Przyczyny deficytowości powszechnego systemu emerytalnego w Polsce

• Autorzy: Elżbieta Malinowska-Misiąg , Wojciech Misiąg

Warianty tytułu

Reasons for the Deficit of the Universal Pension System in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem niniejszego artykułu jest analiza przyczyn, dla których powszechny system emerytalny (PSE), finansowany środkami zarządzanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS), wykazuje od ponad 20 lat stałą nadwyżkę wydatków nad dochodami ze składek. Opłacane przez ubezpieczonych i ich pracodawców1 składki na ubezpieczenie społeczne stanowią główne źródło dochodów FUS, ale dochody te muszą być corocznie uzupełniane różnego rodzaju transferami środków publicznych. Skarb Państwa wypełnia w ten sposób swoją funkcję gwaranta wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego i pracodawcy osób zatrudnionych w państwowych instytucjach sektora finansów publicznych. Wynikające z tego obciążenia finansów państwa są jednym z najważniejszych czynników powodujących nierównowagę finansową całego systemu finansów publicznych i w istotny sposób kształtujących możliwości rozwoju społeczno-gospodarczego. O wadze analizowanego problemu świadczą więc względy zarówno społeczne, a więc bezpieczeństwo socjalne znaczącej części społeczeństwa, jak i finansowe, charakteryzowane przez skalę obciążeń finansów publicznych spowodowanych deficytem FUS.(fragment tekstu)

EN

The aim of the article is to analyse the causes of the deficit of the Social Insurance Fund (SIF), namely the fund which forms the financial basis of the universal pension system. The article first discusses the factors influencing the financial stability of the SIF and the principles of the universal pension system along with the changes introduced after 1999. Next, the financial analysis of the SIF in 1999-2021 and the financial forecasts for the coming years are provided. It was noted that the actual picture of the SIF's finances is distorted by large-scale off-budget operations. The article concludes with the statement that although the deficit of the universal pension system is largely due to the assumptions implemented in 1999, later decisions often led to a deterioration of the financial stability of the system. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

System emerytalny; Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS)

EN

Pension schemes; Social Security Fund

• Czasopismo: Studia BAS
• Rocznik: 2022
• Numer: nr 4 (72) System emerytalny w Polsce
• Strony: 25--51

