Ewolucja kapitalizmu a idea naturalnego porządku ekonomicznego

• Autorzy: Bogusław Fiedor

Warianty tytułu

The Evolution of Capitalism and the Concept of a Natural Economic Order

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule podjęto próbę wykazania, że idea kapitalizmu jako naturalnego porządku ekonomicznego pozostaje nadal wartościową fikcją heurystyczną pomimo jej silnej krytyki w ostatnich 50 latach. Ideę tę ukazuje się najpierw z neoklasycznej perspektywy monizmu metodologicznego. W następnej części artykułu prezentowane jest stanowisko metodologiczne znane jako variety of capitalism aprroach (P. A. Hall i D. Soskice), które autor artykułu ujmuje jako pewien rodzaj rozszerzenia tej idei. W punkcie tym autor nawiązuje do hipotezy D. C. Northa, J. J. Wallisa i B. R. Weingasta, podkreślającej znaczenie szeroko rozumianego systemu przymusu (violance system) w ewolucji kapitalizmu. Jest to w istocie autorska rekonstrukcja i rozszerzenie tej hipotezy z perspektywy nowej ekonomii instytucjonalnej. W następnej części artykułu z powyższej perspektywy rozpatruje się wpływ jakości sfery institutional governance (North) na zakres i kompozycję funkcji dystrybucyjnych i prowzrostowych współczesnego państwa. W końcowej części artykułu podkreśla się, że jakość instytucji jest rozstrzygająca, jeśli chodzi o kierunek ewolucji kapitalizmu. (abstrakt oryginalny)

EN

This paper sets out to prove that the concept of capitalism, perceived as a natural economic system, remains a useful heuristic fiction despite the harsh criticism levelled at it over the past half-century. Capitalism is initially depicted from the neoclassical perspective of methodological monism. The next section outlines a methodological position known as the Variety of Capitalism Approach (Hall and Soskice). The author understands this to be something of an extension of the concept of a natural economic system. The North, Wallis and Weingast hypothesis, which highlights the significance of a system of violence in the evolution of capitalism, is cited. The paper is essentially the author's reconstruction and extension of that hypothesis from the standpoint of new institutional economics. This is the perspective from which the impact of the quality of the sphere of institutional governance (North) on the scope and composition of the distributive and growth-supporting functions of the modern state are examined. The final section emphasizes that the quality of institutions is decisive in determining the direction of evolution of capitalism. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Kapitalizm; Ekonomia instytucjonalna

