Dysfunkcjonalność ochrony praw pacjenta małoletniego. Część 1: Reprezentowanie interesów i prawo do informacji

• Autorzy: Maria Boratyńska

Warianty tytułu

The Dysfunctionality of the Protection of the Rights of a Minor Patient. Part 1: Representation of Interests and the Right to Information

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule rozważana jest funkcjonalność ochrony praw dziecka jako pacjenta przed nadużyciami władzy rodzicielskiej oraz oceniana jest możliwość samodzielnej aktywności odpowiednio dojrzałych umysłowo dzieci. W polskim prawie medycznym pułap wieku dla ograniczonej zdolności decyzyjnej w sprawie zgody na wykonanie czynności medycznych jest określony zbyt wysoko. Przepisy regulują zagadnienie wieku decyzyjnego tylko od strony ważności zgody na udzielenie świadczenia zdrowotnego oraz należnej informacji medycznej. Nawet najlepszy rodzic jest mimo wszystko tylko osobą trzecią wobec interesów osobistych swojego dziecka i nie przysługuje mu prawo dysponowania jego prawami pacjenta. Konsekwencje zaniedbania pieczy w sprawach niewymagających niezwłocznej pomocy lekarskiej mogą być szkodliwe, gdy skutkują na przyszłość dysfunkcjami organizmu, takimi jak pogłębiająca się wada wzroku czy dramatyczne ubytki w uzębieniu. Ustawy medyczne nie różnicują jednak praw osoby małoletniej. Tak wysoki pułap wieku jest dysfunkcjonalny pod wieloma względami, nie rozróżnia bowiem między noworodkiem a piętnastolatkiem, podczas gdy już młodzież szkolna wykazuje przynajmniej ograniczone rozeznanie we własnych sprawach zdrowotnych. Prawo przewiduje wprawdzie wystaranie się o zezwolenie zastępcze sądu opiekuńczego, jednak metoda ta jest zupełnie nieskuteczna, o ile nie będzie jej realizować osoba dorosła. Dziecko powinno zostać wyposażone w środki prawne umożliwiające samodzielne, swobodne i wolne od stresu działanie bez angażowania służb ochrony przynajmniej w sprawach stosunkowo prostych i oczywistych. Po głębszej analizie unormowań okazuje się, że sankcje prawne za pomoc medyczną w zwykłych sprawach zdrowotnych, udzieloną dziecku w warunkach nadużywania władzy rodzicielskiej, można uchylić argumentem o kolizji dóbr i interesów. (abstrakt oryginalny)

EN

The article considers the functionality of protecting the rights of the child as a patient from abuse of parental authority and assesses the possibility of independent activity of adequately mentally mature children. In Polish medical law, the age ceiling for limited decision-making capacity in of consent to medical acts is set too high. The legislation only regulates the issue of decisional age from the side of the validity of the consent for the provision of medical service and the due medical information. Even the best parent is, after all, only a third party to the personal interests of his/her child and is not entitled to the right to exercise his/her rights as a patient. The consequences of neglecting care in matters that do not require immediate medical attention can be harmful when they result in future bodily dysfunctions, such as worsening visual impairment or dramatic dental defects. Medical law, however, does not differentiate between the rights of a minor. A highly defined decision age ceiling is dysfunctional in many respects because it does not distinguish between a newborn and a 15-year-old, whereas already school adolescents show at least a limited understanding of their own health matters health. Although the law provides for applying for the authorization of a guardianship court, this method is completely ineffective unless it is carried out by an adult. The child should be equipped with the legal means to act independently, freely, and free of to act without the involvement of protective services, at least in relatively simple and obvious matters. After a deeper analysis of the norms, it appears that the legal sanctions for medical assistance in ordinary health matters, given to a child under conditions of abuse of parental authority, can be overruled by an argument of a conflict of goods and interests. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prawa pacjenta; Ochrona praw pacjenta; Prawo do informacji

EN

Patient's rights; Patient rights protection; Right to Information (RTI)

• Czasopismo: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G. Ius
• Rocznik: 2023
• Tom: 70
• Numer: nr 1
• Strony: 39--69

