Dwie koncepcje badań metafizycznych rozwijane w XX wieku w filozofii polskiej

• Autorzy: Dominik Marciniak

Warianty tytułu

Two Conceptions of Metaphysical Research Developed in the 20th Century in Polish Philosophy

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Metafizyka stanowi tę część filozofii, w ramach której rozważana jest rzeczywistość od strony jej najbardziej ogólnych i istotnych własności; centralnym pojęciem jest dla niej "byt", czyli "to, co istnieje". Dziś, w czasie kryzysu, z którym metafizyka mierzy się od dawna (co najmniej od XIX w.), a który jest skutkiem wzmożonej krytyki ze strony najważniejszych nurtów filozoficznych, istotne jest pytanie o to, czy i jak refleksję metafizyczną można nadal podejmować. Głos w tej sprawie zajęli też polscy filozofowie, i to właśnie ich koncepcjom poświęcony jest niniejszy tekst. Chciałbym, aby stanowił on choćby skromny wkład w dyskusję na temat statusu metafizyki jako działu wiedzy. W obrębie tego problemu mieszczą się kwestie naukowości metafizyki, rozstrzygalności jej pytań, a także metody, jaką należy obrać w celu udzielenia odpowiedzi na te pytania. Do wymienionych kwestii nawiążę, omawiając poglądy czterech polskich filozofów, które składają się zasadniczo na dwie różne koncepcje metafizyki: neoscholastyczną i scjentystyczną. (fragment tekstu)

EN

The paper presents two different conceptions of metaphysics - scientistic and neoscholastic - developed in the 20th century by, among others, Polish philosophers: Stanisław Kamiński, Mieczysław Gogacz, Tadeusz Czeżowski and Zygmunt Zawirski. These authors refer to the problem of the possibility of conducting metaphysical research in contemporary philosophy. In this context, they examine issues such as the method, subject, and specificity of research carried out within metaphysics. In the summary, the discussed conceptions are compared with each other. The basic issues determining the similarities and differences between respective positions are the problem of the autonomy of metaphysics in relation to other sciences and the issue of the starting point (source of preliminary data) of metaphysical research. Findings regarding the latter issue turn out to be crucial for resolving the question of the appropriate model for research in metaphysics.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Filozofia; Historia filozofii; Poglądy filozoficzne

EN

Philosophy; History of philosophy; Philosophical thought

• Czasopismo: Człowiek i Społeczeństwo / Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Wydział Nauk Społecznych
• Rocznik: 2022
• Tom: 53 Paradygmaty metafilozofii
• Strony: 223--239

