John Adams, republikanin, konserwatysta czy liberał - o unikalności amerykańskiego doświadczenia

• Autorzy: Tomasz Tulejski

Warianty tytułu

John Adams - Republican, Conservative or Liberal? - about the Uniqueness of the American Experien

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

CEL BADAWCZY: Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, czy myśl polityczna Johna Adamsa sytuuje go w nurcie konserwatywnym, liberalnym czy republikańskim.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Głównym problemem analizowanym w artykule jest omówienie zasadniczych elementów refleksji politycznej Johna Adamsa, takich jak inspiracje intelektualne drugiego prezydenta Stanów Zjednoczonych, jego koncepcja natury ludzkiej, analiza struktury społeczeństwa politycznego oraz mechaniki ustrojowej. Przedstawione są one z punktu widzenia unikalnego amerykańskiego doświadczenia społecznego i politycznego.
PROCES WYWODU: Analiza naukowa polega na refleksji nad kluczowymi elementami filozofii społecznej i politycznej Johna Adamsa z punktu widzenia konserwatyzmu, liberalizmu oraz republikanizmu. Pozwala to na stwierdzenie, że fundamentalne kategorie definiujące w Europie te trzy style politycznego myślenia nie mogą być wprost zastosowane do warunków amerykańskich.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Artykuł dowodzi, że mimo zasadniczych różnic pomiędzy amerykańską i europejską tradycją polityczną myśl Johna Adamsa nie ma charakteru konserwatywnego, lecz znacznie bliżej jej do neoromańskiego republikanizmu oraz klasycznej tradycji preliberalnej i liberalnej.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Artykuł pokazuje, że badanie kategorii politycznych zawsze musi być dokonywane w kontekście określonej tradycji politycznej, społecznej oraz doświadczenia politycznego. (abstrakt oryginalny)

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The research aim of the article is to answer the question of whether John Adams' political thought situates him in the conservative, liberal or republican mainstream.
THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The main problem analysed in the article is a discussion of the essential elements of John Adams' political reflection, such as the intellectual inspiration of the 2nd President of the United States, his concept of human nature, his analysis of the structure of political society and the mechanics of political system. They are presented from the perspective of the uniquely American social and political experience.
THE PROCESS OF ARGUMENTATION: The scholarly analysis includes the examination of the key elements of John Adams' social and political philosophy from the perspectives of conservatism, liberalism and republicanism. It makes possible to conclude that these fundamental categories that define these three styles of political thinking in Europe cannot be directly applied to American conditions. The article argues that, despite the fundamental differences between the American and European political traditions, John Adams' thought is not conservative in nature, but much closer to Neo Roman republicanism and the classical preliberal and liberal traditions.
CONCLUSIONS, INNOVATIONS AND RECOMMENDATIONS: The article demonstrates that the study of political categories must always be done in the context of some particular political and social tradition and political experience. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Ekonomia społeczna; Filozofia społeczna; Doktryny polityczne

EN

Social economy; Social philosophy; Political doctrine

• Czasopismo: Horyzonty Polityki
• Rocznik: 2023
• Tom: 14
• Numer: nr 46 Czwarta władza - aspekty teoretyczne i praktyczne
• Strony: 165--184

Twórcy

autor

Tomasz Tulejski

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Adams Brown, R. (1975). The Presidency of John Adams. Lowrence: The University Press of Kansas.
• Adams, J., & Adams, J.Q. (1946). The Selected Writings of John and John Quincy Adams. New York: A.A. Knopf.
• Adams, J. (1850-1856). The Works of John Adams, Second President of the United States. Boston: Little, Brown and Co.
• Burke, E. (1836). The Works of Edmund Burke with a Memoir in Three Volumes. New York: G. Dearborn.
• Burke, E. (1839). The Works of Edmund Burke. Boston: C.C. Little & J. Brown.
• Burke, E. (2015). Odwołanie od nowych do starych wigów. Wybór pism. A. Wincewicz-Price (Tłum.). Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.
• Diggins, J.P. (2003). John Adams. New York: Macmillan.
• Frohnen, B., Beer, J., & Nelson, J.O. (2006). American Conservatism. An Encyclopedia. Wilmington: ISI Books.
• Gardiner, S.R. (Ed.). (1906). The Constitutional Documents of The Puritan Revolution 1625-1660. Oxford: Clarendon Press.
• Harrington, J. (1747). The Oceana and Other Works of James Harring-ton. London: A. Millar.
• Kirk, R. (2017). Konserwatywny umysł. Od Burke'a do Eliota. A. Wincewicz-Price, J. Price (Tłum.). Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.
• Locke, J. (1992). Dwa traktaty o rządzie. Z. Rau (Tłum.). Warszawa: PWN.
• Machiavelli, N. (1993). Książę. Rozważania nad pierwszym dziesięcio-księgiem Historii Rzymu Tytusa Liwiusza. W. Rzymowski, & K. Żaboklicki (Tłum.). Warszawa: Verum.
• Milton, J. (1847). The Prose Works of John Milton. Philadelphia: John W. Moore.
• Nedham, M. (1767). The Excellency of a Free State. London: A. Millar and T. Cadell.
• Nippel, W. (1994). Ancient and modern republicanism: "mixed constitu-tion" and "ephors". W Fontana B. (Ed.). The Invention of the Modern Republic (s. 6-26). Cambridge: Cambridge University Press.
• Palmer, R.R. (1970). The Age of the Democratic Revolution: A Political History of Europe and America, 1760-1800. Princeton: Princeton University Press.
• Pole, J.R. (Ed.). (2005). The Federalist. Indianapolis/Cambridge: Hack-ett Publishing Company, Inc.
• Sidney, A. (1990). Discourses Concerning Government. Indianapolis: Liberty Classics.
• Siemers, D.J. (2013). John Adams's Political Thought. W Waldstreicher, D. (Ed.). A Companion to John Adams and John Quincy Adams (s. 102-124). Malden: Wiley-Blackwell.
• Skinner, Q. (2013). Wolność przed liberalizmem. A. Czarnecka (Tłum.). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Viereck, P. (2005). Conservative Thinkers. From John Adams to Winston Churchill. London, New York: Routledge.
• Wood, G.S. (2011). The Creation of the American Republic, 1776-1787. Chapel Hill and London: University of North Carolina Press.

Identyfikatory

DOI

10.35765/HP.2385