Urzędnicy sądowi departamentu / izby cywilnej wileńskiego sądu głównego w latach 1802-1853

• Autorzy: Jolanta Kowalik

Warianty tytułu

Court Clerks of the Department / Civil Chamber of the Vilnius Main Court in 1802-1853

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Lata zaborów to czas przemian zachodzących na terenach całej byłej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W każdej części zaborowej zachodziły określone procesy asymilacyjne z okupującymi je państwami. Unifikacja administracji państwowej na ziemiach polskich wcielonych do Rosji postępowała etapowo. Stosunkowo najdłużej przebiegała w systemie prawnym i administracji sądowej. Decyzją Katarzyny II w guberni wileńskiej najważniejszym źródłem prawa pozostał III Statut Litewski, językiem urzędowym nadal był polski, a szlachta zbierała się co trzy lata na sejmiki elekcyjne w celu wyłonienia kandydatów na urzędy ziemskie. Zasady te potwierdzali kolejni carowie zasiadający na rosyjskim tronie. Nieuchronne zmiany w wymiarze sprawiedliwości zaszły za panowania Mikołaja I, a do całkowitego zniesienia polsko-litewskich norm prawnych w guberniach zachodnich doszło ostatecznie w 1840 r. Celem niniejszego artykułu jest prześledzenie składu personalnego urzędników departamentu cywilnego (następnie izby cywilnej) Wileńskiego Sądu Głównego oraz nakreślenie ich portretu zbiorowego. W analizie będą brane pod uwagę: pochodzenie, wykształcenie, wyznanie, majątek, przebieg kariery, otrzymane nagrody oraz osiągnięte stopnie awansu według obowiązującej w Cesarstwie Rosyjskim tabeli rang. Interpretacja zebranego materiału pozwoli także na prze-śledzenie procesów zachodzących w sądownictwie guberni wileńskiej pod wpływem zmieniającej się sytuacji politycznej, wynikającej z postępującej rusyfikacji.(abstrakt oryginalny)

EN

The years of Partitions were a time of transformation of all areas of the former Polish-Lith uanian Commonwealth. Processes of assimilation with the occupying countries took place in every part of the partition. The unification of the state administration in the Polish ter-ritories incorporated into Russia proceeded in stages. It took relatively the longest in the legal system and judicial administration. By the decision of Catherine II in the Vilnius governorate, the 3rd Statute of Lithuania remained the most important source of law, the official language was still Polish, and the nobility gathered every three years for election assemblies in order to select candidates for land offices. These rules were confirmed by successive tsars sitting on the Russian throne.Inevitable changes in the judiciary took place during the reign of tsar Nicholas I, and the complete abolition of Polish-Lithuanian legal norms in western governorates finally took place in 1840.The purpose of this article is to trace the composition of the officials of the civil department (then chamber) of the Vilnius Main Court and to draw a collective portrait of them. The analysis will take into account: origin, education, religion, property, career history, received awards and achieved levels of promotion according to the rank table in force in the Russian Empire. Inter-pretation of the collected material will also allow to trace the processes taking place in the judi-ciary of the Vilnius Governorate under the influence of the changing political situation resulting from the progressive Russification.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Historia; Literatura; Sądownictwo; Akta osobowe

EN

History; Literature; Judicature; Personal files

• Czasopismo: Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku
• Rocznik: 2021
• Tom: 24
• Strony: 7--28

Twórcy

autor

Jolanta Kowalik

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Bibliografia

• Lietuvos valstybės istorijos archyvas f. 381, sygn. 15, inw. 177; f. 381, sygn. 15, inw. 184; f. 381, inw. 15, sygn. 190; f. 447, sygn. 3, inw. 696; f. 447, inw. 3, sygn. 752.
• Dmitriev M.A., Glavy iż vospominanij moej žizni, Моskva 1998.
• Kalendarz Polityczny dla Wydziału Uniwersytetu Imperatorskiego Wileńskiego, Wilno 1806-1823.
• Korwin-Milewski H., Siedemdziesiąt lat wspomnień (1855-1925), Poznań 1930.
• Pamâtnye knižki vilenskoj gubernii, Vil'nûs 1845-1853.
• Pamiętniki domowe; Pamiętnik Pana Karola Micowskiego, oprac. M. Grabowski, Warszawa 1845.
• Polnoe Sobranie Zakonov Rossijskoj Imperii, sobranie 2 i 3.Puzynina G., W Wilnie i w dworach litewskich.
• Pamiętnik z lat 1815-1843, oprac. A. Czartkowski, H. Mościcki, Wilno 1928.
• Römer S., Wspomnienia spisane w 1863 roku, oprac. T. Bairasauskaite, Warszawa 2017.
• Svod Zakonov Rossijskoj Imperii, t. 3, Svod ustavov o službe graždanskoj, cz. 2, Sankt-Peterburg 1857.
• Tripplin T., Dziennik podróży po Litwie i Żmudzi odbytéj w 1856 roku, t. 1, Litwa, Wilno 1858.
• "Tygodnik Petersburski", nr 1 z 5 stycznia 1832 r.
• "Tygodnik Petersburski", nr 16 z 26 lutego/10 marca 1835 r.
• "Tygodnik Petersburski", nr 43 z 8/20 czerwca 1843 r.
• "Tygodnik Petersburski", nr 86 z 3/15 listopada 1844 r.
• "Tygodnik Petersburski", nr 15 z 23 luty/7 marca 1845 r.
• "Tygodnik Petersburski", nr 17 z 3/15 marca 1850 r.
• Tyszkiewicz E., Obrazy domowego pożycia na Litwie, Warszawa 1865.
• Umiastkowska-Nałęcz J., Szmat ziemi i życia: opisy i wspomnienia, Wilno 1928.
• Bugaeva S.Â., Ustav o službe: k istorii formirovaniâ professij v Rossii, "Dokument. Arhiv. Istoriâ. Sovre-mennost'", t. 9, Ekaterinburg 2008.
• Demidova N.F., Služilaâ bûrokratiâ v Rossii XVII v. i ee rolʹ v formirovanii absolûtizma, Moskva 1987.
• Jakubiak K., Rodzina polska w XIX wieku jako środowisko wychowawcze i jej funkcja edukacyjna, "Studia Paedagogica Ignatiana" 2016, t. 19, z. 2. https://doi.org/10.12775/SPI.2016.2.001
• Korbowicz A., Witkowski W., Prawo i sądy na zabranych wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej w XIX w., "Czasopismo Prawno-Historyczne" 2003, t. 55, z. 1.
• Korowicki A., Proces cywilny litewski, Wilno 1826.
• Kuznecov N.I., Šelkoplâ V.A., Istoriâ gosudarstva i prava Belarusi, Minsk 1999.
• Stiepanow L., Przedrewolucyjna biurokracja rosyjska - zasadnicze etapy i tendencje rozwoju (XVII-początek XX wieku), [w:] Dzieje biurokracji, red. A. Górak, K. Latawiec, D. Magiera, t. 4, cz. 1, Lublin-Siedlce 2011.
• Zasztowt L., Kresy 1832-1864. Szkolnictwo na ziemiach litewskich i ruskich dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1997, s. 60-61.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.18778/2080-8313.24.01