrakt oryginalny)

EN

The article deals with the role of sport in building and maintaining national identity in difficult ethnopolitical conditions. It deals with the history of Lithuania in the twentieth century, where relations between Lithuanians and Poles living in the area were primarily determined by the Polish-Lithuanian dispute over the belonging of the Vilnius region in the interwar period. The different sporting traditions contributed to the preservation of the national identity of both nations during the period of Soviet enslavement, while the sporting successes of Lithuanians in 1947-1988, especially of basketball players on teams representing the Soviet Union, were an element of their political emancipation. It led, together with other factors, to the restoration of Lithuanian independence and, at the same time, conditioned the need to redefine relations between Lithuanians and Poles in Lithuania. In this process, sports usually played a role in bringing the two communities together. The figure of Michał Sienkiewicz evidences this, a sportsman, later an extremely active sportsman for Poles in the Vilnius region, a participant in sports life during Soviet times, including an athletics judge at the legendary pole vaulting competition with Władysław Kozakiewicz at the XXII Olympics in Moscow in 1980. During the period of building the foundations of Lithuanian independence, he initiated and participated in the reconstruction of the Lithuanian National Olympic Committee and the Polish Gymnastic Association "Sokół" in Lithuania. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Sport; Polityka; Historia; Tożsamość

EN

Sport; Politics; History; Identity

• Czasopismo: Eastern Review
• Rocznik: 2022
• Tom: 11
• Numer: nr 1
• Strony: 157--180

