Kriminologische und Kriminalpolitische Aspekte der Drogenproblematik

• Autorzy: Arthur Kreuzer

Warianty tytułu

Kryminologiczne i kryminanopolityczne aspekty problematyki narkotyków

• Języki publikacji: DE

Abstrakty

1. Nadużywanie narkotyków prawnie dozwolonych (alkohol i leki) w celu osiągnięcia stanu oszołomienia jest pod względem zasięgu i skutków o wiele poważniejszym problemem niż nadużywanie narkotyków zabronionych prawem. Spośród tych ostatnich konsumpcja haszyszu, najsłabszego z tych środków, stała się dla pewnych nie zmieniających się liczebnie grup ludzi utrwalonym nawykiem, jeśli zaś chodzi o kokainę, amfetaminę i nowe narkotyki syntetyczne, to konsumpcję ich charakteryzuje ekspansja, natomiast co do heroiny obserwuje się lekki regres, który w odniesieniu do halucynogenów jest wyraźny. W ostatnim czasie zmniejsza się rozprzestrzenianie i uzależnienie od narkotyków wśród młodzieży, zaś wśród dorosłych młodych ludzi wydaje się zarysowywać stan stagnacji. Mnogość, różnorodność i pojawianie się coraz to nowych narkotyków, szczególnie syntetycznych, sprawia, że rozróżnianie między narkotykami dozwolonymi a zabronionymi przez kodeks karny - które już obecnie stało się problematyczne zarówno w skali krajowej, jak i międzynarodowej - straci pawdopodobnie w przyszłości jakikolwiek sens. 2. Kontakty z konsumentami narkotyków, jak i własne doświadczenia w tej dziedzinie - przeważnie przejściowe - można dziś stwierdzić wśród znacznej części młodych ludzi. Są one - podobnie jak niektóre podlegające sankcjom karnym zachowania tych ludzi - wynikiem zaistniałego ryzyka jakie pociąga za sobą stosunkowo wczesne orientowanie się na życie towarzyskie w ramach wolnego czasu poza kręgiem rodzinnym, Ogólnie biorąc, nie są tu wskazane jakiekolwiek energiczne zabiegi o charakterze karnym czy wychowawczo-dyscyplinującym. Nie jest również słuszny pogląd, że w stosunku do początkujących konsumentów narkotyków należy wdrażać jakiś rodzaj postępowania zapobiegawczego, by nie dopuścić do powstania sytuacji kryminalnych czy uzależnień. A poza tym trzeba wiedzieć, że organom ścigania znany jest co najwyżej jeden procent drobnych deliktów tego rodzaju. 3. Szczególnie groźne ryzyko powstaje jednak wówczas, gdy ci młodzi ludzie wycofują się bardzo wcześnie spod wpływu kręgu najbliższych i poszukują substytutu brakujących więzi osobowych wśród pewnego rodzaju grup ludzi, spędzają wolny czas w charakterystyczny dla nich sposób lub też sięgają po narkotyki, które mają im pomóc w przezwyciężaniu trudności. Większość młodych ludzi uzależnionych od narkotyków pochodzi z rodzin, w których współżycie uległo zaburzeniom. Do zaznajomienia się z narkotykami prawnie zakazanymi dochodzi najczęściej w tzw. peer groups - grupach rówieśnikowych, w miejscach przeznaczonych na rekreację. Młodzież ta przejmuje rodzaj zachowania odbiegający od powszechnie przyjętych norm. 4. Dla pewnej grupy młodych ludzi nadużywanie narkotyków w sposób ekstremalny jest symptomatycznym zjawiskiem rozwoju osobowości w skłóceniu z normami społecznymi, które tak samo dobrze może zaistnieć w innych okolicznościach. Pewna część uzależnionych, charakteryzujących się sposobem bycia tzw. fixera, wykazuje skłonności przestępcze już w okresie poprzedzającym kontakt z narkotykami. 5. Stosunek między utrwalaniem się nawyku używania narkotyków i kyminalnością na przestrzeni stażu narkomana wykazuje ścisłą współzależność. W zasadzie określają go następujące czynniki: osobowość uzależnionego; uprzednie i towarzyszące warunki względnie zakłócenia socjalizacji; doświadczenia o charakterze przestępnym; wiek i kontekst socjalny w momencie zetknięcia się z narkotykami; indywidualna dynamika uzależniania się od narkotyku; indywidualna dynamika uzależniania się od środowiska konsumentów narkotyków; stymulujące lub osłabiające oddziaływanie strategii i taktyk w zakresie polityki narkotyków. 6. Wobec różnorodnych zakłóceń, jakim podlega osobowość młodego człowieka uzależnionego od narkotyku, niedopuszczalne jest w żadnym wypadku stosowanie terapii zorientowanej wyłącznie medycznie, jak i reagowanie tylko poprzez stosowanie kar. Niewłaściwe, a nawet niebezpieczne okazują się terapie oparte na stosowaniu substytutów (metadonu, polamidonu, preparatów zawierających kodeinę i innych medykamentów). Prowadzą one w rezultacie do wzbogacania nielegalnych rynków, stanowią przeszkodę dla terapii wolnych od narkotyków i - wobec rozległych spustoszeń występujących u uzależnionego, a nie tylko samego uzależnienia - w żadnym wypadku nie mogą okazać się skuteczne. 