Twórcy

autor

Dominik Marciniak

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

• Ajdukiewicz, K. (1937/2006). Kierunki i prądy w filozofii współczesnej. W: idem, Język i poznanie, t. 1 (ss. 249-263). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Andrzejuk, A. (2012). Mieczysław Gogacz i średniowieczna filozofia arabska. W: I. Andrzejuk, T. Klimski (red.), Filozofia i mistyka. Wokół myśli Mieczysława Gogacza (ss. 79-89). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
• Bronk, A., Walczak, M. (2018). Stanisława Kamińskiego opcje metodologiczne. Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne, 6, 199-230.
• Brożek, A., Będkowski, M., Chybińska, A., Ivanyk, S., Traczykowski, D. (2020). Antyirracjonalizm. Metody filozoficzne w Szkole Lwowsko-Warszawskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Czeżowski, T. (1948/1969). O dwóch poglądach na świat. W: idem, Odczyty filozoficzne (ss. 12-17). Toruń: TNT.
• Czeżowski, T. (1951/1969). Zagadnienie istnienia świata w świetle przemian metodologicznych. W: idem, Odczyty filozoficzne (ss. 23-29). Toruń: TNT.
• Czeżowski, T. (1960/2009). Filozofia na rozdrożu. W: idem, Filozofia na rozdrożu (ss. 11-19). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Czeżowski, T. (1963a/2009). Klasyfikacja rozumowań i jej konsekwencje w teorii nauki. W: idem, Filozofia na rozdrożu (ss. 145-165). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Czeżowski, T. (1963b/2009). O tak zwanym uzasadnieniu bezpośrednim i oczywistości. W: idem, Filozofia na rozdrożu (ss. 68-75). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Czeżowski, T. (2004). O metafizyce, jej kierunkach i zagadnieniach. Kęty: Wydawnictwo Antyk.
• Daszkiewicz, W. (2014). Intuicja intelektualna w metafizyce. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
• Gogacz, M. (1987). Metody metafizyki - ujęcie z pozycji metafizyki, jej struktury oraz poznania bytu. Studia Philosophiae Christianae, 23(2), 45-64.
• Gondek, P. (2015). Projekt autonomicznej filozofii realistycznej. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Gondek, P. (2019). Sapientis est ordinare. O fenomenie metafizycznym i metodologicznym lubelskiej szkoły filozoficznej. W: P. Gondek, A. Lekka-Kowalik (red.), Lubelska Szkoła Filozoficzna. Historia - koncepcje - spory (ss. 67-92). Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Jaroszyński, P. (2011). Metafizyka czy ontologia. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
• Kamiński, S. (1986/2019). Metody współczesnej metafizyki. W: idem, On the Methods of Contemporary Metaphisics / Metody współczesnej metafizyki (ss. 69-304). Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu; Roma: Societa Internazionale Tommaso d'Aquino.
• Kamiński, S. (1993/2019). Współczesne metody metafizyki. W: idem, On the Methods of Contemporary Metaphisics / Metody współczesnej metafizyki (ss. 13-36). Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu; Roma: Societa Internazionale Tommaso d'Aquino.
• Kamiński, S., Krąpiec, M.A. (1994). Z teorii i metodologii metafizyki. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
• Kleszcz, R. (2002). Tadeusz Czeżowski o przekonaniach, wiedzy i wierze. W: W. Tyburski, R. Wiśniewski (red.), Tadeusz Czeżowski. Dziedzictwo idei: logika, filozofia, etyka (ss. 67-78). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Łukasiewicz, D. (2002). Filozofia Tadeusza Czeżowskiego. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, we współpracy z Komisją Filozofii Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego.
• Maryniarczyk, A. (2019). Filozofia jako metafizyka w lubelskiej szkole filozoficznej. W: P. Gondek, A. Lekka-Kowalik (red.), Lubelska Szkoła Filozoficzna. Historia - koncepcje - spory (ss. 93-109). Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Olech, A. (2002). Stanowisko Tadeusza Czeżowskiego wobec sporu o istnienie świata. W: W. Tyburski, R. Wiśniewski (red.), Tadeusz Czeżowski. Dziedzictwo idei: logika, filozofia, etyka (ss. 109-122). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Śleziński, K. (2019). Zawirski - Białobrzeski - Bornstein. Trzy koncepcje filozofii i rzeczywistości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Twardowski, K. (1895/2013). Wykład wstępny na Uniwersytecie Lwowskim. W: A. Brożek, J. Jadacki (red.), Kazimierz Twardowski. Myśl, mowa i czyn, cz. 1 (ss. 457-467). Copernicus Center Press.
• Woleński, J. (1985). Filozoficzna Szkoła Lwowsko-Warszawska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Zawirski, Z. (1919/2003). O stosunku metafizyki do nauki. Próba wytyczenia nowych dróg filozofii teoretycznej. W: idem, O stosunku metafizyki do nauki (ss. 21-189). Warszawa: Wydział Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego.
• Zawirski, Z. (1920/1995). Nauka i metafizyka, cz. 1. Filozofia Nauki, 3(3), 103-135.
• Zawirski, Z. (1920/2003). Zadanie filozofii. W: idem, O stosunku metafizyki do nauki (ss. 218-219). Warszawa: Wydział Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego.
• Zembrzuski, M. (2019). Understanding of Philosophy. W: A. Andrzejuk (red.), Mieczysław Gogacz (ss. 35-47). Kraków: Ignatianum University Press.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.14746/cis.2022.53.13