Poczucie prawnej odpowiedzialności zawodowej wśród księgowych w Polsce. Pilotażowe badanie jakościowe

• Autorzy: Dominika Korzeniowska , Anna Wilkońska

Warianty tytułu

The Sense of Legal Professional Responsibility among Accountants in Poland. A Pilot Qualitative Study

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Cel: Celem artykułu jest prezentacja wyników badania dotyczącego diagnozy sposobów rozumienia zawodowej odpowiedzialności księgowych wynikającej z wymogów prawa bilansowego i poczucia tej odpowiedzialności. Metodyka/podejście badawcze: Pilotażowe badanie jakościowe przeprowadzono w formie wywiadów pogłębionych z 14 samodzielnymi księgowymi zatrudnionymi w biurach rachunkowych lub w przedsiębiorstwach z różnych branż w Polsce. Wyniki: Subiektywna definicja odpowiedzialności zawodowej badanych była wieloaspektowa i obejmowała wymiary: prawny, etyczny, ekonomiczny i społeczny. Obszarami, wytyczanymi regulacjami prawa bilansowego, za które badani czuli się odpowiedzialni, były głównie typowe codzienne zadania wykonywane na tym stanowisku (księgowanie operacji, wycena, nadążanie za zmianami w przepisach), a także ich końcowy produkt w postaci sprawozdania finansowego. Badanym odpowiedzialność kojarzyła się też z dbałością o własną reputację. Opinie o postrzeganiu odpowiedzialności przez innych księgowych nie były rozwiniętym wątkiem refleksji badanych. Ogólnie uważali oni, że księgowi myślą po-dobnie do nich, zaś głębszy namysł wyzwalał refleksję o czynnikach negatywnie wpływających na środowiskowe poczucie odpowiedzialności. Według badanych, jeśli ktoś jest odpowiedzialny z natury, to staż pracy tej cechy nie osłabi. Poczucie odpowiedzialności może jedynie wzrosnąć wraz z nabytym doświadczeniem. Ograniczenia/implikacje badawcze: Ograniczenia badania wynikają z zastosowanej metody - pilotażowy wywiad swobodny. Wartościową kontynuacją ustaleń byłoby poszerzenie badań jakościowych np. nad relacjami między poczuciem odpowiedzialności a tożsamością księgowych, ich determinacją do osiągania celów czy stosowanymi wymówkami, by chronić siebie w trudnych sytuacjach, następnie rozpoznanie przywołanych przez księgowych w wywiadach kwestii metodami ilościowymi oraz eksperymentalnymi. (abstrakt oryginalny)

EN

Purpose: The purpose of the study was to diagnose how professional legal responsibility is understood regarding the requirements of the accounting law and the sense of this responsibility. Methodology/approach: A pilot qualitative study was conducted in the form of in-depth interviews with 14 accountants who work for accounting offices or companies operating in various industries. Findings: The subjective definition of professional responsibility of the respondents is multifaceted and includes legal, ethical, economic, and social dimensions. The areas of responsibility defined by the balance sheet regulations primarily encompass the routine tasks integral to this position (such as operational accounting, valuation, and staying updated on regulatory changes), along with the production of accurate financial statements. Additionally, the respondents expressed a sense of responsibility towards safeguarding their own professional reputation. Opinions about other accountants' perceptions of accountability were not a developed theme in the respondents' reflections. Generally, they believed that accountants thought similarly to them, while deeper reflection triggered thoughts about factors that negatively influence the environmental sense of responsibility. The respondents believed that when someone is responsible by nature, then seniority will not weaken this trait. The sense of responsibility can only increase with experience. Research limitations/implications: The study's limitations are due to the method used, a pilot free-form interview. A valuable continuation of the findings would be to expand the qualitative research by exploring the correlation between accountants' sense of responsibility and identity, their determination to achieve goals, or the excuses they use to protect themselves in difficult situations. Furthermore, it would be beneficial to complement the insights gathered from the interviews by employing quantitative and experimental methods to identify the specific issues they raised. Originality/value: The article describes the first study devoted to the sense of legal professional responsibility of accountants, which opens another dimension of the behavior analysis of this professional group within the behavioral stream in accounting in Poland. The study provides a qualitative basis for conceptualizing future research on the legal professional responsibility of accountants and operationalizing the research issue. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Odpowiedzialność; Odpowiedzialność zawodowa; Rachunkowość behawioralna; Księgowy

EN

Responsibility; Professional liability; Behavioural accounting; Accountant

• Czasopismo: Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości
• Rocznik: 2023
• Tom: 47
• Numer: nr 3
• Strony: 77--93

Twórcy

autor

Dominika Korzeniowska

• Uniwersytet Łódzki

autor

Anna Wilkońska

• Polski Instytut Księgowości Sp. z o.o.