Twórcy

autor

Rafał Jung

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• 1. Biogram Michała Sienkiewicza w Muzeum Sportu TG "Sokół" na Litwie im. Św. Jana Pawła II, Ejszyszki, 7.03.2022.
• 2. Bogucki, A. 2014. Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" na Litwie, http://sokol-cinsp.blogspot.com/2014/02/towarzystwo-gimnastyczne-soko-na-litwie.html (dostęp 5.04.2022).
• 3. Cegliński, M. 2011. Koszykówka na Litwie to coś więcej niż sport, 1.09.2011, http://rp.pl/koszykowka/art14289511-koszykowka-na-litwie-to-cos-wiecej-niz-sport (dostęp 18.03.2022).
• 4. Dykovienė, A. Olimpinių startų "krachas", 8.08.2021, http://diena.lt/naujienos/klaipeda/miesto-pulsas/olimpiniu-startu-krachas-1037488 (dostęp 16.03.2022). DOI: https://doi.org/10.1055/s-0042-1745926
• 5. FIBA Archive. Historical data from FIBA and FIBA zones events since 1930, http://archive.fiba.com (dostęp 20.03.2022).
• 6. Gowarzewski, A. 1997. Lwów i Wilno w ekstraklasie. Dzieje polskiego futbolu kresowego. Kolekcja klubów. T. 4. Katowice: Wydawnictwo GiA.
• 7. Hałys, J. 2017. Piłka nożna w Polsce. T. 2: 1918-1926, oprac. P. Dobosz, L. Śledziona, Mielec-Kraków: NADA.
• 8. "Jesteś dobrym dyrektorem szkoły Misza, ale przygotowujesz kadry do seminarium duchownego!". Rozmowa z Michałem Sienkiewiczem, ex-przewodniczącym Komitetu Olimpijskiego LSRR, 7.09.2013, https://zw.lt/kultura-historia/jestes-dobrym-dyrektorem-szkoly-misza-ale-przygotowujesz-kadry-do-seminarium-duchownego-rozmowa-z-michalem-sienkiewiczem-ex-przewodniczacym-komitetu-olimpijskiego-lsrr/ (dostęp 30.03.2022).
• 9. Jundo-Kaliszewska, B., 2019. Zakładnicy historii. Mniejszość polska w postradzieckiej Litwie. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: https://doi.org/10.18778/8142-196-6
• 10. Jung, R. 2010. Ruch olimpijski a polityka. W: R. Łoś, J. Reginia-Zacharski (red.). Konflikty i spory międzynarodowe. T. 2. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 131-168.
• 11. Kauno "Žalgirio" komandos istorija. 2022, http://zalgiris.lt/kauno-zalgirio-komandos-istorija/ (dostęp 25.03.2022).
• 12. Kobierecki, M.M. 2018. Dyplomacja sportowa. Sport w działaniach dyplomatycznych państw i aktorów niepaństwowych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: https://doi.org/10.18778/8142-157-7
• 13. Kołosowski, A. 2019. Szkoła Sportowa im. Antoniego Ratkiewicza w Ejszyszkach w przededniu jubileuszu, 6.08.2019, http://l24.lt/pl/sport/item/313940-szkola-sportowa-im-antoniego-ratkiewicza-w-ejszyszkach-w-przededniu-jubileuszu (dostęp 30.03.2022); http://vle.lt/straipsnis/valdemaras-novickis/ (dostęp 30.03.2022).
• 14. Kowalski, M. 2018. Wileńszczyzna jako problem geopolityczny w XX wieku. Prace Geograficzne 218, s. 267-296.
• 15. Lietuvos krepšinio federacija, Istorija, 2022, https://ltu.basketball/istorija/ (dostęp 5.04.2022).
• 16. Lipoński, W. 2012. Historia sportu na tle rozwoju kultury fizycznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• 17. Lipoński, W., Sawala, K. 2008. Encyklopedia sportów świata. T. 7. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Atena.
• 18. LTOK istorija, 2018, http://ltok.lt/ltok-istorija/ (dostęp 15.02.2022).
• 19. Łossowski, P. 2001. Litwa. Historia państw świata w XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Trio.
• 20. Malużinas, M. 2020. Rozwój sportu litewskiego w okresie międzywojennym pod auspicjami tajnej profaszystowskiej organizacji polityczno-militarnej Żelazny Wilk. W: A. Dubicki, R. Jung, M.M. Kobierecki (red.). Polityczne kształty sportu. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, s. 145-160.
• 21. Mały Rocznik Statystyczny 1937. 1937. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny RP.
• 22. Mażul, H. 2016. Wierni Bogu, Honorowi, Ojczyźnie. Bądź, zdrowe ciało i takiż w nim duchu! Dzieje sokolstwa polskiego nad Niemnem, Wilją i Solczą. Wydanie poświęcone 25-leciu odrodzenia TG "Sokół" na Litwie, Wilno: TG "Sokół".
• 23. Miller, D. 2008. Historia igrzysk olimpijskich i MKOl. Od Aten do Pekinu 1894-2008. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
• 24. Pawlik, I. 2018. Jak "Kozak" został "Kozą". W: M. Latasiewicz, J. Cierpiatka (red.). Jak to było naprawdę. Niezwykłe opowieści sportowe, Kraków: Wydawnictwo Arena, s. 114-125.
• 25. Podleśny, A. 2019. Polityka sportowa Związku Radzieckiego i Federacji Rosyjskiej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• 26. Słoniewski, M. 2017. Wpływ przewodniczących Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego na przemiany w międzynarodowym ruchu olimpijskim po II wojnie światowej. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna XVI, 1, s. 47-74. DOI: https://doi.org/10.16926/kf.2017.16.03
• 27. Stonkus, S. 2022. Lietuvos sportas, Visuotinė lietuvių enciklopedija, http://vle.lt/straipsnis/lietuvos-sportas-1/ (dostęp 16.02.2022).
• 28. Szczepanik, K. (reż.). Po złoto, Polska 2020, 60'.
• 29. Szujecki, K. 2012. Życie sportowe w Drugiej Rzeczypospolitej. Sukcesy, ciekawostki, sensacje. Warszawa: Wydawnictwo Bellona.
• 30. Tuszyński, B., Kurzyński, H. 2007. Leksykon olimpijczyków polskich 1924-2006, Warszawa: Fundacja Dobrej Książki.
• 31. W Ejszyszkach otworzyło drzwi Muzeum Sportu Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół", https://zw.lt/wilno-wilenszczyzna/w-ejszyszkach-otworzylo-drzwi-muzeum-sportu-towarzystwa-gimnastycznego-sokol/ 22.05.2021 (dostęp 7.04.2022).
• 32. Wiert, N. 2000. Istorija sowietskogo gosudarstwa 1900-1991, Moskwa: Izdatielstwo Wies Mir.
• 33. Wołłejko, M. 2011. Sytuacja mniejszości polskiej na Litwie a relacje polsko-litewskie. Bezpieczeństwo Narodowe 17, s. 99-114.
• 34. Wryk, R. 2014. Narodziny i rozwój Akademickiego Związku Sportowego do roku 1949. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje.
• 35. Wryk, R. 2019. Olimpijczycy Drugiej Rzeczypospolitej, Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje.
• 36. Wywiad z ks. Szymonem Wikło przeprowadzony 7.03.2022 r. w Wilnie.
• 37. Wywiad z Michałem Sienkiewiczem przeprowadzony 5.03.2022 r. w Ejszyszkach.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.18778/1427-9657.11.11