7. Nie ma żadnych podstaw do rezygnacji z szeroko zakrojonej terapii. Twierdzenia jakoby rozwój choroby prowadził nieuchronnie do przedwczesnej śmierci, są bezpodstawne. Przeciwnie, około połowie młodych ludzi udaje się w wyniku różnorodnych zabiegów terapeutycznych stosowanych w ciągu kilku lat wyrwać z uzależnienia. Leczenie posuwa się jednak małymi krokami, ma indywidualnie różny przebieg zależnie od rodzaju terapii i okresu jej stosowania. Zdarzające się nawroty należą do właściwości tej choroby i wymagają odpowiedniego leczenia. Zaleca się przedłużanie okresów bez podawania narkotyku i wskazane jest stosowanie różnych podejść terapeutycznych. Procesu leczenia nie może zawężać ani sądownictwo, ani ponoszący koszty, a już w żadnym wypadku nie powinien się on ograniczać do programów stacjonarnych. 8. Kontrola policyjna nad narkotykami winna w jeszcze większym stopniu koncentrować się na handlu narkotykami, a zaniechać ścigania konsumentów. W chwili obecnej jednak wydaje się zarysowywać sytuacja odwrotna - ponowna koncentracja na bardziej wygodnym, rzekomo bardziej efektywnym, ale z punktu widzenia polityki narkotyków niepożądanym ściganiu konsumentów; wskazują na to dane dotyczące zmniejszenia się obrotu narkotykami, jak też udziału w nim ściganych za handel narkotykami i rosnące pomimo tego liczby zatrzymanych z powodu przestępstw popełnianych przez konsumentów oraz liczby podejrzanych o podobne przestępstwa. Ujmując zagadnienie szerzej, można się w tej sytuacji dopatrzeć parkinsonowskiego narastania problematyki. W takim kierunku idzie aktywność istniejącego aparatu kontrolującego, który mimo zaznaczania się tendencji regresywnych usiłuje dramatyzować sytuację, dowodzić konieczności swego istnienia, zamiast uznać się za zbyteczny. Należałoby również przemyśleć stosowanie środków taktycznych, szczególnie korzystanie z usług konfidentów i działalność tajnych funkcjonariuszy organów ścigania. W tym kontekście widoczna staje się konieczność stworzenia bardziej pewnych podstaw prawnych. 9. Racjonalna polityka w tej dziedzinie powinna uwzględnić wszystkie rodzaje narkotyków i innych środków powodujących szkodliwy nałóg. Trzeba przezwyciężyć głęboki rozdział, jaki wytworzono wskutek diametralnie różnego podejścia do narkotyków prawnie dozwolonych i zabronionych. "Wojna z plagą środków odurzających" nie jest możliwa do wygrania w drodze działań kryminalnoprawnych. Koncentrują one uwagę wyłącznie na niebezpieczeństwie narkotyków prawnie zabronionych, nie docenia się zaś zagrożeń, jakie niosą z sobą narkotyki dozwalane przez prawo, przy czym przechodzi się do porządku nad faktem, że w każdym czasie, społeczeństwie i w każdej kulturze występuje zapotrzebowanie na środki odurzające i podniecające. Stosowanie sankcji prawnych okazuje się problematyczne również w przypadku, gdy chodzi o ochronę konsumenta narkotyków przed niebezpieczeństwem, które on sam sobie stwarza. Trudno mieć nadzieję, że postępowanie karne przeciwko tym osobom doprowadzi do zmniejszenia zapotrzebowania na narkotyki, uzasadnione są natomiast obawy, że spowoduje ono dodatkowo niepożądane zjawiska, jak wyobcowanie i kryminalizację części społeczeństwa, utrudnienia w zgłaszaniu się na leczenie, dramatyzowanie problemu i olbrzymie koszty, jakie pociąga za sobą organizacja i utrzymanie kontroli. W okresie poprzedzającym właściwy nałóg niewskazana jest kryminalizacja, jak i psychiatryzacja. Stosowanie prawa karnego powinno być zredukowane, przynajmniej w stosunku do konsumentów narkotyków, na rzecz oddziaływania pedagogicznego i leczenia. Ponieważ narkotyki o mniejszym stopniu szkodliwości, jak np. haszysz, zadomowiły się, wyparcie ich nie jest możliwe na drodze absolutnych zakazów i sankcji karnych. Konsumenta nie powinno się karać, co najwyżej można wnieść przeciwko niemu oskarżenie o naruszenie porządku. Nie można nadal sankcjonować przesady w stosowaniu przepisów prawa karnego. 10. Powstawanie zupełnie nowych aspektów w odniesieniu do narkotyków, ich konsumentów i kontroli w tej dziedzinie powoduje rozprzestrzenianie się wirusa powodującego chorobę AIDS. Na szczególnie wysoki stopień niebezpiecznego ryzyka narażają się młodzi narkomani (określani mianem fixerów) wskutek rozpowszechnionego wśród nich wspólnego używania igieł do zastrzyków oraz prostytucji. Należy zatem dążyć do tego, żeby oczywistością stało się przestrzeganie zasad profilaktyki przy zażywaniu narkotyków i kontaktach seksualnych, jak stosowanie sterylnych igieł oraz prezerwatyw. Akcję prewencyjną należy wspierać przez działalność uświadamiającą i nieskrępowany sposób zaopatrywania w środki przezorności. Powinno się unikać szkodliwego zastraszania i wszelkiego rodzaju dyskryminacji. W związku z tym nie powinno się na razie akceptować przeprowadzania badań przymusowych i obowiązku meldowania. (abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

