Implementation of the Principle Treating Deprivation of Liberty as Ultima Ratio in the Practice of Applying Criminal Law

• Autorzy: Mirosława Melezini
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The article discusses the issue concerning the implementation of the principle of treating a penalty of deprivation of liberty as ultima ratio in the practice of justice administration. The statutory solutions adopted in the original version of the Criminal Code of 1997 are the starting point of the analysis. It shows a new approach to the penalty of deprivation of liberty, which - as it was assumed - was to become a subsidiary penalty applied to petty crime. In practice, it turned out that an attempt to minimise the role of the penalty of deprivation of liberty in the penal policy was a failure, which resulted in a considerable size of prison population and a big number of offenders convicted and waiting for the penalty execution. A penalty of deprivation of liberty with conditional suspension of its execution adjudicated on a massive scale remained the basic means of penal response to petty crime. The diagnosis of the reasons for the actual situation became the basis for the criminal law reform of 2015. The article discusses the most important amendments to the provisions of the Criminal Code, which are to contribute to the increase in the importance of non-custodial penalties (a fine and a penalty of deprivation of liberty) and to limit the scope of application of the penalty of deprivation of liberty (its absolute type and with conditional suspension of its execution). The statistical overview of the penalty of absolute deprivation of liberty and the penalty of deprivation of liberty with conditional suspension of its execution presented in the article makes the author draw a conclusion that the penalty of deprivation of liberty is still treated as ultima ratio in the practice of justice administration. Despite a considerable decrease in the importance of the penalty of deprivation of liberty with conditional suspension of its execution in the penal policy and a growing share of non-custodial penalties in the structure of adjudicated penalties, the share of the penalty of absolute deprivation of liberty in all convictions is growing and the number of adjudicated and not executed penalties of absolute deprivation of liberty is also higher. That is why, the author expresses an opinion that failure in the implementation of the penal policy assumptions of the 2015 criminal law reform results from too drastic limitation of a possibility of applying the penalty of deprivation of liberty with conditional suspension of its execution. Therefore, she supports the proposals expressed in literature to extend grounds for adjudicating the penalty of deprivation of liberty with conditional suspension of its execution. (original abstract)

Przedmiotem rozważań jest realizacja zasady traktowania kary pozbawienia wolności jako ultima ratio w praktyce wymiaru sprawiedliwości. Punktem wyjścia analizy są rozwiązania ustawowe przyjęte w pierwotnym brzmieniu kodeksu karnego z 1997 r., ukazujące nowe podejście do kary pozbawienia wolności, która w założeniu miała stać się karą subsydiarną w odniesieniu do drobnej i średniej przestępczości. W praktyce okazało się, że próba zminimalizowania roli kary pozbawienia wolności w polityce karnej nie powiodła się, czego rezultatem był wysoki poziom populacji więziennej oraz duża liczba osób skazanych na karę pozbawienia wolności i oczekujących na jej wykonanie. Podstawowym środkiem reakcji karnej na przestępstwa drobne i średniej wagi pozostawała niezmiennie kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, orzekana na masową skalę. Diagnoza przyczyn zaistniałych niepowodzeń stała się podłożem reformy prawa karnego z 2015 r. W opracowaniu omówiono najważniejsze zmiany w przepisach kodeksu karnego, które mają przyczynić się do zwiększenia roli kar nieizolacyjnych (grzywny i kary ograniczenia wolności) i ograniczenia zakresu stosowania kary pozbawienia wolności (bezwzględnej i z warunkowym zawieszeniem jej wykonania). Prezentowany w opracowaniu statystyczny obraz bezwzględnej kary pozbawienia wolności oraz kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania skłonił autorkę do wniosku, że kara pozbawienia wolności nadal nie jest traktowana w praktyce wymiaru sprawiedliwości jako ultima ratio. Pomimo wydatnego ograniczenia znaczenia kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania w polityce karnej i rosnącego udziału kar nieizolacyjnych w strukturze kar orzeczonych, powiększa się udział bezwzględnej kary pozbawienia wolności wśród skazań ogółem oraz wzrasta liczba orzeczonych i niewykonywanych bezwzględnych kar pozbawienia wolności. Autorka wyraża pogląd, że na niepowodzenia w zakresie realizacji założeń politycznokryminalnych reformy prawa karnego z 2015 r. rzutują nazbyt drastyczne ograniczenia możliwości zastosowania kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. W związku z tym przyłącza się do zgłaszanych w piśmiennictwie postulatów rozszerzenia podstaw orzekania kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. (abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

