Wsie o istotnych walorach krajobrazowych. Przypadek województwa łódzkiego

• Autorzy: Marcin Wójcik

Warianty tytułu

Villages with Significant Landscape Values. The Case of Lodzkie Voivodeship

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Kwestie przemian krajobrazu kulturowego wsi w województwie łódzkim są nieczęsto podejmowanym zagadnieniem badawczym. O ile proces ewolucji układów morfogenetycznych jest stosunkowo dobrze rozpoznany, o tyle problematyka materialnego dziedzictwa kulturowego wsi pozostaje sprawą otwartą, której należy poświęcić więcej zainteresowania. Podjęte prace nie dotyczyły kwestii zachowania obiektów zabytkowych oraz dziedzictwa kulturowego traktowanego fragmentarycznie, ale odnosiły się do próby całościowej oceny krajobrazowej wybranych osiedli wiejskich. Autor podejmuje się identyfikacji istotnych walorów krajobrazowych wsi na podstawie 10 wyróżnionych aspektów. Istotność całościowego (ogólnego) waloru krajobrazowego utożsamiana jest z pojęciem zasobu rzadkiego. Rzadkość zasobu wynika przede wszystkim z reliktowego charakteru materialnego dziedzictwa kulturowego, tj. koncentracji pozostałości krajobrazu czasów minionych w określonym miejscu. Wyniki prac pozwalają stwierdzić, że wsie, w których występują istotne walory krajobrazu kulturowego, są nieliczne i należy je traktować jako relikty minionych czasów. Stan zachowania takich walorów w województwie łódzkim jest w większości przypadków niski oraz następuje zanik ostatnich tradycyjnych krajobrazów osadnictwa wiejskiego. (abstrakt oryginalny)

EN

The main objective of the work was to determine the state of preservation of significant landscape values of rural settlements. Significant landscape value is understood as those features of a rural settlement that are important for the recognition of its resources as scarce, i.e. those that occur in several or more territories but not commonly. It is crucial to identify those localities in which the various interrelated components of the landscape form a rare one. The scarcity of the resource results primarily from the relict nature of the material cultural heritage, i.e. the concentration of landscape remains of past times. The field reconnaissance and the resulting valorization of rural settlements allowed us to determine many regularities concerning their state of preservation. First of all, it should be emphasized that the group of villages to which rare landscape values can be attributed is very small. The best-rated villages received a score of 8.5 and 8 points, i.e. Bąkowa Góra and Spycimierz, Gidle, and Spała. Among the most important values of these villages, one should point out the preservation of historical features of the spatial layouts of the habitat. This is mainly due to the lack of advanced development processes in the new construction field after World War II and in the twenty-first century. In villages that have preserved significant landscape values, both in terms of planning and physiognomy, the main problem is the advanced degradation of farm buildings. Most of the existing facilities may be destroyed in the coming years. It is also important that these localities have a distinguishing feature or features of the landscape, which are the basis for their social recognition, and thus the possibility of determining the basis for the protection of settlements based on the identity of the rural landscape. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Obszary wiejskie; Krajobraz wiejski; Krajobraz kulturowy; Przekształcania krajobrazu; Dziedzictwo kulturowe; Suburbanizacja

EN

Rural areas; Rural landscape; Cultural landscape; Landscape transformation; Cultural heritage; Suburbanization

• Czasopismo: Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna / Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Rocznik: 2023
• Numer: nr 63
• Strony: 35--49

