Zgubny przypadek wiary w możliwości księgowości weneckiej w humoresce Juliana Wieniawskiego "Buchalterya podwójna"

• Autorzy: Sławomir Sojak

Warianty tytułu

A Fatal Case of Belief in the Possibilities of Venetian Accounting in Julian Wieniawski's Humoresque "Buchalterya podwójna"

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Cel: Celem tego artykułu jest zapoznanie czytelników z humoreską Juliana Wieniawskiego z 1888 roku, której tytułowym motywem jest księgowość podwójna. Metodyka/podejście badawcze: Analiza tekstu polegająca na interpretacji przyczyn zachwalania księgowości podwójnej przez głównego bohatera oraz niespełnionych a pokładanych w niej nadziei. Wnioskowanie na podstawie tekstu zakresu stosowanej księgowości przez głównego bohatera oraz poglądów na jej temat autora opowiadania. Wyniki: Przypuszczenia dotyczące przyczyn nieudanej próby zastosowania księgowości podwójnej w gospodarstwie rolnym. Ograniczenia badawcze: Wynikają z charakteru utworu literackiego, jakim jest humoreska, w której istotne jest przewrotne zakończenie w stosunku do wcześniejszych oczekiwań. Oryginalność/wartość: W artykule autor przestrzega przed stosowaniem naukowego podejścia do księgowości podwójnej wszędzie tam, gdzie nie jest konieczne. Autor artykułu dowodzi, że księgowość może być, jeśli nie głównym to pobocznym wątkiem utworów literackich. Tak było między innymi w przypadku Kupca weneckiego i Cymbelina Wiliama Szekspira, czy Portretu w czarnych ramach Zbigniewa Herberta, tak jest i w tym przypadku. (abstrakt oryginalny)

EN

Purpose: The purpose of this article is to acquaint readers with Julian Wieniawski's 1888 humoresque, the title motif of which is double-entry bookkeeping. Methodology/approach: The text is analyzed by interpreting the reasons for the main character's praise of double-entry bookkeeping and the hopes unfulfilled but placed in it. Inferences are made from the text of the extent of accounting used by the main character and the views on it of the author of the story. Findings: Conjectures on why double-entry bookkeeping failed on the farm. Research limitations: Limitations arise from the nature of the literary work, which is a humoresque in which a perverse ending to earlier expectations is important. Originality/value: The article serves as a cautionary tale against applying a scientific approach to double-entry bookkeeping wherever it is not necessary. The article demonstrates that accounting can be, if not the main then a side plot of literary works. This was the case with Shakespeare's The Merchant of Venice and Cymbeline or Herbert's Portrait in Black Frames, among others, and it is also the case here. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Księgowość; Historia rachunkowości; Podwójna księgowość

EN

Bookkeeping; Accounting history; Double bookkeeping

• Czasopismo: Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości
• Rocznik: 2023
• Tom: 47
• Numer: nr 3
• Strony: 187--201

