Interpretacja dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego w turystyce parków krajobrazowych

• Autorzy: Beata Raszka , Krzysztof Kasprzak

Warianty tytułu

Interpretation of Natural and Cultural Heritage in Tourism of Landscape Parks

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Funkcjonowanie parków krajobrazowych w Polsce i ich rola w ochronie krajobrazu są stale nieokreślone i niewystarczające. Mimo dużego potencjału nadal nie mogą one skutecznie chronić krajobrazu ze względu na brak odpowiednich przepisów prawnych w zakresie planowania przestrzennego oraz możliwości prowadzenia na ich terenie działań ochronnych. Dla znacznej części społeczności lokalnych park krajobrazowy jest instytucją, która głównie ogranicza ich rozwój. W sytuacji bardzo niezadawalającego stanu prawnego parków krajobrazowych i niewielkich możliwości działań administracyjnych i finansowych ich ochrona w tle idei zrównoważonego rozwoju jest wręcz iluzoryczna. W województwie wielkopolskim energia społeczna zużywana jest na obronę idei tworzenia parków, a nie na odpowiednie nimi gospodarowanie. Istniejące plany ochrony parków krajobrazowych województwa wielkopolskiego nie ujmują wprost zagadnień interpretacji dziedzictwa oraz całościowej problematyki ochrony obiektów kulturowych. Jednak przy ich sporządzaniu oceniono także walory krajobrazowe i wartości kulturowe oraz opracowano koncepcję ich ochrony. Na obszarach objętych ochroną w parkach krajobrazowych wzmocnieniem ochrony krajobrazu mogą być ustalenia audytu krajobrazowego. Stanowi on narzędzie polityki przestrzennej w zakresie krajobrazu ukierunkowanej na jego ochronę, gospodarkę i planowanie, m.in. wskazanie krajobrazów priorytetowych. Wszystkie te działania mogą przekładać się na ofertę turystyczną realizowaną w parkach krajobrazowych, uwzględniającą zarówno dziedzictwo przyrodnicze, jak i kulturowe. (abstrakt oryginalny)

EN

The functioning of landscape parks in Poland and their role in landscape protection are still undefined and insufficient. Despite the great potential, they still cannot effectively protect the landscape due to the lack of appropriate legal regulations in the field of spatial planning and the possibility of carrying out protective measures in their area. For a significant part of local communities, a landscape park is an institution that mainly limits their development. In the situation of a very unsatisfactory legal status of landscape parks and limited possibilities of administrative and financial actions, their protection against the background of the idea of sustainable development is simply illusory. In the Wielkopolska Region social energy is spent on defending the idea of creating parks, and not on their proper management. Existing plans for the protection of landscape parks in the Wielkopolska Region do not directly address the issues of heritage interpretation and the overall protection of cultural objects. However, when preparing them rated also landscape and cultural values and developed the concept of their protection. In areas under protection in landscape parks, landscape audit findings may be an enhancement of landscape protection. It is a tool of spatial policy in the field of landscape aimed at its protection, management and planning, e.g. indication of priority landscapes. All these activities may translate into a tourist offer implemented in landscape parks, taking into account both natural and cultural heritage. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Dziedzictwo kulturowe; Parki krajobrazowe; Ochrona krajobrazu

EN

Cultural heritage; Landscape parks; Landscape protection

• Czasopismo: Turystyka Kulturowa
• Rocznik: 2023
• Numer: nr 3
• Strony: 92--122

