Gospodarstwo chłopskie w obliczu restrukturyzacji, czyli o potrzebie wyobraźni socjologicznej

• Autorzy: Krzysztof Gorlach
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przyjmuję dla potrzeb niniejszych rozważań następujące rozumienie polityki społecznej. Otóż, pojęciem tym obejmuję całokształt działań podejmowanych przez rozmaite podmioty społeczne (instytucje państwa, instytucje samorządowe, organizacje publiczne i prywatne), mających na celu redystrybucję zasobów istniejących w społeczeństwie. Od razu trzeba zaznaczyć, że określenie "zasoby" traktowane jest tutaj bardzo szeroko. Chodzi nie tylko o proste wartości materialne (dochody, zasiłki, dotacje itp.), ale też o takie czynniki, decydujące o pozycji jednostki czy grupy w społeczeństwie, jak wykształcenie, rodzaj pracy, ochrona zdrowia, standard miejsca zamieszkania itp. Jednak nie polityka społeczna, jej typ czy charakter, bądź zestaw składających się na nią czynników, stanowi przedmiot rozważań zawartych w tym opracowaniu. Dlatego też nie nawiązuję w tym miejscu do dyskusji, toczącej się w obszernej literaturze, zarówno krajowej, jak i zagranicznej, poświęconej problematyce definiowania polityki społecznej i wyodrębniania jej poszczególnych rodzajów (por. np. Auleytner 1996; Kowalak 1996; Rajkiewicz 1997; Supińska 1991). Przedmiotem tego artykułu jest bowiem pewien szczególny problem, mianowicie analizowany z socjologicznej perspektywy społeczny kontekst polityki społecznej. Dwie warstwy społecznego kontekstu tego zjawiska interesują socjologa. Pierwsza to mechanizmy regulujące ład społeczny, które powodują nierównomierne rozłożenie w społeczeństwie rozmaitych zasobów. W tej warstwie polityka społeczna jawi się więc (w świetle przyjętego tu rozumienia) jako czynnik korygujący owe nierówności. Perspektywa socjologiczna oznacza więc w tym przypadku analizę mechanizmów i przebiegu procesów społecznych, określających charakter i rozmiary nierównomiernej dystrybucji zasobów. Innymi słowy jest to analiza procesów strukturalizacji społeczeństwa oraz ich efektów. Warstwa druga to mechanizmy regulujące sam proces powstawania decyzji, składających się na określony kształt polityki społecznej. W tej warstwie polityka społeczna jawi się jako czynnik aktywnie interweniujący w rzeczywistość społeczną i efekt gry rozmaitych interesów grupowych (klasowych, warstwowych, etnicznych, lokalnych itp.). W tym przypadku z kolei perspektywa socjologiczna oznacza analizę procesu formowania polityki społecznej w określonej rzeczywistości, uwzględniającą siłę i charakter wpływu poszczególnych grup społecznych oraz wpływu podjętych decyzji na korektę procesów strukturalizacji społeczeństwa. Innymi słowy jest to analiza istotnych elementów procesu funkcjonowania systemu politycznego. W ramach tego artykułu uwagę skoncentruję niemal wyłącznie na pierwszej spośród wyróżnionych warstw. Oznaczać to będzie próbę odniesienia koncepcji tzw. wrażliwości socjologicznej do pojawiających się w społeczeństwie zjawisk nierównomiernej dystrybucji zasobów. (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Polityka społeczna; Ład społeczny; Gospodarstwa chłopskie; Socjologia

EN

Societal policy; Social order; Farm households; Sociology

• Czasopismo: Problemy Polityki Społecznej
• Rocznik: 1999
• Tom: 1
• Strony: 25--42

