Zur "Rentabilität" der Umweltdelikten

• Autorzy: Edwin Kube

Warianty tytułu

O "rentowności" przestępstw przeciwko środowisku

• Języki publikacji: DE

Abstrakty

Sprawcy przestępstw przeciwko środowisku nie są osobnikami, u których występowałyby "deformacje" o charakterze psychicznym czy socjalnym. Są to najczęściej normalni, społecznie przystosowani obywatele, którzy w swym życiu codziennym - niekoniecznie tylko w czasie wykonywania zawodu - popełniają czyny karalne. W postępowaniu swym kierują się - jak się wydaje - aspektami subiektywnie pojmowanej racjonalności. Źródłem ich przestępczości jest w znacznej mierze niedbalstwo i wygodnictwo. Ważnym czynnikiem wpływającym na podejmowanie decyzji wydają się u nich być przede wszystkim widoki na "rentowność" ich postępowania. Podstawę dla wszystkich porównań w sferze działalności gospodarczej stanowi ostatecznie zasada ekonomii, która wymaga konfrontowania nakładów i osiąganych korzyści (stanowiących wyraz efektywności działania). W języku potocznym operuje się pojęciem opłacalności, biorąc pod uwagę aspekty nakładów i korzyści. Pozycją po stronie kosztów jest prawdopodobieństwo wykrycia, wyświetlenia przestępstwa oraz możliwe sankcje i ich przewidywane rozmiary. Problemy strukturalne obserwowane przy zwalczaniu przestępczości w tej dziedzinie, szczególnie w zakresie zabezpieczania i przeprowadzania dowodów, jak i powszechnie znany deficyt świadomości środowiskowej - nie tylko u indywidualnych obywateli, lecz również u decydentów państwowych - świadczą o tym, że sama strona kosztów decyduje o efektach prewencji tylko w nikłym stopniu. Wynikałoby z tego, że nawet osoby społecznie przystosowane decydują się stosunkowo łatwo na popełnienie czynu karalnego przeciwko środowisku. Wobec powyższego, istotnego znaczenia nabiera potrzeba wzmocnienia oddziaływania drugiej składowej w równaniu rentowności, mianowicie strony wykazującej korzyści. Podstawę do przeprowadzenia takiego rachunku stanowią dwa najważniejsze w tym odniesieniu, zawarte w § 73 i następnych kk (StGB), ustalenia o prawie do wyrównania szkody oraz o określeniu i odprowadzeniu wynikłego z takiego działania zysku. Praktyka codzienna wykazuje jednak, że § 73 i następne są faktycznie "prawem martwym". Nie pomniejszając wagi specyficznych problemów powstających w trakcie realizacji praktycznej - co również wskazuje na potrzebę przeprowadzenia zmian o charakterze prawnopolitycznym - niezbędne jest uaktywnienie przepisu o odprowadzaniu zysku przede wszystkim ze względu na efektywność prewencji. Poważne problemy wynikające z obowiązku przeprowadzenia dowodu w związku z prawem do odszkodowania wskazują na potrzebę istnienia funduszu odszkodowań dla ofiar środowiska. Fundusz taki mógłby być zasilany przez dopływ sum zysków osiąganych w sposób kolidujący z przepisami kodeksu karnego. Przepadkowi tych sum w drodze postępowania karnego towarzyszyłoby zarazem oddziaływanie kryminalno-wychowawcze w stosunku do sprawcy przestępstwa przeciwko środowisku. Koncepcja ta zawiera nowe możliwości wyrównania tzw. rachunku sprawca-ofiara oraz wskazuje poważne zadanie dla współczesnego prawa karnego. (abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

EN

Profitability; Crime; Environmental protection

PL

Rentowność; Przestępczość; Ochrona środowiska

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica
• Rocznik: 1988
• Numer: nr 39
• Strony: 173--199