Twórcy

autor

Beata Raszka

• Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

autor

Krzysztof Kasprzak

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Bibliografia

• 1. Audyt krajobrazowy województwa wielkopolskiego, 2023, Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego, Poznań
• 2. Bajerska A., 2014, Paryż w polskich powieściach XIX wieku - obrazowanie i kształtowanie przestrzeni miejskiej, [w:] M. Kostrzewa, B. Malec (red.), Uniwersytet Marie Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 19-25
• 3. Duda M., 2020, Wykorzystanie metod socjologii wizualnej w geograficznych badaniach przestrzeni miejskiej - analiza fotografii wykonanych przez turystów w Łodzi, "Konserwatorium Wiedzy o Mieście", t. 5, nr 33, s. 125-140
• 4. Gaweł Ł. 2016, Zarządzanie obiektami UNESCO, [w:] J. Hochleitner (red.), Wyzwania turystyki kulturowej w Malborku, Muzeum Zamkowe w Malborku, s. 45-53
• 5. Grębecka W., 2010, Problem ochrony rodzimego krajobrazu a tożsamość narodowa, "Kwartalnik Historii Nauki i Techniki", 55/3-4, s. 249-266
• 6. Jakiel M., 2014, Problemy funkcjonowania parków krajobrazowych - na przykładzie Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie, [w]: K. Kołodziejczyk, D. Chylińska, A. Zaręba (red.), Krajobraz jako nośnik idei. Ujęcie analityczne, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, Studia Krajobrazowe, Wrocław, IVB, s. 187-200
• 7. Kamiński J., Podgórska A., Roszak C., 2021, Zastosowanie regionalizacji fizyczno-geograficznej w audycie krajobrazowym województwa wielkopolskiego, [w:] A. Macias, S. Bródka (red.), Regiony fizycznogeograficzne województwa wielkopolskiego, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 329-343
• 8. Kasprzak K., Raszka B., 2021, Ochrona krajobrazu w Europie na progu XX w. Uwagi do badań, "Biuletyn Parków Krajobrazowych Wielkopolski", 28 (30), s. 73-74
• 9. Kasprzak K., Raszka B., 2022, Pierwsze parki krajobrazowe w środkowej Wielkopolsce, "Biuletyn Parków Krajobrazowych Wielkopolski", 29 (31), s. 93-109
• 10. Kasprzak K., Raszka B., 2022, Ochrona przestrzeni parków krajobrazowych - teoria i praktyka, [w:] J. Sikora, K. Zimniewicz (red.), Zarządcze i ekonomiczne zagadnienia działalności parków krajobrazowych w Polsce, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra, s. 91-118
• 11. Kolbuszewski J., 1987, Ochrona przyrody i kultura, [w:] Przyroda i kultura, Liga Ochrony Przyrody, Warszawa, s. 9-26
• 12. Knioła K., 2021, Audyt krajobrazowy - narzędzie w ochronie parków krajobrazowych, "Biuletyn Parków Krajobrazowych Wielkopolski", 28 (30), s. 29-39
• 13. Lagercrantz O., 2011, O sztuce czytania i pisania, przeł. J. Kubitsky, Czuły Barbarzyńca Press, Warszawa
• 14. Oliński P., Piasek W. (red.), 2018, Historia - klimat - przyroda. Perspektywa antropocentryczna, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń
• 15. Oliński P., Kleśta-Nawrocki R., Piasek W., 2022, Bariery - możliwości - wyzwania. Środowisko przyrodnicze na przestrzeni dziejów, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń
• 16. Oliński P., Piasek W., Piętka R. (red.), 2020, Interpretacje przyrody w przeszłości, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Seria: Natura - Homines - Historia. Studia środowiskowe, Toruń
• 17. MacCanell D., 2011, The ethics of sightseeing, University of California Press, London
• 18. Maciantowicz M., 2018, Ścieżka geoturystyczna Dawna Kopalnia Balbina - ważny obiekt edukacyjny w pierwszym w Polsce Światowym Geoparku UNESCO Łuk Mużakowa, [w:] S. Graja-Zwolińska, A. Spychała, M. Maćkowiak (red.), Edukacja ekologiczna w rozwoju turystyki na obszarach przyrodniczo cennych. Zbiór dobrych praktyk, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 67-80
• 19. Magnason A. S., 2020, O czasie i wodzie, przeł. J. Godek, Karakter, Kraków
• 20. Matuszkiewicz W., 1991, Szata roślinna, [w:] L. Starkel (red.), Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 445-494
