On Why the Court Did Not Want to Fight Smog, Or Several Comments on the Resolution of the Polish Supreme Court on the Right to Live in a Clean Environment

• Autorzy: Agnieszka Bielska-Brodziak , Marlena Drapalska-Grochowicz , Marek Suska

Warianty tytułu

Dlaczego sąd ze smogiem walczyć nie chciał albo kilka uwag o uchwale polskiego Sądu Najwyższego w przedmiocie prawa do życia w czystym środowisku

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The authors analyse the 2021 ruling by the Polish Supreme Court, which refused to acknowledge the right to live in a clean environment as a personal interest. The purpose of the paper is not only to evaluate the quality of the Supreme Court's argumentation, but also to highlight the implicit premises that were missing from the grounds of the decision. Based on these findings, the authors draw broader conclusions about the circumstances that increase the likelihood of pro-environmental (including pro-climate) court decisions and breakthroughs in interpretation. The authors use the latter term to describe the situation of challenging the previous, widely accepted interpretation of certain legal provisions, favouring a different interpretation that considers societal changes in values and beliefs. The authors evaluate the Supreme Court's arguments and put forward the thesis that the construction of personal interests was not the primary reason for rejecting the recognition of the right to live in a clean environment as a new personal interest. The authors used two methods to search for the hidden premises of the Supreme Court's resolution: (i) they examined the discourse supporting the rejection of the right to live in a clean environment as a personal interest, and (ii) they placed the resolution in its socio-political context. The authors identify four conditions that increase the likelihood of pro-environmental (and pro-climate) court judgments: (i) the condition of costs' expediency, (ii) the condition of individualization of responsibility, (iii) the condition of respect for the judiciary and (iv) the condition of public support. The last two conditions apply to interpretative breakthroughs in general, regardless of the subject matter. (original abstract)

W opracowaniu autorzy analizują uchwałę polskiego Sądu Najwyższego z 2021 r. odmawiającą uznania prawa do życia w czystym środowisku za dobro osobiste. Celem artykułu jest nie tylko ocena jakości argumentacji SN, lecz przede wszystkim zwrócenie uwagi na to, czego w uzasadnieniu uchwały wprost nie wyrażono. Na tej bazie autorzy wyprowadzają szersze wnioski na temat okoliczności zwiększających prawdopodobieństwo prośrodowiskowych (jak również proklimatycznych) rozstrzygnięć sądowych, a także dokonywania przełomów interpretacyjnych w ogóle. Tą ostatnią nazwą autorzy określają odrzucenie dotychczasowego, niekwestionowanego szerzej rozumienia wybranych przepisów prawa na rzecz innego, uwzględniającego na przykład przemiany w aksjologii społeczeństwa. Autorzy poddają argumentację SN ocenie i stawiają tezę, że to nie jurydyczna konstrukcja dóbr osobistych była najważniejszą przesłanką odmowy zatwierdzenia prawa do życia w czystym środowisku jako dobra osobistego. Metodą poszukiwania niejawnych przesłanek uchwały SN z 2021 r. jest (1) sięgnięcie do dyskursu wspierającego odrzucenie prawa do życia w czystym środowisku jako dobra osobistego, (2) osadzenie uchwały SN w społeczno-politycznym kontekście, w jakim zapadła. W wyniku analizy autorzy formułują cztery warunki, których wystąpienie ułatwia sądom podejmowanie prośrodowiskowych (w tym proklimatycznych) orzeczeń, którymi są (1) warunek celowości kosztów, (2) warunek indywidualizacji odpowiedzialności, (3) warunek poszanowania sądownictwa oraz (4) warunek poparcia społecznego. Dwa ostatnie z nich mają ponadto zastosowanie do przełomów interpretacyjnych w ogóle, niezależnie od ich przedmiotu. (abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

EN

Environmental law; Personal rights; Climate change

PL

Prawo ochrony środowiska; Dobra osobiste; Zmiany klimatyczne

• Czasopismo: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Rocznik: 2023
• Numer: nr 3
• Strony: 27--41

