Samorząd terytorialny między ustrojowo-organizacyjną formą władzy wykonawczej a czwartą władzą

• Autorzy: Bogusław Kotarba

Warianty tytułu

Local Goverrnment Between a Systemic and Organisational Form of Executive Power and Fourth Estate

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest określenie warunków uznania podmiotu życia społeczno-politycznego za wypełniający funkcje czwartej władzy oraz sprawdzenie, czy polski samorząd terytorialny można uznać za czwartą władzę.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problemem badawczym jest pytanie: czy samorząd terytorialny w Polsce jest czwartą władzą, czy "tylko" częścią władzy wykonawczej? W badaniu posłużono się metodami desk research, analizy instytucjonalno-prawnej oraz porównawczą.
PROCES WYWODU: Sprawdzono, która z dwóch głównych teorii samorządu terytorialnego może stanowić teoretyczną podstawę uznania go za czwartą władzę, określono status prawny samorządu terytorialnego w Polsce i sformułowano definicję operacyjną czwartej władzy. Umożliwiło to analizę okoliczności i warunków kluczowych dla uznania samorządu terytorialnego za czwartą władzę oraz wskazanie instrumentów tej władzy.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Przy spełnieniu określonych warunków samorząd terytorialny w Polsce można uznać za czwartą władzę. Podmiotem tej władzy są wspólnoty mieszkańców, instrumentami zaś zinstytucjonalizowane w formie prawnej i/lub sformalizowane instrumenty demokracji uczestniczącej. Cechą tej władzy jest rozproszenie, gdyż przejawia się ona przede wszystkim w obrębie konkretnych jednostek samorządu terytorialnego.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Czwarta władza, wiązana przede wszystkim z mediami i kontrolą władz publicznych, może być również rozumiana inaczej, jako specyficzna forma wpływu i sposób kreowania rzeczywistości. Może się realizować nie tylko na poziomie krajowym, ale również na niższych poziomach władzy publicznej - w jednostkach samorządu terytorialnego. Uświadomienie tego faktu członkom wspólnot samorządowych mogłoby przyczynić się do wzrostu zaangażowania obywateli w lokalne sprawy publiczne. (abstrakt oryginalny)

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The aim of the article is to determine the conditions for recognising an entity of sociopolitical life as fulfilling the functions of the fourth authority and to verify whether the Polish local government can be considered the fourth authority.
THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The research problem is whether the local government in Poland is the fourth authority or "only" part of the executive power? The research used desk research, institutional-legal analysis and comparative methods.
THE PROCESS OF ARGUMENTATION: It was examined which of the two main theories of local self-government could provide a theoretical basis for considering it as a fourth authority, the legal status of local self-government in Poland was determined, and an operational definition of the fourth authority was formulated. This made it possible to analyse the circumstances and key conditions for the recognition of local self-government as the fourth authority and to identify the instruments of this authority.
RESEARCH RESULTS: When certain conditions are met, the territorial self- government in Poland can be considered the fourth authority. The subject of this authority are the communities of inhabitants, while the instruments are institutionalised in legal form and/or formalised instruments of participatory democracy. A feature of this power is its dispersion, as it mainly appears within specific local government units.
CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: The fourth authority, associated above all with the media and control of public authorities, may also be understood differently, as a specific form of influence and a way of creating reality. It can be realised not only at the national level, but also at lower levels of public authority - in local government units. Making members of self-governing communities aware of this fact could contribute to an increase in citizens' involvement in local public affairs. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Samorząd terytorialny; Władza; Władza wykonawcza

EN

Local government; Power; Executive authority

• Czasopismo: Horyzonty Polityki
• Rocznik: 2023
• Tom: 14
• Numer: nr 46 Czwarta władza - aspekty teoretyczne i praktyczne
• Strony: 87--104