Twórcy

autor

Maria Boratyńska

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• Alderson P., In the Genes or in the Stars? Children's Competence to Consent, "Journal of Medical Ethics" 1992, vol. 18(3), DOI: https://doi.org/10.1136/jme.18.3.119.
• Appelbaum P.S., Assessment of Patients' Competence to Consent to Treatment, "New England Journal of Medicine" 2007, no. 357, DOI: https://doi.org/10.1056/NEJMcp074045.
• Beauchamp T.L., Childress J.F., Zasady etyki medycznej, Warszawa 1996.
• Bluebond-Langner M., Belasco J.B., DeMesquita Wander M., "I Want to Live, Until I Don't Want to Live Anymore": Involving Children with Life-Threatening and Life-Shortening Illnesses in Decision Making about Care and Treatment, "Nursing Clinics of North America" 2010, vol. 45(3), DOI: https://doi.org/10.1016/j.cnur.2010.03.004.
• Boratyńska M., Dziecko w potrzebie zdrowotnej wobec bezczynności opiekunów. Jak system prawny szanuje autonomię osoby małoletniej w sprawach medycznych, (w druku).
• Boratyńska M., Wolność, prawo i treść władzy rodzicielskiej: spór o obowiązkowe szczepienia dzieci, [w] Spory medyczne, red. A. Wnukiewicz-Kozłowska, Wrocław 2021.
• Boratyńska M., Konieczniak P., Prawa pacjenta, Warszawa 2001.
• Boratyńska M., Konieczniak P., Zasady prawa medycznego. Podstawy i przesłanki legalności czynności medycznych, [w:] System Prawa Medycznego, t. 2, cz. 1: Regulacja prawna czynności medycznych, red. M. Boratyńska, P. Konieczniak, Warszawa 2019.
• Brock D., Decision-Making Competence and Risk, "Bioethics" 1991, vol. 5(2), DOI: https://doi. org/10.1111/j.1467-8519.1991.tb00151.x.
• Buchanan A., Brock D., Deciding for Others: The Ethics of Surrogate Decision Making, Cambridge 1989.
• De Lourdes Levy M., Larcher V., Kurz R., Informed Consent/Assent in Children: Statement of the Ethics Working Group of the Confederation of European Specialists in Paediatrics (CESP), "European Journal of Pediatrics" 2003, vol. 162, DOI: https://doi.org/10.1007/ s00431-003-1193-z.
• Dickens B.M., Cook R.J., Adolescents and Consent to Treatment, "International Journal of Gynecology and Obstetrics" 2005, vol. 89(2), DOI: https://doi.org/10.1016/j.ijgo.2005.01.038.
• Diekema D., Parental Refusals of Medical Treatment: The Harm Principle as Threshold for State Intervention, "Philosophy of Medical Research and Practice" 2004, vol. 25, DOI: https://doi. org/10.1007/s11017-004-3146-6.
• Dudzikowa M., Czerepaniak-Walczak M. (red.), Wychowanie. Pojęcia, procesy, konteksty, interdyscyplinarne ujęcie, t. 1-6, Gdańsk 2007-2010.
• Dukiet-Nagórska T., Autonomia pacjenta a polskie prawo karne, Warszawa 2008. Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2017.
• Gawlik A., Bielska-Brodziak A., Dzieci bez płci. Jak polski prawodawca rozwiązuje problemy osób interseksualnych. Cz. I, "Prawo i Medycyna" 2016, vol. 63(2).
• Gęsińska M., Zgoda zastępcza w prawie hiszpańskim a ochrona praw pacjenta małoletniego i ubezwłasnowolnionego, "Prawo i Medycyna" 2017, nr 1.
• Golus A., Od przedmiotu do podmiotu. Status dziecka w rodzinie i społeczeństwie, "Studia Edukacyjne" 2018, nr 48.
• Haberko J., Sytuacja prawna dziecka jako pacjenta, "Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka" 2020, vol. 19(1).
• Hein I.M., Troost P.W., Broersma A., Vries M.C. de, Daams J.G., Lindauer R.J.L., Why Is It Hard to Make Progress in Assessing Children's Decision-Making Competence?, "BMC Medical Ethics" 2015, vol. 16, DOI: https://doi.org/10.1186/1472-6939-16-1.
• Howells A., Is the Best Interests Test for the Care of Critically Ill Children Fit for Purpose?, "Edinburgh Student Law Review", 27.07.2020.
• Huxtable R., Law at the Limits of Life: Children, Welfare and Best Interests, [w:] Law, Ethics and Compromise at the Limits of Life: To Treat or Not to Treat?, New York 2012, DOI: https:// doi.org/10.4324/9780203098448.
