Ochrona prawna środowiska naturalnego Morza Bałtyckiego

• Autorzy: Marek Górski

Warianty tytułu

Legal Protection of Natural Environment of the Baltic Sea

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Działania prawne są obecnie dość poważnie zróżnicowane, obejmują w zasadzie wszystkie gałęzie prawa. Podejmowane są zarówno na gruncie prawa międzynarodowego, jak i prawa wewnętrznego poszczególnych państw. Regułą jest wypracowywanie pewnych modelowych rozwiązań w drodze wielostronnych umów międzynarodowych, których sygnatariusze zobowiązują się do wprowadzenia i przestrzegania przyjętych wymogów także w swoim prawie wewnętrznym. Umowy takie dotyczą obu źródeł zagrożeń - zapobiegają "przełowieniu", inne zaś zanieczyszczeniom mórz i oceanów. Od połowy lat siedemdziesiątych taki prawnomiędzynarodowy system zapobiegania degradacji środowiska naturalnego morza istnieje i na Bałtyku. System, oceniany jako kompleksowy, tworzą dwie konwencje - o ochronie żywych zasobów morza i zapobieganiu zanieczyszczenia środowiska morskiego. Konwencie te tworzą ogólne ramy działań ochronnych, mające być wypełniane przez powołane specjalne organy międzynarodowe i praktykę państw-sygnatariuszy układów. Stwierdzając istnienie takiego systemu międzynarodowej ochrony środowiska naturalnego Bałtyku, napotyka się od razu problem współistnienia tego systemu z rozwiązaniami takich problemów w poszczególnych państwach nadbałtyckich. Wyraźnie trzeba jednak podkreślić, że zgodnie z wymogami prawa międzynarodowego współistnienie to ma polegać przede wszystkim na realizowaniu w prawie wewnętrznym przyjętych norm prawnomiędzynarodowych. Stwierdzenia te dotyczą oczywiście również i prawa polskiego, powodując powstanie następujących pytań: 1. Czy polskie prawo wewnętrzne zawiera obecnie normy realizujące wymogi prawa międzynarodowego (w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego morza)? 2. Jeżeli tak, to: - czy system ochrony wprowadzony tymi normami jest zupełny? - czy obecny sposób rozwiązania tego problemu można uznać za właściwy i jedynie możliwy? Próbie odpowiedzi na powyższe pytania poświęcona jest właśnie niniejsza praca. Zwrócono w niej uwagę głównie na przepisy prawa administracyjnego, uznając tę gałąź prawa za podstawową w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego człowieka. Oczywiście musiałem zająć się w pracy również przedstawieniem rozwiązań międzynarodowych w omawianej dziedzinie, chociażby w skrótowy sposób. Opracowanie niniejsze jest skróconą i uaktualnioną wersją rozprawy doktorskiej obronionej w czerwcu 1981 r. przed Radą Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Mimo upływu czasu, poruszone zagadnienia niestety nie tylko nie straciły, ale wręcz zyskały na wadze i aktualności, wskutek postępującej degradacji środowiska naturalnego Bałtyku. Korzystając z okazji chciałbym podziękować za rady i istotne wskazówki udzielane w trakcie pisania pracy przez promotora - prof. dr. habil. Eugeniusza Smoktunowicza, a także za przychylne przyjęcie jej przez recenzentów - prof. dr. habil. Janusza Borkowskiego z Uniwersytetu Łódzkiego oraz doc. dr. habil. Ryszarda Paczuskiego z Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, których sugestii co do uzupełnienia treści w obecnym opracowaniu, ze względu na jego ograniczenie objętościowe, niestety nie mogłem w pełni uwzględnić. W opracowaniu uwzględniłem stan prawny na koniec 1984 r. (fragment tekstu)