Twórcy

autor

Marcin Wójcik

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Cepil M., Figlus T. 2018. Parcelacja wsi w okresie międzywojennym i jej reperkusje osadnicze na przykładzie folwarków Orzeszków, Wielenin i Zieleń. Biuletyn Uniejowski, 7: 29-45.
• Dmochowska-Dudek K. 2020. Przemiany morfologiczne i funkcjonalno-przestrzenne wsi zapisane w geokompozycjach. [W:] M. Wójcik (red.), Reprezentacje przestrzenne wsi w Polsce. Wyd. UŁ, Łódź, s. 21-38.
• Dylik J. 1948. Rozwój osadnictwa w okolicach Łodzi. ŁTN, Łódź.
• Dylik J. 1971 Województwo ze stolicą bez antenatów. Geografia historyczna województwa łódzkiego. ŁTN, Łódź.
• Figlus T. 2013. Morfogeneza wsi na obszarze Polski Środkowej. Maszynopis pracy doktorskiej. UŁ, Łódź.
• Idziak W., Wilczyński R. 2013. Odnowa wsi. Przestrzeń, ludzie, działania. FAPA, Warszawa.
• Jagielska E., Kulesza-Szerniewicz E., Makowska B., Stieler E., Welc-Jedrzejewska J. 2011. Problematyka ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Poradnik dla planistów i samorządów lokalnych. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa.
• Koter M. 1976. Relikty osadnictwa średniowiecznego w planie współczesnej Łodzi. Przegląd Geograficzny, 48, 4: 667-687.
• Koter M., Liszewski S., Suliborski A. 2001. Łódź i region Polski Środkowej. ŁTN, Łódź.
• Kulesza M. 2001. Morfogeneza miast na obszarze Polski Środkowej w okresie przedrozbiorowym. Wyd. UŁ, Łódź.
• Myga-Piątek U., Chmielewski T.J., Solon J. 2015. Rola cech charakterystycznych, wyróżników i wyznaczników krajobrazu w klasyfikacji i audycie krajobrazów aktualnych. Problemy Ekologii Krajobrazu, 40: 177-185.
• Niedźwiedzka-Filipiak I. 2009. Wyróżniki krajobrazu i architektury wsi Polski południowo-zachodniej. Wyd. UP we Wrocławiu, Wrocław.
• Niedźwiedzka-Filipiak I. 2015. Walory miejscowości - tworzywem sieci najciekawszych wsi. Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego, Opole.
• Raszeja E., Szczepańska M., Gałecka-Drozda A., de Mazer E., Wilkaniec A. 2022. Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturowego w zintegrowanym planowaniu rozwoju. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Sołtys J. 2016. Zasoby rzadkie w planach strategicznych peryferyjnych gmin wiejskich. Studia Obszarów Wiejskich, 44: 39-54.
• Staszewska S. 2018. Przestrzenny rozwój obszarów wiejskich. Zasady kształtowania przestrzeni wsi wielkopolskich. Ekspertyzy i Raporty, 3. Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Organizacji Przestrzeni.
• Suliborski A. 2001. Funkcje i struktura funkcjonalna miast. Studia empiryczno-teoretyczne. Wyd. UŁ, Łódź.
• Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2030. Biuro Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego w Łodzi.
• Wilczyński R. 2007. Specyfika opolskiego programu odnowy wsi. [W:] M. Kłodziński, M. Błąd, R. Wilczyński (red.), Odnowa wsi w integrującej się Europie. IRWiR PAN, Warszawa, s. 181-193.
• Wolski O. 2018. Problem (nie)innowacyjności w projektach odnowy wsi. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 31: 17-37.
• Wolski O., Wójcik M. 2021. How do EU beneficiaries perform rurality and rural development?: The case of the Polish countryside. [W:] A. Kratzer, J. Kister (red.), Rural-Urban linkages for sustainable development. Routledge, New York, s. 207-233.
• Woźniak K. 2013. Niemieckie osadnictwo wiejskie między Prosną a Pilicą i Wisłą od lat 70. XVIII w. do 1866. Wyd. UŁ, Łódź.
• Wójcik M. 2008a. Rozwój osadnictwa wiejskiego w województwie łódzkim. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 9: 115-122.
• Wójcik M. 2008b. Identyfikacja terenów suburbanizacji w strukturze przestrzennej obszarów wiejskich regionu łódzkiego. Studia KPZK PAN, 69: 140-149.
• Wójcik M. (red.) 2016a. Tożsamość i "miejsce". Budzenie uśpionego potencjału wsi. Wyd. UŁ, Łódź.
• Wójcik M. 2016b. Uwarunkowania tworzenia sieci najciekawszych wsi. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 25: 109-129.
• Wójcik M. (red.) 2020. Reprezentacje przestrzenne wsi w Polsce. Wyd. UŁ, Łódź.
• Wójcik M. 2021. Społeczno-kulturowy wymiar przestrzeni wiejskiej. Studia z geografii człowieka. Wyd. UŁ, Łódź.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.14746/rrpr.2023.63.03