Bibliografia

• Artienwicz N., Jaworska E., Korzeniowska D., Maruszewska E. (2021), Kognitywne i społeczne uwarunkowania podejmowania decyzji z zakresu tworzenia informacji sprawozdawczej, Wydawnictwo Ius Publicum, Instytut Prawa Gospodarczego Sp. z o.o., Katowice.
• Beu D., Buckley M. (2001), The hypothesized relationship between accountability and ethical behavior, "Journal of Business Ethics", 34 (1), s. 57-73.
• Bovens M. (2005), Public accountability, [w:] Ferlie E., Lynne L., Pollitt C. (eds.), The Oxford handbook of public management, Oxford University Press, Oxford, s. 182-208.
• DeZoort T., Harrison P., Taylor M. (2006), Accountability and auditors' materiality judgments: the effects of differential pressure strength on conservatism, variability, and effort, "Accounting, Organizations and Society", 31, s. 373-390.
• Frink D., Hall A., Perryman A., Ranft A., Hochwarter W., Ferris G., Royle M. (2008), A meso-level theory of accountability in organizations, [w:] Martocchio J. (ed.), Research in Personnel and Human Resources Management, 27, Emerald Group Publishing Ltd, Bingley, UK, s. 177-245.
• Frink D., Klimoski R. (1998), Toward a theory of accountability in organizations and human resources management, [w:] Ferris G. (ed.), Research in Personnel and Human Resources Management, 16, JAI Press, Greenwich, CT, s. 1-50.
• Frink D., Klimoski R. (2004), Advancing accountability theory and practice: introduction to the human resource management review special edition, "Human Resource Management Review", 14, s. 1-17.
• Galewicz W. (red.) (2010), Moralność i profesjonalizm. Spór o pozycję etyk zawodowych, Universitas, Kraków.
• Guidice R., Mero N., Matthews L., Greene J. (2016), The influence of individual regulatory focus and accountability form in a high performance work system, "Journal of Business Research", 69 (9), s. 3332-3340.
• Hall A., Ferris G. (2011), Accountability and extra-role behavior, "Employee Responsibilities and Rights Journal", 23 (2), s. 131-144.
• Janczukowicz K. (2022), Odpowiedzialność księgowych. Cywilna, pracownicza i karna, Infor, Warszawa.
• Kabalski P. (2021), Księgowość w Polsce jako zawód kobiecy. Skala, przyczyny, okoliczności, skutki, Wydawnictwo Ius Publicum, Katowice.
• Kadous K., Sedor L. (2004), The efficacy of third-party consultation in preventing managerial escalation of commitment: the role of mental representations, "Contemporary Accounting Research", 21 (1), s. 55-82.
• Kim S., Trotman K. (2014), The comparative effect of process and outcome accountability in enhancing professional scepticism, "Accounting and Finance", 55 (4), s. 1015-1040.
• Koczar J. (2007), Odpowiedzialny księgowy? "Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu", 1158, s. 101-106.
• Konecki K.T. (2000), Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Liu W., Friedman R., Hong Y. (2012), Culture and accountability in negotiation: recognizing the importance of in-group relations, "Organizational Behavior and Human Decision Processes", 117, s. 221-234.
• Martinsen K. (2006), Care and vulnerability, Akribe, Oslo.
• Maruszewska E. (2014), Etyka we współczesnej rachunkowości a wiarygodność informacji w niej tworzonych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice.
• Mero N., Guidice R., Werner S. (2014), A field study of the antecedents and performance consequences of perceived accountability, "Journal of Management", 40 (6), s. 1627-1652.
• Messier W., Quick L., Vandervelde S. (2014), The influence of process accountability and accounting standard type on auditor usage of a status quo heuristic, "Accounting, Organizations and Society", 39 (1), s. 59- 74.
• Mulgan R. (2000), Accountability: an ever-expanding concept? "Public Administration", 78 (3), s. 555-573.
• O'Dwyer B., Boomsma R. (2015), The co-construction of NGO accountability: aligning imposed and felt accountability in NGO-funder accountability relationships, "Accounting, Auditing & Accountability Journal", 28 (1), s. 36-68.
• Ogden S., Glaister K., Marginson D. (2006), Empowerment and accountability: evidence from the UK privatized water industry, "Journal of Management Studies", 43 (3), s. 521-555.
• Pan P., Patel Ch. (2022), Formal accountability, perceived accountability and aggressive reporting judgements, "Accounting and Business Research", 52 (1), s. 67-93.
• Pickerd J., Summers S., Wood, D. (2015), An examination of how entry-level staff auditors respond to tone at the top vis-à-vis tone at the bottom, "Behavioral Research in Accounting", 27 (1), s. 79-98.
• Schlenker B.R., Britt T.W., Pennington J., Murphy R., Doherty K. (1994), The triangle model of responsibility, "Psychological Review", 101, s. 632-652.
• Sobczak J. (2021), Zawody zaufania publicznego, [w:] Małolepszy A., Olszewski R. (red.), Quo vadit processus criminalis? Rzeczywistość i wyzwania, Wolters Kluwer, Warszawa.
• Strong K.C., Meyer G.D. (1992), An integrative descriptive model of ethical decision-making, "Journal of Business Ethics", 11, s. 89-94.
• Unerman J., O'Dwyer B. (2006), Theorising accountability for NGO advocacy, "Accounting, Auditing & Accountability Journal", 19 (3), s. 349-376.
• Van Rinsum M., Maas V., Stolker D. (2018), Disclosure checklists and auditors' judgments of aggressive accounting, "European Accounting Review", 27 (2), s. 383-399.
• Vance T. (2010), Subcertification and relationship quality: effects on subordinate effort, "Contemporary Accounting Research", 27 (3), s. 959-981.
• Xu Q., Wang M., Wu Y., Qin K., Li Y., You X., Ji M. (2023), Linkage of calling and burnout among Chinese airline pilots: the role of psychological capital and organizational identification, "International Journal of Occupaional Safety and Ergonomics", 29 (2), s. 902-910.
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jednolity), Dz.U. 2023 poz. 120, 295.
• Ustawa z dnia 9 maja 2014 r. o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych, Dz.U. 2014 poz. 768.
• Raport Zdefiniowanie zawodu księgowego - badanie opinii przedsiębiorców, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 2022, https://skwp.pl/stowarzyszenie/raporty/ (dostęp 1.04.2023).
• Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/ (dostęp 31.03.2023).

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0053.7696