Osoba starsza a kryzys we współczesnej rodzinie w ujęciu systemowym

• Autorzy: Ewelina Franczyk

Warianty tytułu

The Elderly Person and the Crisis in a Modern Family in a Systemic Depiction

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest ukazanie osoby starszej w systemowym modelu rodziny ze szczególnym zwróceniem uwagi na aspekt opieki nad nią oraz na jej potencjał w sytuacji kryzysów, jakie mają miejsce w obrębie rodziny. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem badawczy, jaki został podjęty w niniejszym artykule, zawarty jest w pytaniach: Jakie znaczenie w życiu osób starszych ma rodzina? Jaką rolę odgrywają osoby starsze w systemowym modelu rodziny? Jak przebiega opieka nad osobami starszymi w systemowym modelu rodziny, w której obrębie występują kryzysy? Wykorzystana została metoda analityczno-syntetyczna oparta na wybranej literaturze przedmiotu. PROCES WYWODU: Zaprezentowana została systemowa teoria rodziny, w której osoby starsze nie są jedynie biorcą opieki, lecz za pomocą posiadanych zasobów stanowią nieocenione wsparcie dla innych członków. Następnie przedstawione zostały przemiany we współczesnej rodzinie, które zaobserwować można na skutek uwarunkowań społeczno-kulturowych. Wywołały one w obrębie rodziny kryzysy, które w pracy ukazane zostały na przykładzie opieki nad osobami starszymi. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Obserwowany zanik rodzin wielopokoleniowych, a także obniżenie jakości relacji międzygeneracyjnych doprowadził do tego, że osoby starsze utraciły ówczesną rolę oraz odchodzi się od dostrzegania ich potencjału. W sytuacji braku ich samodzielności opieka nad osobami starszymi może przybierać coraz częściej formę instytucjonalną, za co odpowiedzialne są wspomniane uwarunkowania społeczno-kulturowe. WNIOSKI, INNOWACJE,REKOMENDACJE: Za pomocą edukacji powinno przekazywać się wiedzę na temat wartości relacji międzygeneracyjnych, a także potrzeb osób starszych, dla których rodzina stanowi najważniejsze środowisko, a w której szczególnego znaczenia nabiera troska o najstarszych jej członków.(abstrakt oryginalny)

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The aim of the article is to present the elderly in the systemic family model, with particular emphasis on the aspect of caring for them and on their potential in the situation of crises that take place in the family. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The research problem discussed in this article is contained in the following questions: What is the meaning of the family in the life of elderly people? What role do the elderly play in the systemic family model? How does the process of taking care of the elderly in the systemic family model in which crises occur look like? The analytical-synthetic method was used, based on the selected literature on the subject. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: The systemic theory of the family was presented, in which the elderly are not only the care recipients, but with their resources, provide invaluable support for other family members. Then, the changes in the modern family, which can be observed as a result of socio-cultural determinants, were presented. The crises, caused by the changes in the modern family, were presented in this work with the example of how families take care of the elderly. RESEARCH RESULTS: The observed disappearance of multigenerational families, as well as the decrease in the quality of intergenerational relations, has led to the elderly losing their former role while also failing to recognise their potential. In the case of lack of independence on the elderly side, caring for them may be taking on an institutional form, for which the aforementioned sociocultural determinants are responsible. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: Education should convey knowledge about the value of intergenerational relations, as well as the needs of elderly people, for whom the family is the most important environment, and in which care for its eldest members is of particular importance.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Sytuacje kryzysowe; Opieka nad osobami starszymi; Rodzina

EN

Crisis situations; Care for the elderly; Family

• Czasopismo: Horyzonty Wychowania
• Rocznik: 2021
• Tom: 20
• Numer: nr 53 Kształcenie w szkole i w rodzinie w dobie pandemii COVID-19
• Strony: 61--71