• Katz A.L., Webb S.A., Informed Consent in Decision-Making in Pediatric Practice, "Pediatrics" 2016, vol. 138(2), DOI: https://doi.org/10.1542/peds.2016-1485.
• Konieczniak P., Prawa pacjenta, [w:] System Prawa Medycznego, t. 2, cz. 1: Regulacja prawna czynności medycznych, red. M. Boratyńska, P. Konieczniak, Warszawa 2019.
• Kupisiewicz C., Kupisiewicz M., Słownik pedagogiczny, Warszawa 2009.
• Larcher V., Hutchinson A., How Should Paediatricians Assess Gillick Competence?, "Archives of Disease in Childhood" 2010, vol. 95, DOI: https://doi.org/10.1136/adc.2008.148676.
• Łuków P., Etyka lekarska w pediatrii, [w:] P. Łuków, T. Pasierski, Etyka medyczna z elementami filozofii, Warszawa 2014.
• Miller V., Drotar D., Kodish E., Children's Competence for Assent and Consent: A Review of Empirical Findings, "Ethics and Behavior" 2004, vol. 14(3), DOI: https://doi.org/10.1207/ s15327019eb1403_3.
• Miś L., Ornacka K., Podmiotowość dziecka w rodzinie, "Problemy Polityki Społecznej" 2015, nr 28.
• Mutcherson K.M., Whose Body Is It Anyway - an Updated Model of Healthcare Decision-Making Rights for Adolescents, "Cornell Journal of Law and Public Policy" 2005, vol. 14(2).
• Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 1996.
• Ostrowicka H., Młodość jako kategoria i relacja w dyskursie edukacyjnym, "Przegląd Pedagogiczny" 2011, nr 1.
• Romaniuk A., Masz szlaban na szczepienie, "Gazeta Wyborcza. Duży Format", 10.01.2022.
• Salter E., Deciding for a Child: A Comprehensive Analysis of the Best Interest Standard, "Theoretical Medicine and Bioethics" 2012, vol. 33, DOI: https://doi.org/10.1007/s11017-012-9219-z.
• Słyk J., Zezwolenie (zgoda) sądu opiekuńczego na udzielenie świadczenia zdrowotnego małoletniemu pacjentowi (art. 32 i 34 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty), "Prawo w Działaniu. Sprawy Cywilne" 2016, vol. 25.
• Szawarski Z., Moralne problemy dotyczące opieki nad dziećmi nieuleczalnie chorymi, "Studia Filozoficzne" 1984, nr 2.
• Szempruch J., W poszukiwaniu idei podmiotowości relacji edukacyjnych rodziny i szkoły, "Chowanna" 2009 (tom jubileuszowy).
• Szewczyk K., Czy rodzice powinni mieć prawo do decydowania o życiu i śmierci krytycznie chorych noworodków?, "Diametros" 2012, nr 34, DOI: https://doi.org/10.13153/diam.34.2012.504.
• Świderska M., Kilka uwag o prawach pacjenta w przepisach ustawy o opiece zdrowotnej nad uczniami z dnia 12 kwietnia 2019 r., "Przegląd Prawa Medycznego" 2019, nr 2. Świderska M., Zgoda pacjenta na zabieg medyczny, Toruń 2007.
• Wilkinson D., In Defence of a Conditional Harm Threshold Test for Paediatric Decision-Making, [w:] Parental Rights, Best Interests and Significant Harms: Medical Decision-Making on Behalf of Children Post-Great Ormond Street Hospital v Gard, eds. I. Goold, J. Herring, C. Auckland, London 2019, DOI: https://doi.org/10.5040/9781509924929.ch-005.
• Kuźnik D., Ojciec chciał szczepić dziecko na covid, matka nie. Trafili do sądu - to pierwszy taki wyrok w kraju, 4.11.2021, https://natemat.pl/382443,rodzice-poklocili-sie-o-szczepieniedziecka-na-covid-wyrok-we-wroclawiu (dostęp: 31.08.2022).
• Sejm RP, Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, Druk nr 1432, https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=1432 (dostęp: 26.06.2023).
• Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. 1997, nr 28, poz. 152; t.j. Dz.U. 2022, poz. 1731, 1733, 2731, 2770; Dz.U. 2023, poz. 605, 650).
• Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. 2009, nr 52, poz. 417; t.j. Dz.U. 2022, poz. 1876, 2280, 2705; Dz.U. 2023, poz. 605).
• Ustawa z dnia 12 kwietna 2019 r. o opiece zdrowotnej nad uczniami (Dz.U. 2019, poz. 1078).

Identyfikatory

DOI

10.17951/g.2023.70.1.39-69