Twórcy

autor

Edwin Kube

• Justus-Liebig University Giessen, Germany

Bibliografia

• 1. H.-J. Albrecht, [in:] G. Kaiser/H.-J. Kerner/F. Sack u.a., Kleines Kriminologisches Wörterbuch, Heidelberg 1985, S. 495.
• 2. J. Baumann, Strafrecht und Wirtschattskriminalität, JZ 1983, S. 938.
• 3. G. F. Becker, Crime and Punishment. An Economic Approach, "Journal of Political Economy" 1968, S. 169 ff.
• 4. H. Bonus, Warnung vor den falschen Hebeln, "Die Zeit" vom 17.05.1985.
• 5. E. Brandt /H. Lange, Kostentragung bei der Altlastensanierung, "Umwelt- und Planungsrecht" 1987, S. 11 ff.
• 6. R. Breuer, Konflikte zwischen Verwaltung und Straiverfolgung, DÖV 1987, S. 169 ff.
• 7. U. Diederichsen, Die Verantwortlichkeit für Altlasten im Zivilrecht, "Betriebs-Berater" 1986, S. 1723 ff.
• 8. U. Diederichsen, Zivilrechtliche Probleme des Umweltschutzes, [in:] Festschrift für Reimer/Schmidt, Karlsruhe 1976, S. 15 ff.
• 9. D. Dölling, [in:] H.-J. Kerner/H. Kury/K. Sessar, Deutsche Forschungen zur Kriminalitätsentstehung und Kriminalitätskontrolle, Koln, Berlin, Bonn, München 1983, S. 60 ff.
• 10. E. Dreher/H. Trondie, Straigesetzbuch, München, 1985, § 73 Rdnr. 3 c.
• 11. G. Felthaus, Marktwirtschaft und Luftreinhaltung, DVBl. 1984, S. 553 f.
• 12. H. Franzheim, Gewinnabschöpfung im Umweltrecht, "Wistra" 1986, S. 253 ff.
• 13. E. Göhler, Gesetz über Ordnungswidrigkeiten, München, 1987, § 17 Rdnr. 41.
• 14. V. Götz, Kostenrecht der Polizei und Ordnungsyerwaltung, DVBl. 1984, S. 14 f.
• 15. L. Güntert, Gewinnabschöpfung als Sanktion, Köln 1983, S. 16 f.
• 16. G. Hager, Umweltschäden - Ein Prüfstein für die Wandlungs- und Leistungsfähigkeit des Deliktsrechts, NJW 1986, S. 1968.
• 17. W. Hahn, Offenbarungspflichten im Umweltschutzrecht, Köln, Berlin, Bonn, München 1984.
• 18. E. von Hippel, Reform des Ausgleichs von Umweltschäden? ZRP 1986, S. 233 ff.
• 19. D. Hodgson, Profits of Crime and Recovery, London 1984, S. 140 ff.
• 20. M. Hümbs-Krusche /M. Krusche, Die strafrechtliche Erfassung von Umweltbelastungen, Stuttgart 1983, S. 267.
• 21. H.-J. Kerner, Verbrechenswirklichkeit und Strafverfolgung, München 1973, S. 19 ff.
• 22. W. Kiefl/S. Lamnek, Soziologie des Opfers. Theorie, Methoden und Empirie der Viktimologie, München 1986, S. 301 f.
• 23. W. Kirsch, Gewinn und Rentabilität, Wiesbaden 1968, S. 18 ff.
• 24. R. Knauber/H. H. Nacke, Neue Juristische Wochenschrift 1986, S. 1091 f.
• 25. W. Krekeler, [in:] Bundeskriminalamt, Macht sich Kriminalität bezahlt? Abschöpfen von Verbrechensprofiten aus der Sicht des Strafverteidigers, Wiesbaden 1987, S. 223 ff.
• 26. E. Kube, Prävention von Wirtschaftskriminalität (unter Berücksichtigung der Umweltkriminalität), Wiesbaden 1985, S. 38.
• 27. E. Kube, Systematische Kriminalprävention, Wiesbaden 1986, S. 151 ff.
• 28. E. Kube, Tatbegehung erschweren, Nutzen minimieren, "Wirtschaftsschutz + Sicherheitstechnik" 1985, S. 326.
• 29. E. Kube/N. Seitz, Zur "Rentabilität" von Umweltdelikten oder: Vie! passiert, wenig geschieht, "Deutsche Richterzeitung" 1987, S. 41 ff.
• 30. P. Kunig, Erhöhung der Entschädigungssummen bei Tankerunfällen aut See, "Der Betrieb" 1987, S. 156.
• 31. P. Kunig, Ölverschmutzung durch Schiffe - Das Verhältnis von Recht und Wirklichkeit am Beispiel der Nordsee, "Natur + Recht" 1986, S. 265 f.
• 32. H. Lotz, [in:] G. Schulze/H. Lotz Polizei und Umwelt, Teil 1, S. 261 f.
