Ponowoczesny romantyzm jako nurt ideowy określający horyzonty współczesnego człowieczeństwa

• Autorzy: Magdalena Zdun

Warianty tytułu

Post-modern Romanticism as an Ideological Framework that Has Defined the Horizons of Contemporary Humanity

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

CEL NAUKOWY: Celem analizy jest konceptualne zarysowanie modelów człowieczeństwa przyszłości. W zamierzeniach artykułu mieści się również przedstawienie refleksji nad kondycją współczesnego człowieka w kulturowym kontekście ponowoczesności. Kontekst ten dla celów niniejszej pracy zostanie określony mianem ponowoczesnego romantyzmu. NARZĘDZIA I METODY BADAWCZE: Przedmiotem diagnozy jest model człowieczeństwa uformowany na podstawie "aksjologicznych antynomii współczesności". Pozwalają one kulturę ponowoczesności zestawić ze wzorcami typowymi dla XIX-wiecznego romantyzmu. W rezultacie człowieczeństwo da się opisać poprzez wewnętrzne napięcia, które wyznaczają terminy: tymczasowość - nieśmiertelność, samorealizacja - poświęcenie; konsumpcja - praca; vita activa - vita contemplativa. Praca ma charakter socjologicznej analizy teoretycznej. Jej celom służy metodologia "postmodernistycznej nauki". Przez to też narzędziem diagnozy stanie się metafora oraz kategoria archetypu, pozwalająca ostatecznie dookreślać horyzonty człowieczeństwa. PROCES WYWODU: Wywód składa się z trzech części. W pierwszej z nich wprowadzona zostaje metafora labiryntu - podstawowe narzędzie poznania i diagnostyki. Pozwoli ona wyeksponować podstawę napięcia w konstrukcji człowieka i odnaleźć wiodącą narrację kształtującą współczesne człowieczeństwo. Jest nią ponowoczesny romantyzm. Identyfikacja odmian i cech narracji ponowoczesnego romantyzmu to drugi etap pracy. Legitymizuje on zastosowanie w kolejnej już - trzeciej części - kategorii archetypu. Pojęcie to umożliwi wskazanie ukrytych w narracji ponowoczesnego romantyzmu wzorów człowieczeństwa. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Podstawowym wynikiem analizy są modele ponowoczesnego człowieczeństwa zapisane w archetypach Prometeusza, Orfeusza, Ikara i Narcyza. Ich szczegółowa diagnostyka pozwala wskazać podstawowe nurty formacyjne człowieczeństwa, takie jak: transhumnaizm, indywidualizm i imaginaryzm. Jednocześnie umożliwia identyfikację ograniczeń każdego modelu i wskazanie związanych z nimi zagrożeń.(abstrakt oryginalny)

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The goal of this analysis is to provide conceptual descriptions of future humanity models. The article will also reflect on the contemporary human condition in the cultural context of postmodernism. For the purposes of this paper, that context will be referred to as postmodern romanticism. RESEARCH PROBLEM AND METHODS: At the core of this study is a model of humanity developed on the basis of 'axiological present-day antinomies'. Based on these antinomies, postmodern culture can be compared to the models typical of 19th century romanticism. As a result, humanity can be described through internal conflicts between such notions as transience vs immortality, selfactualisation vs sacrifice, consumption vs work, and vita activa vs vita contemplativa. This paper is a sociological theoretical analysis. It relies on postmodern research methodology. And as such, it uses metaphor and archetype to ultimately describe the horizons of humanity. PROCESS OF ARGUMENTATION: This study has three parts. The first introduces the labyrinth metaphor as the primary exploration and assessment tool. It helps identify the basic tensions in humans and find the leading narrative that underlies contemporary humanity. This narrative is postmodern romanticism. Stage two identifies the types and characteristics of the postmodern romantic narrative. This lays the groundwork for the third part, which employs the category of archetype. This concept serves to explore the models of humanity fostered by the postmodern romantic narrative. RESEARCH RESULTS: The primary results of this analysis are the postmodern models of humanity embodied by the Prometheus, Orpheus, Icarus, and Narcissus archetypes. A detailed assessment of these helps identify such fundamental movements in humanity development as transhumanism, individualism, and imaginarism. In addition, each model is examined to identify its limitations and the related risks. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: The final conclusions and recommendations follow from the analysis of postmodern romanticism. That philosophy can be perceived as having two forms, ideological and vulgarised, or processed by the popular culture. The former describes the opportunities offered by the model that builds on it, while the latter focuses on the related risks.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Kultura; Filozofia człowieka

EN

Culture; Human philosophy

• Czasopismo: Horyzonty Wychowania
• Rocznik: 2021
• Tom: 20
• Numer: nr 53 Kształcenie w szkole i w rodzinie w dobie pandemii COVID-19
• Strony: 103--116