Twórcy

autor

Krzysztof Gorlach

• Uniwersytet Jagielloński

Bibliografia

• 1. Auleytner, J. (1996) Instytucje polityki społecznej. Podmioty i fundusze, Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej.
• 2. Brown, D.L. i T.A. Hirschl (1995) Household Poverty in Rural and Metropolitan-core Areas of the United States, "Rural Sociology", 1 (60).
• 3. Errington, A. i R. Gasson (1993) The Farm Family Business, Wallingford: CAB International.
• 4. Fitchen, J.M. (1994) Residential Mobility Among the Rural Poor, "Rural Sociology", 3(59).
• 5. Garrett, P. i in. (1994) Is Rural Residency a Risk Factor for Childhood Poverty, "Rural Sociology", 1 (59).
• 6. Gorlach, K. (1995) Chłopi - rolnicy - przedsiębiorcy: "kłopotliwa klasa" w Polsce postkomunistycznej, Kraków: Wydawnictwa UJ.
• 7. Gorlach, K. (1996) Społeczne mechanizmy genezy i identyfikacji problemów społecznych, w: K. Czekaj, K. Gorlach, M. Leśniak, Labirynty współczesnego społeczeństwa. Kluczowe problemy społeczne w kształceniu pracowników socjalnych, Warszawa: Interart.
• 8. Gorlach, K. (1998) Zmierzch klasy chłopskiej, "Studia Socjologiczne", 1 (148).
• 9. GUS (1997a) Aktywność ekonomiczna ludności związanej z rolnictwem (cz. 1), Warszawa: GUS.
• 10. GUS (1997b) Wybrane elementy sytuacji ekonomicznej gospodarstw rolnych i ich zamierzenia na przyszłość, Warszawa: GUS.
• 11. Kowalak, T. (1996) Problemy społeczne Stanów Zjednoczonych, Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Polskie Towarzystwo Polityki Społecznej.
• 12. Lichter, D.T. i in. (1994) Changing Linkages Between Work and Poverty in Rural America, "Rural Sociology", 3 (59).
• 13. Lichter, D.T. i D.K. McLaughlin (1995) Changing Economic Opportunities, Family Structure, and Poverty in Rural Areas, "Rural Sociology", 4 (60).
• 14. Mooney, P.M. (1988) My Own Boss? Class, Rationality, and the Family Farm, Boulder, Colorado: Westview Press.
• 15. Ndeti, K , C. Ndeti, M. Ndeti (1998) "Rural Poverty in Kenya: Causes and Alternative Solutions", referat wygłoszony w trakcie 10 dorocznej konferencji IUCISD, Kair, Egipt, 28 czerwca - 3 lipca.
• 16. Ntsabane, T. (1998) "Roots of Rural Poverty: Some General Observations of the Twentieth Century Tswana Peasant Family Production", referat wygłoszony w trakcie 10 dorocznej konferencji IUCISD, Kair, Egipt, 28 czerwca - 3 lipca.
• 17. Poławski, P. (1997) Kulturowe znaczenia underclass; spór o sens terminu a polska transformacja, w: K.W. Frieske (red.), Ofiary sukcesu. Zjawiska marginalizacji społecznej w Polsce, Warszawa: Instytut Socjologii UW.
• 18. Rajkiewicz, A. (red.) (1997) Społeczeństwo polskie w latach 1989-1995/96. Zagadnienia polityki społecznej, Warszawa: Friedrich Ebert Foundation, Poland.
• 19. Seralgedin, I. (1998) Can we feed our world?, "Newsweek", 24 sierpnia.
• 20. Shucksmith, M. i P. Chapman (1998) Rural Development and Social Exclusión, "Sociología Ruralis", nr 2 (38).
• 21. Supińska, J. (1991) Dylematy polityki społecznej, Warszawa: Instytut Polityki Społecznej UW.
• 22. Touraine, A. (1998) Beneficjenci i wykluczeni, "Gazeta Wyborcza", 14-16 sierpnia.
• 23. Wesołowski, W. (1994) Procesy klasotwórcze w teoretycznej perspektywie, "Studia Soq'ologiczne", 1 (132).
• 24. Wilkin, J. (1998) Przekształcanie państwowych gospodarstw rolnych - procesy racjonalizacji i marginalizacji, w: B. Fedyszak-Radziejowska (red.), Wielkoobszarowe gospodarstwa rolne, ich załogi i nowi gospodarze, Warszawa: IRWiR PAN.