Twórcy

autor

Ewelina Franczyk

• Uniwersytet Jagielloński

Bibliografia

• Białek-Szwed, O. (2019). Przemiany społeczno-kulturowe XXI wieku a poczucie braku stabilizacji - perspektywa medioznawcza. Perspektywy Kultury 24(1), 129-138.
• Borowik, J. (2015). Znaczenie relacji rodzinnych w życiu osób starych. W: I. Taranowicz i S. Grotowska (red.), Rodzina wobec wyzwań współczesności. Wybrane problemy (s. 139-150). Wrocław: Oficyna Wydawnicza ARBORETUM.
• Brzezińska, M. (2011). Proaktywna starość. Strategie radzenia sobie ze stresem w okresie późnej dorosłości. Warszawa: Difin SA.
• Brzezińska, A.I. i Hejmanowski, S. (2019). Okres późnej dorosłości. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać? W: A.I. Brzezińska (red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa (s. 623-664). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Cierpka, A. (2003). Systemowe rozumienie funkcjonowania rodziny. W: A. Jurkowski (red.), Z zagadnień współczesnej psychologii wychowawczej (s. 107-129). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Czekanowski, P. (2002). Rodzina w życiu osób starszych i osoby starsze w rodzinie. W: B. Synak (red.), Polska starość (s. 140-172). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• de Barbaro, M. (1999). Struktura rodziny. W: B. de Barbaro (red.), Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny (s. 45-55). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Doniec, R. (2001). Rodzina wielkiego miasta: przemiany społeczno-moralne w świadomości trzech pokoleń. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Drożdżowicz, L. (1999). Ogólna teoria systemów. W: B. de Barbaro (red.), Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny (s. 9-17). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Dyczewski, L. (1994). Ludzie starzy i starość w społeczeństwie i kulturze. Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
• Gałęska, U. (2015). Przeobrażenia więzi rodzinno-społecznych w rodzinie w XXI wieku. Wychowanie w Rodzinie 11(1), 27-41.
• Krok, D. (2010). Systemowe ujęcie rodziny w badaniach dobrostanu psychicznego jej członków. W: D. Krok i P. Landwójtowicz (red.), Rodzina w nurcie współczesnych przemian (s. 359-368). Opole: Uniwersytet Opolski.
• Luty-Michalak, M. (2017). Siła więzi rodzinnych osób starszych. Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne 18(1), 41-49.
• Olearczyk, T. (2008). Funkcjonowanie rodziny w przestrzeni nieobecności. W: G. Makiełło-Jarży (red.), Wymiary przestrzeni życiowej współczesnej rodziny (s. 55-65). Kraków: Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne sp. z o.o.-Oficyna Wydawnicza AFM.
• Ostoja-Zawadzka, K. (1999). Cykl życia rodzinnego. W: B. de Barbaro (red.), Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny (s. 18-30). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Pieńkos, M. (2015). Dziadkowie w wychowaniu wnuków na podstawie opinii osób młodych i starszych. Forum Pedagogiczne 5(2), 279-289.
• Różański, T. (2015). Z problematyki przemian i zagrożeń współczesnej rodziny. Teologia i Człowiek 32(4), 129-141.
• Różański, T. (2017). Współczesna rodzina jako środowisko życia i aktywności osób starszych. Wybrane kwestie. Teologia i Człowiek 40(4), 225-240.
• Rudnik, A. (2014). Relacje międzypokoleniowe w rodzinie - perspektywa gerontologiczna. W: P. Szukalski (red.), Relacje międzypokoleniowe we współczesnych polskich rodzinach (s. 41-55). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Steuden, S. (2011). Psychologia starzenia się i starości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Straś-Romanowska, M. (2020). Późna dorosłość. Wiek starzenia się. W: B. Harwas-Napierała i J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka (s. 263-292). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Szarota, Z. (2015). Uczenie się starości. Edukacja Dorosłych 1, 23-35.
• Szatur-Jaworska, B. (2014). Starość w polskiej rodzinie. W: P. Szukalski (red.), Relacje międzypokoleniowe we współczesnych polskich rodzinach (s. 25-40). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Szczepaniak-Sienniak, J. (2014). Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania relacji międzypokoleniowych w rodzinie we współczesnej Polsce - wybrane zagadnienia. W: P. Szukalski (red.), Relacje międzypokoleniowe we współczesnych polskich rodzinach (s. 9-23). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Świętochowski, W. (2007). Rodzina w ujęciu systemowym. W: I. Janicka i H. Liberska (red.), Psychologia rodziny (s. 21-45). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Topij-Stempińska, B. (2010). Rodzina i jej przemiany na przestrzeni wieków. W: A. Błasiak i E. Dybowska (red.), Wybrane zagadnienia pedagogiki rodziny (s. 25-42). Kraków: Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna "Ignatianum" - Wydawnictwo WAM.
• Wawrzyniak, J.K. (2011). Opiekuńczo-wychowawcza rola dziadków w rodzinie. Pedagogika Rodziny 1(2), 95-103.
• Wawrzyniak, J.K. (2017). Starość człowieka - szanse i zagrożenia. Implikacje pedagogiczne. Warszawa: CeDeWu.
• Wrótniak, J. (2015). Zasoby psychospołeczne osób w podeszłym wieku z poczuciem samotności. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Zboina, B., Kałdon, B., Król, H. i Baklarz-Kowalska, B. (2011). Kryzys w starości w ujęciu pedagogicznym. Forum Pedagogiczne 1, 71-85.

Identyfikatory

DOI

10.35765/hw.2030