Twórcy

autor

Magdalena Zdun

• Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Bibliografia

• Baudrillard, J. (1996). Precesja symulakrów (T. Komendant, tłum.). W: R. Nycz (red.), Postmodernizm. Antologia przekładów (s. 175-189). Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński.
• Bauman, Z. (2007). Szanse etyki w zglobalizowanym świecie (J. Konieczny, tłum). Kraków: Znak.
• Bauman, Z. (2012). Etyka ponowoczesna (J. Bauman i J. Tokarska-Bakir, tłum.). Warszawa: Aletheia.
• Campbell, C. (1987). The Romantic Ethic and the Spirit of Modern Consumerism. Oxford: Basil Blackwell.
• Daniel, Z. (2012). Orfeusz - starożytny archetyp poety inspirowanego przez muzy. Humanistyka i Przyrodoznawstwo 18, 271-291.
• Dessuant, P. (2007). Narcyzm. Przegląd koncepcji psychoanalitycznych (Z. Sładnicka-Dmitriew, tłum.). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Galbraith, K.J. (1973). Społeczeństwo dobrobytu. Państwo przemysłowe (J. Prokopiuk i Z. Zinserling, tłum.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Golka, M. (2017). Paradoksy wolności. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Gorynia, M. i Samelak, O. (2013). Przegląd badań nad funkcjonowaniem filii korporacji transnarodowych w Polsce. Gospodarka Narodowa 10(266), 69-91.
• Hryniewicz, J. (2004). Polityczny i kulturowy kontekst rozwoju gospodarczego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Jameson, F. (1996). Postmodernizm i społeczeństwo konsumpcyjne (P. Czapliński, tłum.). W: R. Nycz (red.), Postmodernizm. Antologia przekładów (s. 190-213). Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński.
• Jung, C.G. (1976). Archetypy i symbole. Pisma wybrane (J. Prokopiuk, tłum.). Warszawa: Czytelnik.
• Kleśta, A. (2016). Zasadność koncepcji nowej cywilizacji zaproponowanej przez Herberta Marcusego. Studia Philosophiae Christianae 52(1), 27-52.
• Komensky, J.A. (1914). Labirynt świata i raj serca (J. Pindór, tłum.). Cieszyn: Nakładem Ewangelickiego Towarzystwa.
• Kozielecki, J. (2002). Transgresja i kultura. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Kubiński, G. (2008). Narodziny podmiotu wirtualnego. Narracja. Dyskurs. Deixis. Kraków: Zakład Wydawniczy »NOMOS«.
• Lasch, Ch. (2019). Kultura narcyzmu: amerykańskie życie w czasach malejących oczekiwań (G. Ptaszek i A. Skrzypek, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.
• Lewandowicz, Z. (1973). Wstęp. W: J.K. Galbraith, Społeczeństwo dobrobytu. Państwo przemysłowe (J. Prokopiuk i Z. Zinserling, tłum.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Macdonald, D. (1995). Teoria kultury masowej (C. Miłosz, tłum.). W: A. Mencewel (red.), Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów (cz. 1, s. 479-490). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Marcuse, H. (1998). Eros i cywilizacja (H. Janowska i A. Pawelski, tłum.). Warszawa: "Muza".
• Mariański, J. (2013). Sens życia, wartości, religia. Studium socjologiczne. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Marody, M. (2015). Jednostka w ponowoczesności. Perspektywa socjologiczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Nietzsche, F. (2010). Tako rzecze Zaratustra (W. Berent, tłum.). Kraków: Wydawnictwo Vis-à-vis/ Etiuda.
• Rakusa-Suszczewski, M. (2007). Romantyzm i duch Europy. Studia Europejskie 3, 6-25.
• Schulze, G. (2005). Erlebnisgesellschaft. Kultursoziologie der Gegenwart. Frankfurt: Campus Verlag GmbH.
• Schumpeter J. (1960). Teoria rozwoju gospodarczego (J. Grzywicka, tłum.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Skarga, B. (1962). Praca ogranicza a filozofia narodowa i konserwatywna katolicka przed 1864 r. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 8, 175-214.
• Suchodolski, B. (1972). Labirynt współczesności. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Szacki, J. (2012). Historia myśli socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Szpunar, M. (2016). Kultura cyfrowego narcyzmu. Kraków: Wydawnictwo AGH.
• Szymański, K. (2015). Transhumanizm. Kultura i Wartości 13, 133-152.
• Tatarkiewicz, W. (1959). Historia filozofii (t. 2). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Tatarkiewicz, W. (1971). Romantyzm, czyli rozpacz semantyka. Pamiętnik Literacki: Czasopismo Kwartalne Poświęcone Historii i Krytyce Literatury Polskiej 62(4), 3-21.
• Zarewicz, D. (2012). Orfeusz, starożytny archetyp poety inspirowanego. Humanistyka i Przyrodoznawstwo 18, 271-272.
• Zdun, M. (2016). Innowacyjność jako kategoria analityczna zmiany społecznej. O dychotomicznej naturze pojęcia. Studia Socjologiczne 2, 163-185.
• Zdun, M. (2019). "Ponowoczesny romantyzm i "ponowoczesna praca ogranicza" jako kategorie wyjaśniające (nie)dojrzałość polskiej gospodarki rynkowej. W: M. Pawlak (red.), Nowe tendencje w zarządzaniu (t. 8, s. 11-27). Lublin: Wydawnictwo KUL.

Identyfikatory

DOI

10.35765/hw.1816