Twórcy

autor

Agnieszka Bielska-Brodziak

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

autor

Marlena Drapalska-Grochowicz

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

autor

Marek Suska

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

Bibliografia

• Beldowicz, A. (2021). Pięcioro Polaków pozywa rząd za bierność w sprawie klimatu [Five Poles sue Government for inaction on climate). Rzeczpospolita. https://klimat.rp.pl/klimat-i-ludzie/art17079721-piecioro-polakow-pozywa-rzad-za-biernosc-w-sprawie-klimatu [accessed 19 March 2023].
• Burgers, L. (2020). Should judges make climate change law? Transnational Environmental Law 9(1): 55-75. https://doi.org/10.1017/S2047102519000360
• Ciućkowska, K. (2022). Smog a dobra osobiste. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 28 maja 2021 r., III CZP 27/20 [Smog in the context of personal rights: commentary on Resolution of the Supreme Court - Civil Chamber of 28 May 2021, III CZP 27/20]. Orzecznictwo Sądów Polskich 11: 31-40.
• Chybalski, P. (2022). "Chilling Effect" in the judicial decisions of the Polish Constitutional Tribunal as an example of legal transplant. Review of European and Comparative Law 48(1): 209-234. https://doi.org/10.31743/recl.12857
• Eskridge, W.N. Jr. (1989). Public values in statutory interpretation. University of Pennsylvania Law Review 137(4): 1007-1104. https://doi.org/10.2307/3312130
• Granat, M. (2017). Równowaga budżetowa jako zasada prawa (na marginesie orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego czasu kryzysu finansowego) [Balanced budget as a principle of law in the financial crisis case law of the Constitutional Tribunal]. Przegląd Konstytucyjny 3: 5-32.
• Hanusz, A. (2015). Równowaga budżetowa a zasady prawa. Państwo i Prawo 70(9): 20-33.
• Hilson, C. (2019). Climate populism, courts, and science. Journal of Environmental Law 31(3): 395-398. https://doi.org/10.1093/jel/eqz021
• Janiszewska, B. (2021). Komentarz do art. 23 k.c. [Commentary to Article 23 of the Civil Code]. In J. Gudowski (ed.), Kodeks cywilny. Komentarz. Vol. 1: Część ogólna, Part 1. Warsaw: Wolters Kluwer Polska.
• Kuh, K.F. (2019). The legitimacy of judicial climate engagement. Ecology Law Quarterly 46: 731-764. https://doi.org/10.2139/ssrn.3421500
• Mikowski, M. (2022). Sprawa aktorki Grażyny Wolszczak ws. smogu trafiła do Sądu Najwyższego. Zbigniew Ziobro chce uchylenia wyroku [The case of actress Grazyna Wolszczak over smog has reached the Supreme Court. Zbigniew Ziobro wants the verdict revoked]. PAP. https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1117118%2Csprawa-aktorki-grazyny-wolszczak-ws-smogu-trafila-do-sadu-najwyzszego [accessed 20 March 2023].
• Nowakowski, T. (2021). Więź rodzinna jako dobro osobiste - uwagi na tle krytycznych wypowiedzi doktryny [Family ties as a personal interest - comments in the light of critical statements of the legal doctrine]. Przegląd Sądowy 3: 86-99.
• Nowakowski, T. (2022). Przekroczenie norm jakości powietrza a ochrona dóbr osobsitych. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 28 maja 2021 r., III CZP 27/20 [Exceedance of air quality standards in the context of protection of personal interests. Commentary on Resolution of the Supreme Court - Civil Chamber of 28 May 2021, III CZP 27/20]. Orzecznictwo Sądów Polskich 5: 11-17.
• Peel, J. Osofsky, H.M. (2018). A rights turn in climate change litigation? Transnational Environmental Law 7(1): 37-67. https://doi.org/10.1017/S2047102517000292
• Rumpf, M. (2022). Climate change litigation and the private sector-assessing the liability risk for multinational corporations and the way forward for strategic litigation. In O.C. Ruppel et al. (eds.), Climate Change Law and Governance (pp. 441-490). Baden-Baden: Nomos Verlag.
• Sąsiada, T. (2021). Jerzy Stuhr wygrał proces o smog. Sąd stanął po stronie aktora [Jerzy Stuhr won a smog lawsuit: the court sided with the actor]. Money.pl, https://www.money.pl/gospodarka/jerzy-stuhr-wygral-proces-o-smog-sad-stanal-po-stronie-aktora-6430707137489025a.html [accessed 12 March 2023].
• Schramm, F. (2022). Judges as narrators of the climate crisis? An illustrative analysis of the Decision of the German Constitutional Court from 24 March 2021. European Papers 7(1): 361-378.
• Setzer, J., Bangalore M. (2017). Regulating climate change in the courts. In A. Avechenkova, S. Fankhauser, M. Nachmany (eds.), Trends in Climate Change Legislation (pp. 175-192). Cheltenham: Edward Elgar Publishing.
• Setzer, J., Vanhala, L.C. (2019). Climate change litigation: a review of research on courts and litigants in climate governance. WIREs Clim Change e580: 1-19. https://doi.org/10.1002/wcc.580
• Skorpuska, A. (2022). Prawo do życia w czystym środowisku. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 28.05.2021 r., III CZP 27/20 [The right to live in a clean environment: commentary on the Resolution of the Supreme Court of 28 May 2021, III CZP 27/20]. Przegląd Sądowy 5: 112-120.
• Spijkers, O. (2022). The influence of climate litigation on managing climate change risks: the pioneering work of the Netherlands Courts. Utrecht Law Review 18(2): 127-144. https://doi.org/10.36633/ulr.801
• Szczepaniak, R. (2022). Odpowiedzialność odszkodowawcza władz publicznych za skutki zanieczyszczonego powietrza. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 28 maja 2021 r., III CZP 27/20 [Liability of public authorities for damages for the effects of polluted air: commentary on Resolution of the Supreme Court of 28 May 2021, III CZP 27/20]. Orzecznictwo Sądów Polskich 6: 11-23.
• Wiech, J. (2021). Czy Chiny robią cokolwiek dla klimatu? [Is China doing anything for the climate?]. Energetyka24.com, https://energetyka24.com/klimat/czy-chiny-robia-cokolwiek-dla-klimatu-komentarz [accessed 21 March 2023].
• Wilensky, M. (2015). Climate change in the courts: an assessment of non-U.S. climate litigation. Duke Environmental Law & Policy Forum 66: 131-179. https://scholarship.law.duke.edu/delpf/vol26/iss1/4
• Zwierzchowski, J. (2022). Polish perspective on the personal rights in the context of environment and air pollution. In M. Pavlovič, M. Mydliarová (eds.), Zborník príspevkov z medzinárodnej vedeckej konferencie doktorandov a mladých vedeckých pracovníkov (pp. 130-136). Bratislava: Univerzita Komenského v Bratislave.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.14746/rpeis.2023.85.3.03