EN

Capitalism; Institutional economics

• Czasopismo: Ekonomista
• Rocznik: 2023
• Numer: nr 3
• Strony: 315--332

Twórcy

autor

Bogusław Fiedor

• Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Bibliografia

• Bałtowski, M. (2019). Kapitalizm państwowy. Próba konceptualizacji. W: E. Mączyńska (red.), Ekonomia i polityka. Wokół teorii Grzegorza W. Kołodko (183-198). Warszawa: Wydawnictwo PWN.
• Czaja, S., Fiedor, B. (2021). Oblicza polskiego etatyzmu. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu.
• De Soto, J. H. (1999). The Ethics of Capitalism. The Journal of Markets and Morality, 2(2), 150-163.
• Dzionek-Kozłowska, J., Matera, R. (2021). Institutions wihthout Culture; on Daron Acemoglu and James Robinson's Theory of Economic Development. Journal of Economic Issues, 55(3), 656-676.
• Dzionek-Kozłowska, J., Matera, R. (2022). Zastosowanie indeksów demokracji i wolności w ocenie miejsca państwa w "wąskim korytarzu" Acemoglu i Robinsona. Studium przypadku Polski". UR Journal of Humanities and Social Sciences, 2(23), 99-118.
• Fiedor, B. (2013). Błędy rynku a błędy państwa - regulacja rynkowa versus regulacja publiczna. Ekonomista, (2), 183-200.
• Fiedor, B. (2016). Od państwa regulacyjnego do aktywnej polityki prowzrostowej państwa. W: M. Bałtowski (red.), Ekonomia przyszłości. Wokół nowego pragmatyzmu G.W. Kołodko (s. 152-173). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Fiedor, B. (2019). Proces transformacji a nowa ekonomia instytucjonalna (NEI): koszty transakcyjne i równowaga instytucjonalna. W: E. Mączyńska (red.), Ekonomia i polityka. Wokół teorii Grzegorza Kołodko (164-183). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Fiedor, B., Gorynia, M., Mączyńska, E. (2023). Odpowiedzialność ekonomistów za kryzysy gospodarcze - zakres i oddziaływanie. Journal of Modern Science, 1(50), 132-167.
• Fishkin, J. S. (2011). When the People Speak. Deliberative Democracy and Public Consultation: Oxford: Oxford University Press.
• Hall, P. A., Soskice, D. (2001). Varieties of Capitalism, Institutional Foundations of Comparative Advantage. Oxford: Oxford University Press.
• Hines, J. R., Hoynes, H. W., Krueger, A. B. (2001). Another Look at Whether a rising Tide Lifts All Boats, NBER Working Papers No. 8412, www.nber.org/papers/w8412 (dostęp: 12.06.2023).
• Kowalski, T. (2001). Proces formułowania oczekiwań inflacyjnych a teoria cyklu wyborczego. Implikacje dla polityki gospodarczej. Poznań: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu.
• Kwaśnicki, W. (2000). Historia myśli liberalnej. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
• Lazear, E. P. (2000). Economic Imperialism. The Quarterly Journal of Economics, 115(1), 99-146.
• Łyziak, T. (2014). Oczekiwania inflacyjne konsumentów: pomiar i testowanie. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Mäki, U. (2012). On the Philosophy of the New Kiosk Economics of Everything. Journal of Economic Methodology, 19, 219-230.
• Mijal, M. (2016). Max Weber i kontynuatorzy w badaniach nas organizacjami. W: K. Klincewicz (red.), Zarządzanie, organizacja i organizowanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego.
• Naisbitt, J. (1997). Dziesięć nowych kierunków zmieniających nasze życie. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Neumayer, E. (2010). Weak versus Strong Sustainability. Exploring the Limits of Two Opposite Paradigms. Cheltenham UK: Edward Elgar Publishing.
• North, D. C. (1990). Institutions, Institutional Change, and Economic Performance. Cambridge: Cambridge University Press.
• North, D. C., Wallis, J. J., Weingast, B. R. (2009a). Violence and the Social Orders: A Conceptual Framework for Interpreting Recorded Human History. Cambridge: Cambridge University Press.
• North, D. C., Wallis, J. J., Weingast, B. R. (2009b). Violence and the Rise of Open-Access Orders. Journal of Democracy, 20(1), 55-68.
• Olson, M. (1965). The Logic of Collective Action: Public Goods and the Theory of Groups, Cambridge Mass.: Harvard University Press (wydanie polskie: 2012, Logika działania zbiorowego. Dobra publiczne i teoria grup. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar).
• Olson, M. (1982). The Rise and Decline of Nations: Economic Growth, Stagflation and Social Rigidity. New Haven and London: Yale University Press.
• Ostrom, E. (2010). Beyond Markets and States: Polycentric Governance and Complex Economic Systems. The American Economic Review, 100(3), 641-672.
• Owen, D., Smith, G. (2015). Survey article: Deliberation, democracy, and the systemic turn. The Journal of Political Philosophy, 23(2), 213-234.
• Płociennik, S. (2011). Powrót nadreńskiego modelu? Rola kultury w konfiguracjach instytucjonalnych kapitalizmu na przykładzie Niemiec. Studia Ekonomiczne, (69: Społeczno-kulturowe uwarunkowania systemu gospodarczego), 179-191.
• Robeyns, I. (2005). The Capability Approach: a theoretical survey. Journal of Human Development, 6(1), 93-117.
• Sen, A. (2001). Development as Freedom. Oxford: Oxford University Press.
• Sen, A. (2002). Rationality and Freedom. Cambridge, Mass: Harvard University.
• Shirley, M. M. (2008). Institutions and Development. W: C. Menard, M. Shirley (red.), Handbook of New institutional Economics (s. 611-638). Berlin - Heidelberg: Springer Verlag.
• Taleb, N. N. (2023). Czarny łabędź. Jak nieprzewidywalne zdarzenia mogą rządzić naszym życiem. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Weber, M. (2004). Racjonalność, władza, odczarowanie. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Wilkin, J., Kargul-Wasiluk, A., Zalesko, M. (2019). Równowaga instytucjonalna - fundament równowagi gospodarczej. Ekonomista, (6), 659-679.
• Williamson, O. E. (2000). The New Institutional Economics: Taking Stock, Looking Ahead. Journal of Economic Literature, 38(3), 596-613.

Identyfikatory

DOI

10.52335/ekon/170316