• 21. Matuszkiewicz J. M., 1993, Krajobrazy roślinne i regiony geobotaniczne Polski, "Prace Geograficzne Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego Polskiej Akademii Nauk", nr 158
• 22. Pawlikowski J. G., 1938, O lice ziemi. Wybór pism, Wydawnictwo Państwowej Rady Ochrony Przyrody, Warszawa
• 23. Pawlikowski J. G., 1987, Kultura a natura, [w:] Przyroda i kultura, Liga Ochrony Przyrody, Warszawa, s. 51-75
• 24. Picazo P., Moreno-Gil S., 2019, Analysis of the projected image of tourism destinations on photographs: A literature review to prepare for the future, "Journal of Vacation Marketing", Vol. 25, No. 1, s. 3-24
• 25. Plit J., 2016, Krajobrazy kulturowe i ich przemiany, "Prace Geograficzne Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego Polskiej Akademii Nauk", nr 253
• 26. Raszka B., Kasprzak K., 2023, Park krajobrazowy w Dolinie Mogilnicy - zapomniana propozycja. Niemoc gospodarki przestrzennej, "Biuletyn Parków Krajobrazowych Wielkopolski", [w druku]
• 27. Richling A., Ostaszewska K. (red.), 2005, Geografia fizyczna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• 28. Rocznik GUS, 2022, Rocznik statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa
• 29. Schubert T., 2006, Park krajobrazowy - zagrożona forma ochrony przyrody, "Biuletyn Parków Krajobrazowych Wielkopolski", 12 (14), s. 40-55
• 30. Skrobot W., 2020, Zintegrowane wartości przyrodniczo-kulturowe Wzgórz Dylewskich. W stronę Centrum Interpretacji Dziedzictwa w Glaznotach, "Turystyka Kulturowa", nr 3, s. 154-178
• 31. Smith M., 2003, Issues in cultural tourism studies, Routledge, London
• 32. Sommer J. (red.), 1994, Prawo ochrony przyrody. Komentarz, Wydawnictwo Prawo Ochrony Środowiska, Wrocław, Seria Komentarze: 11
• 33. Sommer J. (red.), 1995, Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska. Komentarz, Wydawnictwo Prawo Ochrony Środowiska, Wrocław, Seria Komentarze: 17
• 34. Sontag S., 1978, On Photography, Farrar, Strauss and Giroux, New York
• 35. Springer F., 2020, Wanna z kolumnadą. Reportaże o polskiej przestrzeni, Karakter, Kraków
• 36. Starkel L. (red.), 1991, Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• 37. Tilden F., 2019, Interpretacja dziedzictwa, przeł. A. Wilga, Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT, Poznań
• 38. Weiner J., 2020, Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa
• 39. Zygmańska B., 2018, Tatry polskie i słowackie, Wydawnictwo SBM, Warszawa
• 40. Europejska Konwencja Krajobrazowa sporządzona we Florencji dnia 20 października 2000 r., Dz. U. z 2006 r. Nr 14, poz. 98
• 41. Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjęta w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. przez Konferencję Generalną Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury na jej siedemnastej sesji, Dz. U. 1976 Nr 32 poz. 190
• 42. Oświadczenie rządowe z dnia 14 września 1976 r. w sprawie ratyfikacji przez Polską Rzeczpospolitą Ludową Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjętej w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. przez Konferencję Generalną Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury na jej siedemnastej sesji, Dz. U. 1976 Nr 32 poz. 191
• 43. Rozporządzenie 2004, Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania za pomnik historii, Dz. U. Nr 102, poz. 1059
• 44. Rozporządzenie 2005, Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 maja 2005 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego, dokonywania zmian w tym planie oraz ochrony zasobów, tworów i składników przyrody, Dz. U. Nr 94, poz. 794
• 45. Rozporządzenie 2019, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 stycznia 2019 r. w sprawie sporządzania audytów krajobrazowych, Dz. U. poz. 394