EN

Criminal Law; Judiciary; Penitentiary system

PL

Prawo karne; Wymiar sprawiedliwości; System penitencjarny

• Czasopismo: Ius Novum
• Rocznik: 2019
• Tom: 13
• Numer: nr 2
• Strony: 51--72

Twórcy

autor

Mirosława Melezini

• Łomża State University of Applied Sciences, Poland

Bibliografia

• Adamski A., Berent M., Leciak M. (eds), Warunkowe zawieszenie wykonania kar w założeniach nowej polityki karnej, Wolters Kluwer, Warsaw 2016.
• Bojarski T., [in:] T. Bojarski (ed.), Kodeks karny. Komentarz, Wolters Kluwer, Warsaw 2016.
• Burzyński P., Zmiany normatywne w zakresie instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności - uwagi praktyczne, [in:] Adamski A., Berent M., Leciak M. (eds), Warunkowe zawieszenie wykonania kary w założeniach nowej polityki karnej, Wolters Kluwer, Warszawa 2016.
• Ciepły F., Sprawiedliwościowa racjonalizacja wymiaru kary kryminalnej wobec współczesnych tendencji polityki karnej w Polsce, Wydawnictwo KUL, Lublin 2017.
• Darkowski T., Warunkowe zawieszenie wykonania kary - próba oceny potencjalnego wpływu nowelizacji na praktykę karania, [in:] A. Adamski, M. Berent, M. Leciak (eds), Warunkowe zawieszenie wykonania kary w założeniach nowej polityki karnej, Wolters Kluwer, Warsaw 2016.
• Giezek J., O sankcjach alternatywnych oraz możliwości wyboru rodzaju wymierzonej kary, Palestra No. 7-8, 2015.
• Grześkowiak A., [in:] A. Grześkowiak, K. Wiak (eds), Kodeks karny. Komentarz, 5th edn, C.H. Beck, Warsaw 2018.
• Hryniewicz-Lach E., [in:] M. Królikowski, R. Zawłocki (eds), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. Art. 1-116, 4th edn, C.H. Beck, Warsaw 2017.
• Konarska-Wrzosek V., Dyrektywy wyboru kary w polskim ustawodawstwie karnym, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń 2002.
• Konarska-Wrzosek V., Ustawowe przesłanki warunkowego zawieszenia wykonania kary po nowelizacji kodeksu karnego, [in:] Adamski A., Berent M., Leciak M. (eds), Warunkowe zawieszenie wykonania kary w założeniach nowej polityki karnej, Wolters Kluwer, Warsaw 2016.
• Konarska-Wrzosek V., Szczególne dyrektywy sądowego wymiaru kary, [in:] T. Kaczmarek (ed.), System Prawa Karnego, Vol. 5: Nauka o karze. Sądowy wymiar kary, 2nd edn, C.H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warsaw 2017.
• Konarska-Wrzosek V., [in:] V. Konarska-Wrzosek (ed.), Kodeks karny. Komentarz, 2nd edn, Wolters Kluwer, Warsaw 2018.
• Kosonoga-Zygmunt J. [in:] R.A. Stefański (ed.), Kodeks karny. Komentarz, 4th edn, C.H. Beck, Warsaw 2018.
• Królikowski M., Zawłocki R., Aksjologiczne i normatywne uwarunkowania odpowiedzialności karnej, [in:] M. Królikowski, R. Zawłocki (eds), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Vol. 1, C.H. Beck, Warsaw 2015.
• Królikowski M., Zawłocki R., Prawo karne, 3rd edn, C.H. Beck, Warsaw 2018.
• Lachowski J., Ocena wybranych zmian w zakresie instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary w ustawie z 20 lutego 2015 r., [in:] M. Bojarski, J. Brzeziński, K. Łucarz (eds), Problemy współczesnego prawa karnego i polityki kryminalnej. Księga jubileuszowa Profesor Zofii Sienkiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2015.
• Majewski J., Kodeks karny. Komentarz do zmian 2015, Wolters Kluwer, Warsaw 2015.
• Małecki M., Ustawowe zagrożenie karą i sądowy wymiar kary, [in:] W. Wróbel (ed.), Nowelizacja prawa karnego 2015. Komentarz, Krakowski Instytut Prawa Karnego Fundacja, Kraków 2015.
• Małecki M., Stosowanie art. 37a k.k. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 31.03.2016 r. (II KK 361/15), Przegląd Sądowy No. 3, 2017.
• Marek A., Nowy Kodeks karny - zasady odpowiedzialności, nowa polityka karna, Monitor Prawniczy No. 12, 1997.
• Marek A., Prawo karne, 10th edn, C.H. Beck, Warszaw 2011.
• Melezini M., Środki karne jako instrument polityki kryminalnej, Temida 2, Białystok 2013.
• Melezini M., Sankcje alternatywne wobec kary pozbawienia wolności w polskim prawie karnym na tle standardów międzynarodowych, [in:] J. Kasprzak, W. Cieślak, J. Nowicka (eds), Meandry prawa karnego i kryminalistyki. Księga jubileuszowa prof. zw. dra hab. Stanisława Pikulskiego, Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie, Szczytno 2015.
