Transformacja modelu szwedzkiego: nowe formy akumulacji kapitału, restrykcyjna polityka fiskalna i prywatyzacja sektora usług publicznych

• Autorzy: Sławomir Czech
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W literaturze przedmiotu szwedzki model gospodarczy długo był przedstawiany jako dość odrębna struktura odstająca pod kilkoma względami od systemów społeczno-gospodarczych krajów Zachodu. Cechy konstytutywne tego modelu wraz z jego ewolucją przedstawiono w dwóch monografiach [Czech, 2013; Czech, 2019] poświęconych szwedzkiej polityce gospodarczej widzianej przez pryzmat politycznej ekonomii instytucjonalnej. Ujmując rzecz w telegraficznym skrócie, do wyróżników tego modelu można zaliczyć model wzrostu gospodarczego oparty na eksporcie, systemowe wsparcie inwestycji kapitało-chłonnych biznesu, scentralizowane negocjacje płacowe, politykę pełnego zatrudnienia, a także daleko posuniętą redystrybucję dochodu narodowego i rozbudowany sektor publiczny. W sferze instytucjonalnej warto również wskazać na przywiązanie do równości społecznej i egalitaryzmu dochodowego wspieranych przez szeroki zakres państwowych świadczeń o charakterze uniwersalnym. Mimo licznych wyrazów sceptycyzmu ze strony ekonomistów przywiązanych do idei wolnego rynku szwedzka gospodarka radziła sobie bardzo dobrze, stając się z jednej strony przykładem szybkiego rozwoju gospodarczego opartego na innowacjach i zaawansowanej technologicznie produkcji, a z drugiej archetypem uniwersalnego państwa opiekuńczego będącego punktem odniesienia dla światowej lewicy. Model szwedzki uległ jednak głębokiej transformacji na przestrzeni minionych lat. Jej korzeni należy się dopatrywać w przemianach ideologicznych lat 80. oraz stopniowym wyczerpywaniu się ówczesnego modelu akumulacji i wzrostu. Za punkt przełomowy, po którym nie było już odwrotu, uznaje się kryzys finansowy i gospodarczy 1991-1994. Choć nie do końca był on zawiniony przez ułomności modelu szwedzkiego, to w trakcie jego trwania na nowo ustawiono drogowskazy polityki gospodarczej kraju. Ich konsekwencją stało się wypracowanie nowych założeń polityki społeczno-gospodarczej, które obowiązują do dzisiaj. Co jednak istotne, zmiana ta okazała się dość radykalna, odrzucając fundamenty klasycznie rozumianego modelu szwedzkiego. Celem niniejszego rozdziału jest syntetyczne przedstawienie głównych kierunków owych zmian. Należy podkreślić, że tekst przyjmuje charakter analityczno-popularyzujący, a więc nie jest studium krytyczno-nostalgicznym. Dane makroekonomiczne wskazują, że szwedzka gospodarka radzi sobie aktualnie bardzo dobrze, choć wielu obserwatorów społecznych zdaje się obserwować pogarszanie wskaźników mówiących o egalitaryzmie i inkluzji społecznej. Rozwinięcie tego tematu wymagałoby jednak znacznie więcej miejsca.(fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Gospodarka; Usługi publiczne; Sektor usług; Polityka fiskalna; Prywatyzacja; Polityka prywatyzacyjna

EN

Economy; Public services; Services sector; Fiscal policy; Privatisation; Privatization policy

• Czasopismo: Prace Naukowe / Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
• Rocznik: 2023
• Tom: Systemy gospodarcze i ich ewolucja: stan i perspektywy badań
• Strony: 65--76

Twórcy

autor

Sławomir Czech

• Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

Bibliografia

• Anderson K.M. (2006), Pension Reform in Sweden: Radical Reform in a Mature Pension System [w:] G. Bonoli, T. Shinkawa (eds.), Ageing and Pension Reform around the World. Evidence from Eleven Countries, Edward Elgar, Cheltenham, s. 94-115.
• Belfrage C., Kallifatides M. (2018), Financialization and the New Swedish Model, "Cambridge Journal of Economics", Vol. 42, s. 875-899.
• Bergström O., Styhre A. (2022), It Takes Change to Remain the Same. The Transformation of Swedish Government Policy Making in Economic Crises and the Involvement of Social Partners, "Economic and Industrial Democracy", Vol. 43(4), s. 1564-1587.
• Blomqvist P. (2004), The Choice Revolution: Privatization of Swedish Welfare Services in the 1990s, "Social Policy & Administration", Vol. 38(2), s. 139-155.
• Brenton S., Pierre J. (2016), Budget Surplus Goal Experiments in Australia and Sweden, "New Political Economy", Vol. 22(5), s. 557-572.
• Buendía L., Palazuelos E. (2014), Economic Growth and Welfare State: A Case Study of Sweden, "Cambridge Journal of Economics", Vol. 38(4), s. 761-777.
• Czech S. (2013), Gospodarka w służbie idei. Rzecz o modelu szwedzkim, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Katowice.
• Czech S. (2019), Od konfliktu do kooperacji. Instytucjonalizacja konfliktu interesów zbiorowych w szwedzkim modelu gospodarczym, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Erixon L. (2010), The Rehn-Meidner Model in Sweden: Its Rise, Challenges and Survival, "Journal of Economic Issues", Vol. 44(3), s. 677-715.
• Esping-Andersen G. (1990), The Three Worlds of Welfare Capitalism, Princeton University Press.
• Hort S., Kings L., Kravchenko Z. (2020), The Swedish Welfare System: The Neoliberal Turn and Most Recent Struggles over Decentralized Top-down Re-regulation [w:] S. Blum, J. Kuhlmann, S. Schubert (eds.), Routledge Handbook of European Welfare Systems, Routledge, s. 466-482.
• Jansson O., Ottosson J. (2021), Negotiating a New Swedish Model: Employment Transition Agreements and the Struggle over Redundancies, "Journal of Industrial Relations", Vol. 63(5), s. 706-727.
• Roine J., Waldenström D. (2009), Wealth Concentration over the Path of Development: Sweden, 1873-2006, "The Scandinavian Journal of Economics", Vol. 111(1), s. 151-187.
• Ryner M. (2013), Swedish Trade Union Consent to Finance-led Capitalism: A Question of Time, "Public Administration", Vol. 91(4), s. 823-839.
• Skyrman V., Allelin M., Kallifatides M., Sjöberg S. (2022), Financialized Accumulation, Neoliberal Hegemony, and the Transformation of the Swedish Welfare Model, 1980-2020, "Capital & Class", online first, 27 s.
• Svallfors S., Tyllström A. (2019), Resilient Privatization: The Puzzling Case of for-profit Welfare Providers in Sweden, "Socio-Economic Review", Vol. 17(3), s. 745-765.
• Werne K. (2018), Så fortsätter miljarderna att rulla i välfärden, ETC, 25 stycznia, https://www.etc.se/ekonomi/sa-fortsatter-miljarderna-att-rulla-i-valfarden (dostęp: 7.12.2022).