• 46. Rozporządzenie Wojewody 2005, Rozporządzenie Nr 4/05 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 4 kwietnia 2005 r. w sprawie planu ochrony Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka, Dz. Urz. Woj. Wielkop. Nr 49, poz. 1527
• 47. Rozporządzenie Wojewody 2009, Rozporządzenie Nr 4/9 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 3 czerwca 2009 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Parku Krajobrazowego Promno, Dz. Urz. Woj. Wielkop. Nr 130, poz. 2138
• 48. Uchwała Nr LI/1000/23 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 27 marca 2023 r. w sprawie: uchwalenia Audytu krajobrazowego województwa wielkopolskiego
• 49. Ustawa z dnia 10 marca 1934 r. o ochronie przyrody, Dz. U. Nr 31, poz. 274
• 50. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, tj.: Dz. U. z 2022 r. poz. 916, z późn. zm.
• 51. Ustawa z dnia 19 października 1991 r. o ochronie przyrody, Dz. U. Nr 114, poz. 492
• 52. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, tj.: Dz. U. z 2022 r., poz. 840, z późn. Zm.
• 53. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu, Dz. U. poz. 774, z późn. zm.
• 54. Ustawa z dnia 25 stycznia 1958 r. o radach narodowych, Dz. U. Nr 5, poz. 16
• 55. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, tj.: Dz. U. z 2022 r. poz. 503, z późn. zm.
• 56. Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska, Dz. U. Nr 3, poz. 6
• 57. Ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji mieszkaniowych oraz inwestycji towarzyszących, tj.: Dz. U. z 2021 r. poz. 1538, z późn. zm.
• 58. Ustawa z dnia 7 kwietnia 1949 r. o ochronie przyrody, Dz. U. Nr 25, poz. 180
• 59. Program Ochrony 2020, Program Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego do roku 2030, EKOSTANDARD Pracownia Analiz Środowiskowych, Suchy Las, Poznań
• 60. Program ochrony środowiska przyrodniczego na obszarze województwa poznańskiego do 2010 roku (projekt), Urząd Wojewódzki w Poznaniu Wydział Ochrony Środowiska, Wydawnictwo Fundacja PUK Polskie Urządzenia Komunalne, Poznań, czerwiec 1992 (oprac. Alfred Kaniecki, współpraca: Andrzej Chańko, Krzysztof Kasprzak)
• 61. Programu Ochrony 2010, Programu Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2019, Arcadis, Warszawa-Poznań
• 62. Białowieża Forest, [w:] UNESCO. World Heritage Convention, [online:] https://whc.unesco.org/en/list/33, 5.06.2023
• 63. Biskup P., 2022, "Lex deweloper" obowiązuje już trzy lata i... nie działa? Konsekwencje specustawy mieszkaniowej, 9.03, [online:] https://yanokhipoteczny.pl/lex-deweloper-obowiazuje-juz-trzy-lata-i-nie-dziala-konsekwencje-specustawy-mieszkaniowej/, 5.06.2023
• 64. Janczaruk P., 2015a, Interpretacja fotografii, 12.08, [online:] https://besaofotografii.wordpress.com/2015/08/12/interpretacja-fotografii/, 5.06.2023
• 65. Janczaruk P., 2015b, Krytyka fotografii - dyskusja, 29.08, [online:] https://besaofotografii.wordpress.com/2015/08/29/krytyka-fotografii-dyskusja/, 5.06.2023
• 66. Matuszkiewicz J. M., 2008, Regionalizacja geobotaniczna Polski, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk, Warszawa, [online:] http://igipz.pan.pl/Regiony-geobotaniczne-zgiki.html, 8.06.2023
• 67. Muskauer Park/Park Mużakowski, [online:] https://whc.unesco.org/en/list/1127,5.06.2023
• 68. Pokrycie MPZP, 2022, jaki obszar Polski ma plan zagospodarowania, [online:] https://resources.ongeo.pl/dokumenty/mpzp/dane-pokrycie-mpzp-publ.zip, 10.06.2023
• 69. Salwa M., 2014, "Lice ziemi". Filozofia krajobrazu Jana Gwalberta Pawlikowskiego, WIDOK. Teoria i Praktyka Kultury Wizualnej, [online:] https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2014/8-powrot-krajobrazu/lice-ziemi.-filozofia-krajobrazu-jana-gwalberta-pawlikowskiego, 8.06.2023
• 70. System gospodarowania przestrzenią gminy jako dobrem publicznym, Najwyższa Izba Kontroli, Departament Infrastruktury, Warszawa 2017 (Nr ewidencyjny: 193/2016/KIN), [online:] https://www.nik.gov.pl/plik/id,13209,vp,15626.pdf, 10.06 2023