• Melezini M., System środków reakcji prawnokarnej. Rys historyczny, [in:] M. Melezini (ed.), System Prawa Karnego, Vol. 6: Kary i inne środki reakcji prawnokarnej, 2nd edn, C.H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warsaw 2016.
• Melezini M., Założenia aksjologiczne systemu reakcji karnej na przestępstwo na tle kodeksu karnego z 1997 roku, [in:] A. Grześkowiak, I. Zgoliński (eds), Aksjologiczne podstawy polskiego prawa karnego w perspektywie jego ewolucji, Wydawnictwo Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2017.
• Melezini M., Kazmiruk K., Kara krótkoterminowego pozbawienia wolności a problem przeludnienia więzień, [in:] Z. Ćwiąkalski, G. Artymiak (eds), Współzależność prawa karnego materialnego i procesowego w świetle kodyfikacji karnych z 1997 r. i propozycji ich zmian, Wolters Kluwer, Warsaw 2009.
• Melezini M., Szczygieł G.B., Warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności jako instrument polityki kryminalnej, [in:] P. Góralski, A. Muszyńska (eds), Współczesne przekształcenia sankcji karnych - zagadnienia teorii, wykładni i praktyki stosowania, Instytut Wydawniczy EuroPrawo, Warsaw 2018.
• Mozgawa M., [in:] M. Mozgawa (ed.), Kodeks karny. Praktyczny komentarz, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2015.
• Nawój-Śleszyński A., Problem przeludnienia więzień w Polsce w świetle rekomendacji R (99) 22 Rady Europy z 30 września 1999 r., Przegląd Więziennictwa Polskiego No. 81, 2013.
• Skupiński J., Warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności, [in:] M. Melezini (ed.), System Prawa Karnego, Vol. 6: Kary i środki karne. Poddanie sprawcy próbie, C.H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warsaw 2010.
• Skupiński J., Zalety i wady instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary po nowelizacji kodeksu karnego, [in:] A. Adamski, M. Biernat, M. Leciak (eds), Warunkowe zawieszenie wykonania kary w założeniach nowej polityki karnej, Wolters Kluwer, Warsaw 2016.
• Skupiński J., Mierzwińska-Lorencka J., [in:] R.A. Stefański (ed.), Kodeks karny. Komentarz, 4th edn, C.H. Beck, Warsaw 2018.
• Stefańska B.J., [in:] M. Filar (ed.), Kodeks karny. Komentarz, Wolters Kluwer, Warsaw 2016.
• Szczygieł G.B., Kara pozbawienia wolności, [in:] M. Melezini (ed.), System Prawa Karnego, Vol. 6: Kary i inne środki reakcji prawnokarnej, 2nd edn, C.H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warsaw 2016.
• Szymanowski T., Skazania na bezwzględne kary pozbawienia wolności jako następstwo nieefektywnej polityki karnej, Państwo i Prawo No. 4, 2014.
• Szymanowski T., Nowelizacja kodeksu karnego z 2015 r., Przegląd Więziennictwa Polskiego No. 87, 2015.
• Szymanowski T., Recydywa w Polsce. Zagadnienia prawa karnego, kryminologii i polityki karnej, Wolters Kluwer, Warsaw 2016.
• Wróbel W., Zasady wymiaru kary i środków karnych, [in:] A. Zoll (ed.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Vol. 1, Wolters Kluwer, Warsaw 2012.
• Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Znak, Kraków 2010.
• Zoll A., Założenia politycznokryminalne kodeksu karnego w świetle wyzwań współczesności, Państwo i Prawo No. 9-10, 1998.
• Zoll A., Regulacje warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności w ustawie z 20 lutego 2015 r., [in:] M. Bojarski, J. Brzezińska, K. Łucarz (eds), Problemy współczesnego prawa karnego i polityki kryminalnej. Księga jubileuszowa Profesor Zofii Sienkiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2015.
• Zoll A., Środki związane z poddaniem sprawcy próbie i zamiana kary, [in:] W. Wróbel (ed.), Nowelizacja prawa karnego 2015. Komentarz, Krakowski Instytut Prawa Karnego. Fundacja, Kraków 2015.
• Act of 6 June 1997: Criminal Code, Journal of Laws [Dz.U.] No. 88, item 553.
• Act of 20 February 2015 amending the Act: Criminal Code and some other acts, Journal of Laws [Dz.U.] of 2015, item 396.
• Uzasadnienie rządowego projektu kodeksu karnego, [in:] Nowe kodeksy karne z 1997 r. z uzasadnieniami, Wydawnictwo Prawnicze, Warsaw 1997.
• Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zamianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z projektami aktów wykonawczych z 15 V 2014 roku, print no. 2393.

Identyfikatory

DOI

10.26399/iusnovum.v13.2.2019.16/m.melezini