Aeolian processes on the outwash plain in the Oświęcim Basin, southern Poland

• Autorzy: Renata Dulias
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

This article presents the results of studies on aeolian processes in the Oświęcim Basin in southern Poland. There are only a few large dunes in the western part (Woszczyce area) of the vast area of the Basin (about 1800 km2), and several dozen small forms (1-3 m high) in the central part (Świerczyniec area) All these forms are located on the outwash plain from the Odra Glaciation - dunes in the proximal part of sandur and small forms in the distal part. Grain size indices were determined for all samples taken at 17 sites, and quartz grain abrasion was examined using mechanical graniformametric and morphoscopic methods. The study found that the fluvioglacial deposits are not very diverse in grain size but significantly differentiated in terms of the degree of aeolization. In the proximal part of the outwash plain, deposits are characterized by very poor abrasion of quartz grains, two-three times worse than those from the distal part. Aeolian sands, in terms of grain size, do not differ essentially from fluvioglacial deposits, and in the distal part of sandur, there are no differences in the abrasion of the quartz grains. Conversely, in the proximal part, there was a significant increase in the degree of aeolization of the dune deposits compared to the source fluvioglacial deposits.(original abstract)

Słowa kluczowe

EN

Geology; Climate; Geographical diversification; Aeolian processes; Glaciation

PL

Geologia; Klimat; Zróżnicowanie geograficzne; Procesy eoliczne; Zlodowacenie

• Czasopismo: Environmental & Socio-economic Studies
• Rocznik: 2023
• Tom: 11
• Numer: nr 1
• Strony: 72--81