Twórcy

autor

Sławomir Sojak

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Bibliografia

• Barciński A. (1835), O rachunkowości kupieckiej. Tom 3. Buchalteria podwójna: zastosowana do fabryk i gospodarstw wiejskich z dodatkiem obejmującym zbiór znaczniejszych wyrazów technicznych handlowych i bankowych ze stosownym objaśnieniem, Drukarnia Józefa Węckiego, Warszawa.
• Dürrenmatt F. (1972), Romulus Wielki, przeł. I. Krzywicka, J. Garewicz, [w:] Dürrenmatt F., Teatr (wybór), PIW, Warszawa, s. 7-110.
• Fita S. (1966), Julian Wieniawski 1834-1912, [w:] Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku, seria IV - Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu, t. II, s. 291-313.
• Fiutowski S. (1989), Ze spuścizny profesora Stefana Moszczeńskiego, SGGW-AR, Warszawa.
• Gabryś-Sławińska M. (2012), Wypowiedzi okolicznościowe po śmierci Juliana Wieniawskiego, [w:] Stępnik K., Gabryś-Sławińska M. (red.), Julian Wieniawski, Kemens Szaniawski, Feliks Brodowski, seria Obrazy Kultury Polskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 33-52.
• Herbert Z. (1993), Martwa natura z wędzidłem, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław.
• Jordan (1872), Wędrówki delegata (szkice humorystyczno-obyczajowe), "Tygodnik Ilustrowany" nr 210 z 6 stycznia, t. IX, seria II, s. 20.
• Jordan (1888), Buchhalterya podwójna, "Tygodnik Ilustrowany" nr 274 z 31 marca, s. 202-203 i nr 275 z 7 kwietnia, t. XI, seria IV, s. 216-218.
• Kopaliński W. (2007), Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, część druga od M(mir) do Ż, HPS, Rzeczpospolita, Warszawa.
• Malik J.A. (2012), Jordan w Lublinie. Juliana Wieniawskiego przygody z miasem. 10 uwag, [w:] Stępnik K., Gabryś-Sławińska M. (red.), Julian Wieniawski, Kemens Szaniawski, Feliks Brodowski, seria Obrazy Kultury Polskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 11-18.
• Masłowscy D. i W. (2011), Wielka księga przysłów polskich, Weltbild, Warszawa.
• Masztalerz M., Osikowicz M. (2020), Księgowi w kulturze, Wydawnictwo Ius Publicum, Katowice.
• Mocyk A. (2012), "Pamiętnik rzeczy"? O wędrówkach delegata Juliana Wieniawskiego, [w:] Julian Wieniawski, Kemens Szaniawski, Feliks Brodowski, Obrazy Kultury Polskiej,
• Stępnik K., Gabryś-Sławińska M., (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 19-31.
• Morawski W. (1998), Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku, MUZA SA, Warszawa.
• Moszczeński S. (1928), U podstaw rozwoju gospodarstw włościańskich w Polsce, Drukarnia Rolnicza, Warszawa.
• Oczapowski M. (1856), Gospodarstwo wiejskie obejmujące w sobie wszystkie gałęzie przemysłu rolniczego teoretycznie wyłożone, nakładem S.H. Merzbacha, Warszawa.
• Olewnik-Dejewska A. (2020), Regulacje prawne księgowości w dobrach wilanowskich w XIX wieku, [w:] Sojak S. (red.), Abacus - Od Kasy Generalnej Wilanowskiej z 1819 roku do rachunkowości Lasów Państwowych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 9-31.
• Olewnik-Dejewska A. (2022), Realizacja metody kasowej w rachunkowości dóbr wilanowskich w latach 1892-1914, "Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości", 46 (3), s. 257-284.
• Oppman A. (1912), Ś.P. Julian Wieniawski (Jordan), "Tygodnik Ilustrowany" nr 39 z 28 września.
• Sławiński J. (1976), Humoreska, [hasło w:] Słownik terminów literackich, Sławiński J. (red.), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• Smoleńska B. (1957), Administracja gospodarcza Dóbr Wilanowskich i ich kancelaria rachunkowo-kontrolna (XIX-XX w.), "Archeion", 27, s. 217-234.
• Sojak S. (2014), Księgowość analfabetów - wycinanie karbów, [w:] Sojak S. (red.), Abacus - od źródeł rachunkowości po współczesność, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 13-34.
• Sojak S., Olewnik A. (2016), Gospodarstwo Anzelma Gostomskiego inspiracją dla księgowości pojedynczej Oekonomiki Jakuba Kazimierza Haura, [w:] Sojak S. (red.) Abacus - od instruktarzy gospodarczych po współczesne podręczniki rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 53-79.
• Sojak S., Sierocka R. (2016), Zalążki księgowości podwójnej w polskich instruktarzach ekonomicznych z przełomu XVIII i XIX wieku, [w:] Sojak S. (red.) Abacus - od instruktarzy gospodarczych po współczesne podręczniki rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 81-100.
• Szumlański A. (1865), Buchalterya i rachunkowość gospodarska oparta na zasadach podwójnego rachunku i zastosowana do gospodarstw wiejskich wszelkiego rodzaju z dołączeniem wzorów rejestrów folwarcznych, kasowych, prowentowych, leśnych i propinacyjnych oraz tablic buchalteryjnych ułatwiających czynność otwierania, prowadzenia i zamykania rachunków ogólnych, nakładem J. Ungera, Warszawa.
• Śnieżek E., Turzyński M., Wiatr M. (2016), Kasowe ujmowanie zdarzeń na ziemiach polskich okresu zaborów jako pierwowzór zasad ujawniania przepływów pieniężnych we współczesnej sprawozdawczości finansowej, [w:] Sojak S. (red.), Abacus - od instruktarzy gospodarczych po współczesne podręczniki rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s.101-118.
• Ustawa Warszawskiego Towarzystwa Wzajemnego Kredytu (1885), Drukarnia "Gazety Handlowej", Warszawa.
• Wieniawski Adam Tadeusz (1938), [w:] Czy wiesz kto to jest, Łoza S. (red.), Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, Warszawa.
• Wieniawski Antoni (1938), [w:] Czy wiesz kto to jest, Łoza S. (red.), Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, Warszawa.
• Wieniawski J. (1888), Nasz bilans, "Tygodnik Ilustrowany", nr 262 z 6 stycznia, t. XI, seria IV, s. 2-3.
• Wieniawski J. (1894), Buchalterya podwójna. Humoreska, [w:] Wieniawski J., Z boru i dworu. Szkice i obrazki, t. IV, Nakład O. Gebethnera i Spółki, Kraków, s. 51-69.
• Zawadzki S. (1861), Prawo cywilne obowiązujące w Królestwie Polskim, t. 2, wydał Stanisław Zawadzki, nakładem wydawcy, Warszawa.
• Antoni Wieniawski (2022), https://pl.wikipedia.org/wiki/Antoni_Wieniawski, (dostęp 31.01.2022).
• Dwór Chlebnia (2022), https://mazowieckie.dipp.info.pl/baza-dipp/item/166-gmina-grodzisk-mazowiecki/175-dwor-chlebnia, (dostęp 31.01.2022).
• Instytut Agronomiczny (2022), https://pl.wikipedia.org/wiki/Instytut_Agronomiczny, (dostęp 31.01.2022).
• Julian Wieniawski (2022), https://pl.wikipedia.org/wiki/Julian_Wieniawski, (dostęp 31.01.2022).
• Ksawery Pillati (2022), https://pl.wikipedia.org/wiki/Ksawery_Pillati, (dostęp 31.01.2022).
• Pałac Wieniawskich w Chlebni (2013), http://grodziszczanin.blogspot.com/2013/, (dostęp 31.01.2022).
• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego (2022), https://pl.wikipedia.org/wiki/Szkoła_Głowna_Gospodarstwa_Wiejskiego_w_Warszawie, (dostęp 31.01.2022).
• Tabela rang (2022), https://pl.wikipedia.org/wiki/Tabela_rang, (dostęp 31.01.2022).
• Tadeusz Wieniawski (2022), https://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_Wieniawski, (dostęp 31.01. 2022).

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0053.7001