EN

Drugs; Addiction; Politics; Combating drug addiction

PL

Narkotyki; Uzależnienie; Polityka; Zwalczanie narkomanii

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica
• Rocznik: 1988
• Numer: nr 39
• Strony: 55--89

Twórcy

autor

Arthur Kreuzer

• Justus-Liebig University Giessen, Germany

Bibliografia

• 1. Burr, A., The Piccadilly Drug Scene, "British Journal of Addiction" 1983 S. 5 ff.
• 2. Inciardi, J. A., Heroin use ancl street crime, "Crime and Delinquency" 1979 S. 335 ff.
• 3. Körner, H.-H., Betäubungsmittelgesetz, Kommentar, München 1985.
• 4. Kreuzer, A., Drogen und Delinquenz - eine jugendkriminologische empirische Untersuchung der Erscheinungslormen und Zusammenhänge, Wiesbaden 1975.
• 5. Kreuzer, A., Gebhardt, C., Maassen, M., Stein-Hilbers., M., Drogen-abhängigkeit und Kontrolle - kriminologische Untersuchung über Phänomenologie des Heroinkonsums und polizeiliche Drogenkontrolle, BKA-Forschungsreihe Bd. 14, Wiesbaden 1981.
• 6. Kreuzer, A., Jugend-Drogen-Kriminalilat, Neuwied 1987.
• 7. Meyer, J., [Hrsg.], Betäubungsmittelstralrecht in Westeuropa, Beiträge und Materialien aus dem Max-Planck-Instilut für ausländisches und internationales Strafrecht, Bd. 5, Freiburg i.Br. 1987.
• 8. Reuter, P., Disorganized crime, Cambridge/Mass. und London 1983.
• 9. Völger, G, Welck, K. [Hrsg.], Rausch und Realitäl, Drogen im Kulturvergleich. 3 Bände, Reinbek bei Hamburg 1982.