Twórcy

autor

Renata Dulias

• University of Silesia in Katowice, Sosnowiec, Poland

Bibliografia

• Cailleux A. 1942. Les actions éoliennes périglaciaires en Europe. Mémoires de la Société Géologique de France, 21(1-2), Mémoire 46. Search in Google Scholar
• Dulias R. 2002a. Procesy eoliczne w strefie maksymalnego zasięgu zlodowacenia środkowopolskiego na Wysoczyźnie Golejowskiej. "Geographia. Studia et Dissertationes", 25: 18-32. Search in Google Scholar
• Dulias R. 2002b. Obróbka piasków wydmowych Kotliny Oświęcimskiej. [in:] B. Nowaczyk, T. Szczypek (eds) Utwory i formy eoliczne. Instytut Badań Czwartorzędu i Geoekologii Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich, Poznań: 19-24. Search in Google Scholar
• Dylikowa A. 1968. Fazy rozwoju wydm w środkowej Polsce w schyłkowym plejstocenie." Folia Quaternaria", 29: 119-126. Search in Google Scholar
• Folk R.L., Ward W.C. 1957. Brazos River bar: A study in the significance of grain size parameters. "Journal of Sedimentary Petrology", 27, 1: 3-26. Search in Google Scholar
• Goździk J. 1980. Zastosowanie morfometrii i graniformametrii do badań osadów w kopalni węgla brunatnego Bełchatow. Studia regionalne, IV (IX). PWN, Warszawa-Łódź: 101-114. Search in Google Scholar
• Goździk J. 1991. Sedimentological record of aeolian processes from the upper Plenivistulian and the turn of Pleni- and Upper Vistulian in Central Poland." Zeitschrift fur Geomorphologie N.F., Supplmentband", 90: 51-60. Search in Google Scholar
• Goździk J. 2001. Stratygrafia i paleogeografia osadów czwartorzędowych z środkowo-zachodniej części kopalni Bełchatów z wykorzystaniem morfoskopii zian kwarcowych. [In:] E. Mycielska-Dowgiałło (ed.) Eolizacja osadów jako wskaźnik stratygraficzny czwartorzędu. Uniwersytet Warszawski, Warszawa: 81-93. Search in Google Scholar
• Izmaiłow B. 2001. Typy wydm śródlądowych w świetle badań struktury i tekstury ich osadów (na przykładzie dorzecza górnej Wisły). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków. Search in Google Scholar
• Kaziuk H., Lewandowski J. 1980. Przeglądowa Mapa Geologiczna Polski, 1:200 000, arkusz Kraków. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa. Search in Google Scholar
• Klimek K., Starkel L. 1972. Kotliny Podkarpackie. [in:] M. Klimaszewski (ed.): Geomorfologia Polski, 1. Góry i Wyżyny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa: 117-138. Search in Google Scholar
• Kruczała A. 2000. Atlas klimatu województwa śląskiego. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Oddział w Katowicach, Katowice. Search in Google Scholar
• Krumbein W.C. 1941. Measurement and geological significance of shape and roundness of sedimentary particles. "Journal of Sedimentary Research", 11, 2: 64-72. Search in Google Scholar
• Krygowski B. 1964. Graniformametria mechaniczna - zastosowanie, teoria. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. "Prace Komisji Geograficzno-Geologicznej", 2, 4. Search in Google Scholar
• Krysowska I. 1966. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, 1:50 000, arkusz Oświęcim. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa. Search in Google Scholar
• Lewandowski J. 2015. Kenozoik regionu śląsko-krakowskiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice. Search in Google Scholar
• Manikowska B. 1995. Aeolian activity differentiation in the area of Poland during the period 20-8 ka BP. "Biuletyn Peryglacjalny", 34: 125-165. Search in Google Scholar
• Maruszczak H., Goździk J. 2001. Znaczenie paleogeograficzne osadów fluwioperyglacjalnych poprzedzających nasunięcie lądolodu odrzańskiego w dolinie Wisły środkowej. [In:] E. Mycielska-Dowgiałlo (ed.) Eolizacja osadów jako wskaźnik stratygraficzny czwartorzędu. Uniwersytet Warszawski, Warszawa: 65-79. Search in Google Scholar
• Mycielska-Dowgiałło E., Woronko B. 1998. Analiza obtoczenia i zmatowienia powierzchni ziarn kwarcowych frakcji piaszczystej i jej wartość interpretacyjna." Przegląd Geologiczny", 46: 1275-1281. Search in Google Scholar
• Nowaczyk B. 1986. Wiek wydm, ich cechy granulometryczne i strukturalne a schemat cyrkulacji atmosferycznej w Polsce w późnym vistulianie i holocenie. Seria Geografia, 28. Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań. Search in Google Scholar
• Oleksynowa K., Tokaj J., Jakubiec J. 1978. Przewodnik do ćwiczeń z gleboznawstwa i geologii dla studentów AR. Cz. 2. Wydawnictwo Akademii Rolniczej, Kraków. Search in Google Scholar
• Salamon 2012. Rekonstrukcja kierunków ruchu lodu w obrębie lobu górnej Odry. Przegląd Geologiczny, 60, 10: 539-545. Search in Google Scholar
• Szczepanek S. 2002. Wydmy okolic stawu Dąbrowica koło Świerczyńca. Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski (manuscript). Search in Google Scholar
• Szczypek T. 1977. Utwory i procesy eoliczne w północnej części Wyżyny Śląskiej. "Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego", 190, Katowice. Search in Google Scholar
• Szczypek T. 1986. Procesy wydmotwórcze w środkowej części Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej na tle obszarów przyległych." Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego", 823, Katowice. Search in Google Scholar
• Woronko B. 2001. Znaczenie analizy obtoczenia i zmatowienia powierzchni ziarn kwarcowych frakcji piaszczystej w interpretacji genetycznej osadów czwartorzędowych. [in:] E. Mycielska-Dowgiałlo (ed.) Eolizacja osadów jako wskaźnik stratygraficzny czwartorzędu. Uniwersytet Warszawski, Warszawa: 33-38. Search in Google Scholar
• Wright J., Smith B. 1993. Fluvial comminution and the production of loess-sized quartz silt: simulation study. "Geografiska Annaler", Series A, Physical Geography, 75, 1-2: 25-34. Search in Google Scholar
• Wright J., Smith B., Whalley B. 1998. Mechanism of loess-sized quartz silt production and their relative effectiveness: laboratory simulations. "Geomorphology", 23, 1: 15-34

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.2478/environ-2023-0006