Twórcy

autor

Elżbieta Malinowska-Misiąg

• Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

autor

Wojciech Misiąg

• Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie

Bibliografia

• Antonow K., Ewolucja systemu emerytalnego [w:] Ewolucja ubezpieczeń społecznych w okresie transformacji ustrojowej, red. B. Wagner, A. Malaka, Polskie Stowarzyszenie Ubezpieczenia Społecznego, Bydgoszcz 2011.
• Bielawska K., Adekwatność emerytur w świetle zmian polskiego systemu emerytalnego, "Zarządzanie i Finanse" 2016, t. 14, nr 4.
• Berrahal K., Różnorodność wskaźników waloryzacji w ubezpieczeniu emerytalnym w świetle celu i funkcji waloryzacji, "Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i praktyka" 2015, nr 4.
• Błaszczyk B., Filar kapitałowy w polskim systemie emerytalnym. Od OFE do PPK, "Gospodarka Narodowa" 2020, nr 1(301), https://doi.org/10.33119/gn/116616.
• Chłoń-Domińczak A., Chybalski F., Rutkowski M., The Retirement Age and the Pension System, the Labor Market and the Economy, "Zeszyt mBank-CASE" 2021, nr 167, https://doi.org/10.2139/ssrn.3779237.
• Chybalski F., Wiek emerytalny z perspektywy ekonomicznej. Studium teoretyczno-empiryczne, C.H. Beck, Warszawa 2018.
• Chybalski F., Zmiany w polskim systemie emerytalnym Anno Domini 2014: diagnoza i perspektywy, "Optimum. Studia Ekonomiczne" 2014, nr 4(70), https://doi.org/10.15290/ose.2014.04.70.11.
• Dybał M., Finansowanie okresu przejściowego w systemie emerytalnym, "Optimum. Studia Ekonomiczne" 2014, nr 1(67), https://doi.org/10.15290/ose.2014.01.67.05.
• Główny Urząd Statystyczny, "Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej" 1988.
• Główny Urząd Statystyczny, "Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej" 1989.
• Główny Urząd Statystyczny, "Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej" 1990.
• Główny Urząd Statystyczny, "Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej" 1991.
• Główny Urząd Statystyczny, "Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej" 1992.
• Główny Urząd Statystyczny, "Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej" 1993.
• Gołębiowski G., Russel P., Zmiany w systemie emerytalnym a bezpieczeństwo finansowe Polaków [w:] Rozwój nauki o finansach. Stan obecny i pożądane kierunki jej ewolucji, red. J. Ostaszewski, E. Kosycarz, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2014.
• Góra M., Rutecka J., System emerytalny [w:] Rynek pracy wobec zmian demograficznych, "Zeszyty Demograficzne" 2013, nr 1.
• Kolek A., Sobolewski O., Polski system emerytalny. Uwarunkowania prawne trzech filarów, Wolters Kluwer, Warszawa 2021.
• Kołosowska B., Skutki finansowe reformy systemu emerytalnego w Polsce, Wydawnictwo UMK, Toruń 2004.
• Przemiany demograficzne w Polsce i ich społeczno-ekonomiczne konsekwencje, red. B. Kłos, P. Russel, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2016.
• Rada Ministrów, Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2019 r. Omówienie, Warszawa 2020, https://www.gov.pl/attachment/0c15d506-0151-4247-8261-694058a547ea.
• Saczuk K., Badanie aktywności ekonomicznej ludności w Polsce w latach 1995-2010. Korekta danych, "Materiały i Studia NBP" 2014, nr 301.
• Sanetra W., Założenia reformy ubezpieczeń społecznych [w:] Ewolucja ubezpieczeń społecznych w okresie transformacji ustrojowej, Polskie Stowarzyszenie Ubezpieczenia Społecznego, Bydgoszcz 2011.
• Szczepański M., Analiza i ocena proponowanych zmian ustawowego wieku emerytalnego w Polsce, "Finanse. Rynki Finansowe. Ubezpieczenia" 2016, nr 1(79), https://doi.org/10.18276/frfu.2016.79-58.
• Szumlicz T., System zabezpieczenia emerytalnego po 10 latach - jaki powód sporu o OFE? Głos w dyskusji, "Polityka Społeczna" 2010, nr 5-6.
• Ubezpieczenia społeczne w procesie zmian. 80 lat Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, red. K.W. Frieske, E. Przychodaj, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Warszawa 2014.
• Uścińska G., Prawo ubezpieczeń społecznych. Zasady, finansowanie, organizacja, C.H. Beck, Warszawa 2019.
• Wantoch-Rekowski J., System ubezpieczeń społecznych a budżet państwa, Wolters Kluwer, Warszawa 2014.
• Wiktorow A., Zabezpieczenie emerytalne w Polsce po transformacji ustrojowej. Możliwe kierunki dalszych zmian, "Przegląd Prawa i Administracji" 2014, nr 99.
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Informacja z wykonania planu budżetu państwa w części 73 - ZUS. Sprawozdanie z wykonania planu finansowego Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Sprawozdanie z wykonania planu finansowego Funduszu Emerytur Pomostowych. Sprawozdanie z wykonania planu finansowego Funduszu Rezerwy Demograficznej. 2014 r., Warszawa 2015.
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Prognoza wpływów i wydatków Funduszu Emerytalnego do 2080 roku, Warszawa 2019.
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Prognoza wpływów i wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na lata 2023-2027, Warszawa 2022.
• Zalewska H., Uścińska G., Rusewicz M., Waloryzacja świadczeń emerytalno-rentowych [w:] Zabezpieczenie społeczne w Polsce. Problemy do rozwiązania w najbliższej przyszłości, red. G. Uścińska, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2008.
• Zmiany demograficzne a rynek pracy i ubezpieczenia społeczne. Materiały z III Kongresu Demograficznego. Część 4, red. G. Uścińska, Z. Wiśniewski, Warszawa 2022.
• Żukowski M., Ekonomiczne uwarunkowania zmian w polskim systemie emerytalnym w latach 1989-2011 [w:] Ewolucja ubezpieczeń społecznych w okresie transformacji ustrojowej, red. B. Wagner, A. Malaka, Polskie Stowarzyszenie Ubezpieczenia Społecznego, Bydgoszcz 2011.
• Przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, Sejm VIII kadencji, druk nr 62, https://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/druk.xsp?nr=62.
• Rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z przeniesieniem środków z otwartych funduszy emerytalnych na indywidualne konta emerytalne, Sejm IX kadencji, druk nr 1005, https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=1005.
• Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 2022, poz. 1009, ze zm.).
• Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 2022, poz. 504, ze zm.).
• Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. 2022, poz. 1340, ze zm.).
• Ustawa z dnia 25 marca 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 75, poz. 398).
• Ustawa z dnia 6 grudnia 2013 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych (Dz.U. 2013, poz. 1717).
• Ustawa z dnia 28 października 2020 r. o zmianie ustawy budżetowej na rok 2020 (Dz.U. 2020, poz. 1919).
• Uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, Sejm V kadencji, druk nr 1725.
• Uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych, Sejm VI kadencji, druk nr 3946.
• Główny Urząd Statystyczny, Podstawowe dane z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności wyrównane sezonowo w latach 2010-2020, 2020, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/pracujacy-bezrobotni-bierni-zawodowo-wg-bael/podstawowe-dane-z-badania-aktywnosci-ekonomicznej-ludnosci-wyrownane-sezonowo-w-latach-2010-2020,16,2.html.
• Główny Urząd Statystyczny, Polska - wskaźniki makroekonomiczne, 2022, https://stat.gov.pl/wskazniki-makroekonomiczne/.
• Ministerstwo Finansów, Sprawozdania roczne, https://www.gov.pl/web/finanse/sprawozdania-roczne.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.31268/StudiaBAS.2022.26