Związki filozofii i teorii prawa. Zagadnienia metodologiczne

• Autorzy: Jerzy Leszczyński

Warianty tytułu

The Relationship between Philosophy and the Theory of Law. Methodological Problems

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Teoretyczne rozważania o prawie są związane z określonymi koncepcjami filozoficznymi. Związek ten można dokumentować wskazując pewne grupy wypowiedzi teorii prawa mających charakter filozoficzny lub zakładających akceptację określonych koncepcji filozoficznych. Z reguły wymienia się tu twierdzenia z zakresu ontologii, epistemologii, aksjologii i metodologii prawa. Poprzestaniemy na takim określeniu zagadnień filozoficznych w ogólnej refleksji nad prawem, zdając sobie sprawę z tego, że w konkretnych przypadkach można uszczegółowić zakres tej problematyki. Z takiego punktu widzenia można analizować założenia filozoficzne każdej teorii prawa, posiadając odpowiednie do tego celu narzędzia metodologiczne. Powinny one, w pierwszym rzędzie, stwarzać możliwość badania także tych teorii, które z różnych powodów chcą uchodzić za niezależne od filozofii. Ten postulat może być spełniony, gdy wyraźnie oddzieli się różne rodzaje związków zachodzących między filozofią a teorią prawa. Ponadto analiza tych związków powinna dawać odpowiedź na pytanie: w jakim stopniu teoria prawa jest związana z filozofią? Problemy metodologicznych instrumentów analizy związków filozofii i teorii prawa, będące tematem tego artykułu, są niezależne od dyskusji na temat konwencji terminologicznych odnoszących się do ogólnej refleksji nad prawem. Znane są uwagi dotyczące podobieństw i różnic między teorią prawa, filozofią prawa czy jurysprudencją jako dyscyplinami prawoznawstwa, ukształtowanymi w określonych kręgach nauki i kultury prawniczej. Warto jednak podkreślić, że niektórzy autorzy polscy, w ostatnim okresie, poświęcają wiele uwagi filozoficznym zagadnieniom prawoznawstwa, postulując używanie jako adekwatnego dla tej problematyki terminu "filozofia prawa". Dyskutując nad tym postulatem, rozważa się, jakie zagadnienia są lub powinny być przedmiotem filozofii prawa oraz jakie są jej związki z filozofią i z prawoznawstwem "naukowym". W szczególności, ważne jest określenie stosunku filozofii prawa do teorii prawa, jeśli posługiwanie się proponowanym terminem ma nie być tylko prostym zastąpieniem jednej konwencji terminologicznej drugą. Dla celów tego artykułu zrezygnujemy z wprowadzania terminu "filozofia prawa", co nie znaczy, że nie widzimy merytorycznych podstaw jego użycia. Będziemy mówić o relacjach pomiędzy twierdzeniami filozoficznymi i teoretycznoprawnymi uznając, że jest to zagadnienie ogólniejsze w tym sensie, iż badanie tych relacji może dostarczyć instrumentów do analizy powiązań między filozofią, filozofią prawa a nauką prawa w różnych wariantach wzajemnego usytuowania tych dyscyplin. (fragment tekstu)

EN

The paper is a development of J. Wróblewski's analyses. The author presents the basic problems, arguing wilh the critical remarks of J. Woleński. He defends the thesis of the need to distinguish two spheres when examining the relationship between philosophy and theory of law: the relationship of reference and relationship of ascription. He points that the aim of the analysls is not giving a methodological criterion of identification of philosophical and theoretical theses, but exainination of relationship between the theses. An answer is sought to the question what kind of relationship can appear, and whether the dependence of theory on the accepted philosophical assumptions can be graded. According to the author's opinion, the degree of dependence can be assessed due to the systemie or asystemic character of philosophy and theory, and the type of logic or quasi-logic rules of ascription of philosophical thesis to theory. In the case of theories expressing a philosophical attitude, the rules of ascription may be the technique of "new rhetoric" of Ch. Perelman, allowing to keep at least a loose connection with philosophy. To reconstruct the philosophical assumptions of aphilosophical theories the rules of logic are necessary. To define the series of philosophical theses and the rules of ascription, the author makes use of the idea of presupposition, defined for the sake of legal discourse by J. Wróblewski. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Filozofia; Prawo; Teoria prawa; Filozofia prawa

EN

Philosophy; Law; Law theory; Law philosophy

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica
• Rocznik: 1987
• Numer: nr 32 Teoria państwa i prawa
• Strony: 91--108

Twórcy

autor

Jerzy Leszczyński

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• 1. T. Czeżowski, Główne zasady nauk filozoficznych, Wrocław 1959, s. 136 i n.
• 2. T. Kotarbiński, Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk, Wrocław 1961, s. 282.
• 3. K. Opałek, Zagadnienia teorii prawa i teorii polityki, Warszawa 1983.
• 4. K. Opałek, J. Wróblewski, Współczesna teoria i socjologia prawa W Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, Warszawa 1963, s. 37-43.
• 5. T. Pawłowski, Tworzenie pojęć i definiowanie w naukach humanistycznych, Warszawa 1978, s. 138 i n.
• 6. Ch. Perelman, Logika prawnicza. Nowa retoryka, Warszawa 1984, s. 145-150.
• 7. L. Petrażycki, Nowe podstawy logiki i klasyfikacja umiejętności, [w:] O nauce, prawie i moralności. Pisma wybrane, Warszawa 1985, s. 16-32.
• 8. S. Rainko, Epistemologia diachroniczna, "Studia Filozoficzne" 1967, 1, s. 5.
• 9. J. Słupecki, L. Borkowski, Elementy logiki matematycznej i teorii mnogości, Warszawa 1969, s. 157.
• 10. R. Tokarczyk, O potrzebie filozofii prawa, "Państwo i Prawo" 1983, 12.
• 11. J. Woleński, Z zagadnień analitycznej filozofii prawa, Kraków 1980.
• 12. J. Wróblewski, Filozoficzne problemy teorii prawa, "Państwo i Prawo" 1974, 11.
• 13. J. Wróblewski, Logika prawnicza a teoria argumentacji Ch. Perelmana, [wstęp do:] Ch. Perelman. Logika prawnicza. Nowa retoryka, Warszawa 1984, s. 10-12.
• 14. J. Wróblewski, Postawa filozoficzna i afilozoficzna we współczesnej teorii prawa, "Studia Prawnicze" 1966, 13.
• 15. J. Wróblewski, Presuppositions of legal reasoning, [w:] Man, Law and Modern Forms of Life, ed. E. Bulygin i in., Dordrecht-Boston-London 1985.
• 16. J. Wróblewski, [rec.] J. Woleński, Z zagadnień analitycznej filozofii prawa, "Studia Filozoficzne" 1981, 4, s. 174.
• 17. J. Wróblewski, Weryfikacja i uzasadnianie w naukach prawnych, "Studia Prawno-Ekonomiczne" 1980, XXIV.
• 18. Z. Ziembiński, Logika praktyczna, Warszawa 1984, s. 241.