Twórcy

autor

Bogusław Kotarba

• Uniwersytet Rzeszowski

Bibliografia

• Barański, M. (1994). Gmina jako lokalny system polityczny. W J. Wódz (Red.). Polityczne życie lokalne. Katowice: Wydawnictwo "Śląsk".
• Barański, M., Kantyka, S., Kubas, S., & Kuś, M. (2007). Samorząd tery-torialny i wspólnoty lokalne. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP.
• Baszkiewicz, J. (2009). Władza. Wrocław: Zakład Narodowy im. Os-solińskich.
• Biernat, T. (2000). Legitymizacja władzy politycznej. Elementy teorii. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Bosiacki, A. (2006). Od naturalizmu do etatyzmu. Doktryny samorządu terytorialnego Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1939. Warszawa: Li-ber.
• Brańka, T. (2018). Treść i zakres pojęcia "autonomia". Wyzwania definicyjne. Acta Politica Polonica, 45(3), 5-17. DOI: 10.18276/ap.2018.45-01.
• Chorążewska, A. (2018). Zasada ochrony samorządności terytorialnej. Studium konstytucyjne. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Dembiński, H. (1934). Osobowość publiczno-prawna samorządu w świetle metody dogmatycznej i socjologicznej. Wilno: Skład Główny w Księgarni św. Wojciecha.
• Graszewicz, M., Graszewicz, M., & Lewiński, D. (2010). O społeczno-komunikacyjnych konsekwencjach niedualizmu. W M. Graszewicz, & J. Jastrzębski (Red.), Teorie komunikacji i mediów, t. 3 (s. 9-17). Wrocław: Oficyna Wydawnicza "Atut" - Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe.
• Gromek., Z. (2022). Zasada samodzielności samorządu terytorialnego w Konstytucji RP. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHO-LAR.
• Izdebski, H. (2012). Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej i zasada decentralizacji. W A. Lutrzykowski (Red.), Ustrój teryto-rialny państwa a decentralizacja systemu władzy publicznej (s. 13-32). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Izdebski, H. (2020). Samorząd terytorialny. Pionowy podział władzy. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Jaroszyński, M. (1936, reprint 1990). Rozważania ideologiczne i programowe na temat samorządu. Warszawa: Wydawnictwo "Przemiany".
• Kamiński, R. (2014). Samorząd terytorialny III Rzeczypospolitej Pol-skiej. Odbudowa i jej efekty. Łódź: Wydawnictwo Akademii Hu-manistyczno-Ekonomicznej w Łodzi.
• Koc, K. (2013). Powiat. Przestrzeń władzy publicznej. Toruń: Wydaw-nictwo Adam Marszałek.
• Kołomycew, A. (2020). Institutionalisation and implementation of the selected participatory instruments. The case of Poland. Studia Politologiczne, 57, 113-134. DOI: 10.33896/SPolit.2020.57.7.
• Kotarba, B. (2016). Problemy współdziałania organów polskich gmin. Środkowoeuropejskie Studia Polityczne, 1, 209-229.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. Dz. U. 1997, nr 78, poz. 483, z późn. zm.
• Kroński, A. (1932, reprint 1990). Teorja samorządu terytorialnego. Warszawa: Wydawnictwo "Przemiany".
• Lutrzykowski, A. (1979). Władza polityczna w gminie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Montesquieu (1927). O duchu praw. Warszawa: F. Hoesick. Pozyska-no z: https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/o-duchu-praw.pdf (dostęp: 1.09.2022).
• Niżnik-Dobosz, I. (2020). Samorząd terytorialny wobec zasady po-działu władzy. Ruch Prawniczy i Socjologiczny LXXXII(4), 21-34.
• Osiatyński, W. (2004). Rzeczpospolita obywateli. Warszawa: Rosner & Wspólnicy.
• Ossowski, S., & Stępińska, A. (2010). Dziennikarze polscy - pomię-dzy mitem "czwartej władzy" a świadomością misji. W R. Kowalczyk, & W. Machura (Red.), Media - czwarta władza? (s. 55-66). Poznań-Opole: Wydawnictwo Naukowe Scriptorium.
• Owsiak, K. (2007). Z historii doktryny samorządu terytorialnego. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, 754, 123-136.
• Palczewski, M. (2017). Media jako czwarta władza - mit czy rze-czywistość? W D. Lewiński, K. Stasiuk-Krajewska, & R. Wróblewski (Red.), Graszewicz.com. Media, komunikacja, kul-tura (s. 351-358). Wrocław: Wydawnictwo LIBRON.
• Pałecki, K. (2021). Teoria władzy. Kraków: Polska Akademia Umie-jętności.
• Panejko, J. (1926). Geneza i podstawy samorządu europejskiego. Paryż: Imprimerie de Navarre.
• Piasecki, A.K. (2009). Samorząd terytorialny i wspólnoty lokalne. War-szawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Podgórska-Rykała, J. (2021). Obywatelska inicjatywa uchwałodawcza jako instrument uspołecznienia samorządowego procesu prawotwór-czego. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
• Podsiadło, B. (1997). Zasada podziału władz jako źródło współcze-snego państwa. W S. Wróbel (Red.), Władza polityczna (s. 43-57). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Pytlik, B. (2017). Budżet partycypacyjny w Polsce. Ewolucja i dylematy. Studia z Polityki Publicznej, 1, 103-122.
• Skrzydło-Niżnik, I. (2007). Model ustroju samorządu terytorialnego w Polsce na tle zagadnień ustrojowego prawa administracyjnego. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Sobczak, J. (2012). Decentralizacja administracji publicznej a zadania samorządu terytorialnego. W A. Lutrzykowski (red.), Ustrój terytorialny państwa a decentralizacja systemu władzy pu-blicznej (s. 33-52). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Śliwa, M. (2000). Rozwój idei samorządowej w Polsce. W A. Jaeschke i M. Mikołajczyk (Red.), Co znaczył i znaczy samorząd (s. 5-24). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
• Wróbel, S. (1997). Funkcjonalistyczne koncepcje władzy. W S. Wróbel (red.), Władza polityczna. Koncepcje i ujęcia zjawiska (s. 58-83). Ka-towice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 listopada 2013 r., K 17/12, OTK-A 2013/8/125.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 stycznia 2000 r., K 7/99, OTK 2000/1/2.
• Zielińska, E., & Kraszewski, D. (2019). Narzędzia partycypacji lokalnej w Polsce w latach 2014-2017. Konsultacje społeczne, inicjatywa lo-kalna, inicjatywa uchwałodawcza. Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.
• Ziółkowski, J. (2010). Perspektywy analityczne w badaniach nad autorytetem politycznym. Studia Politologiczne, 17, 147-159.

Identyfikatory

DOI

10.35765/HP.2372