• 33. R. Lummert/V. Thiem, Rechte des Bürgers zur Verhütung und zum Ersatz von Umweltschäden, Berlin 1980, S. 180 ff.
• 34. P. Marburger, Ausbau des Indlvidualschutzes gegen Umweltbelastungen als Aufgabe des bürgerlichen und öffentlichen Rechts, Gutachten C für den 56. DJT, München 1986, S. 123 f.
• 35. D. Medicus, Zivilrecht und Umweltschutz, JZ 1986, S. 781 f.
• 36. V. Meinberg, Probleme der Verfolgung von Umweltstraftaten aus kriminologischer Sicht, Schriftenreiche der PFA 1986, S. 270 ff.
• 37. V. Meinberg, Strafrechtlicher Umweltschutz in der Bundesrepublik Deutschland, "Natur + Recht" 1986, S. 55.
• 38. M. Möhrenschlager, [in:] H.-D. Schwind/Steinhilper, Umweltschutz und Umweltkriminahtät, Heidelberg 1986, S. 7 ff.
• 39. H. Otto, Besprechung von Hümbs-Krusche/Krusche, Die strafrechtliche Erfassung von Umweltbelastungen, [in:J Goltdammer's Archiv 1985, S. 469.
• 40. H.-J. Papier, Die Verantwortlichkeit für Altlasten im öffentlichen Recht, NVwZ 1986, S. 256 ff.
• 41. R. Paternoster/ L. E. Saltzman/G. P. Waldo u.a., Assessments of Risk and Behavioral Experience. An Exploratory Study of Change, "Criminology" 1985, S. 417 ff.
• 42. M. Prisching, Sozioökologische Bedingungen der Kriminalität - über empirische Divergenzen und theoretische Kon-troversen, MschrKrim 1982, S. 163 f.
• 43. W. Rüther, Kurzfassung des Schlußberichts - Ursachen für den Anstieg polizeilich festgestellter Umweltschutzdelikle, Berlin 1985, S. 7 f.
• 44. W. Rüther, Ursachen für den Anstieg polizeilich festgestellter Urnweltschutzdelikte, Berlin 1986, S. 242 ff.
• 45. K. Schäfer, LK, Berlin, New York 10. Aufl. 1985, § 73 Rdnr. 23.
• 46. U. Scheu, Anzeigepflicht von Verwaltungsbediensteten bei Umweltverstößen, NJW 1983, S. 1707 ff.
• 47. A. Schink, Vollzug des Umweltstrafrechts durch die Umweltbehörden, DVBl. 1986, S. 1073 ff.
• 48. H.-J. Schroth, Der Regelungsgehalt des 2. Gesetzes zur Bekämpiung der Wirtschaftskriminalität im Bereich des Ordnungswidrigkeitenrechts, "Wistra" 1986, S. 158 ff.
• 49. M. Schröder, Waldschäden als Problem des internationalen und europäischen Rechts, DVBl. 1986, S. 1173 ff.
• 50. G. Schulze, [in:] G. Schulze /H. Lotz, Polizei und Umwelt, Teil 1, Wiesbaden 1986, S. 92 ff., insbes. S. 107 f.
• 51. B. Schünemann, Die Strafbarkeit von Amtsträgern im Gewäiserstratrecht, "Wistra" 1986, S. 235 ff.
• 52. H.-E. Sprittula, Umweltstraftäter und andere Leute, "Der Kriminalist" 1984, S. 279.
• 53. A. Stümper, Die Rolle der Polizei bei der Bewältigung ökologischer Probleme, "Die Polizei" 1985, S. 368 ff.
• 54. A. Szasz, Corporations, Organized Crime, and the Disposal of Hazardous Waste: An Examination of the Making of a Criminogenic Regulatory Structure, "Criminology" 1986, S. 1 ff.
• 55. K. Terhart, Die Befolgung von Umweltschutzauflagen ais betriebswirtschaftliches Entscheidungsproblem, Berlin 1986.
• 56. K. Tiedemann, Die Neuordnung des Umweltstrafrechts, Berlin, New York 1980, S. 43.
• 57. K. Tschepke, Behördlich geduldete Rechtsverslöße, "Kriminalistik" 1985, S. 560 f.
• 58. G. Westermann, [in:] G. Schulze/H. Lotz, Polizei und Umwelt, Teil 2, Wiesbaden (in Druck).
• 59. G. W. Wittkämper, Umweltkriminalität - heute und morgen, Wiesbaden (in Druck).
• 60. T. Würtenberger, Schwankungen und Wandlungen Im Rechtsbewußtsein der Bevölkerung, NJW 1986, S. 2281.