EN

Since the middle of the seventies the Baltic Sea is covered by two binding international treaty-contracts, aimed mainly at protection of the natural environment of that sea. They are the Gdańsk Convention of September 1973, and the Helsinki Convention of March 1974. The first of the contracts refers to live resources of the sea, the other to protection of natural environment of the Baltic from pollution. Both contracts impose several duties on the signatory states (i.e. all Baltic states), also on their national legislation. This paper is meant to analyse the adaptation of Polish law to these reguiremonts, particularly the legal solutions of administrative law. Chapter 1 presents the natural conditions of the Baltic Sea, the state of live resources of the sea, the economic potential of the Baltic states, and characterises the Baltic shipping - all from the point of view of degradation of natural environment of seas and oceans, including protective actions toward the Baltic Sea of pureness of the sea waters, and the state of live resources of the sea. Chapter 2 is devoted to international legal actions to protect natural environment of seas and oceans, including protective actions toward the Baltic Sea. The chapter successively refers to the follownig problems: protection of live resources of the sea in international law and formation of conventional sources of protection (with an analysis of protective means introduced by the NEAFC Convention, treated as a model); protection of sea waters from pollution in the light of international law (the role of principles of international law of the sea, regulated by the Geneva Convention 1958 and other solutions of the conventions, development of conventional sources of iternational law in the area, and an analysis of major contracts - the London Conventions 1954 and 1973, the Brussels Convention 1969); development of protective actions toward the sea environment of the Baltic in 20th century and an analysis of the major ones; discussion and criticism of the Gdańsk and Helsinki. Conventions. The considerations of the chapter allow to state that the protective system created for the Baltic Sea, from the point of view of international law may be admitted to be a complete and modern one, of a model character for similar regional agreements. Chapter 3 refers to protection of live resources of the sea in the Polish administrative law. The considerations begin with the conception of sea fishery and the scope of its legal protection based on the legislation on sea fishery of 21 May 1963. Particular attention has been focused on the up-to-dat? conception of fishery and the area covered by the law, doubtful in practice. Subseguently the organisation and execution of sea fishery have been discussed, pointing to the position and competence ot the organs of fishery administration and the problem of fishing licencing. The next part of the chapter is a detailed analysis of legal means of protection of live sea resources introduced by the legislation of 1963 and their comparison with international legal requirements. The chapter is completed by an analysis and criticism of legal security for keeping the protective provisions, secured by criminal law, civil and administrative law. Chapter 4 considers the legal regulations of protection of natural environment of the sea from pollution originating in land, ships or harbours. The sources of national law are here scarce and sc.attered and corresponding regulations are contained in various acts of different rank. The considerations refer mainly to the solutions introduced by two Acts: Waters Law of 1974 and Protection and Shaping of National Environment Act of 1980. The analysis shows much deficiency and inconsistence of existing legal solutions in the field of protecting sea waters from pollution. Organisational deficiency in the field has also been pointed out. The chapter is completed by an analysis and criticism of legal security lor execution of regulations about protection of the sea from pollution. In the final conclusion the postulate of basic importance is to devise -a complete system of legal protection of the natural environment of the sea, covering all its elements and all kinds of dangers. The principal part of the system should be parliamentary acts referring to protection of live resources of the sea, protection of the sea from pollution, and organisation of proper executive administration. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Międzynarodowe prawo morza; Polityka morska; Prawo; Ochrona środowiska

EN

International law of the sea; Maritime policy; Law; Environmental protection

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica
• Rocznik: 1987
• Numer: nr 30
• Strony: 3--127

Twórcy

autor

Marek Górski

Bibliografia

• 1. J. Bafia, D. Egierska, E. Śmietanka, Komentarz do kodeksu wykroczeń, Warszawa 1974, s. 117.
• 2. J. Bafia, K. Mioduski, M. Siewierski, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 1971, s. 326.
• 3. A. Bądkowski, Technika likwidowania rozlewów olejowych na powierzchni wód portów, "Gospodarka Wodna" 1978, nr 6.
• 4. R. Bierzanek, Morze otwarte ze stanowiska prawa międzynarodowego, Warszawa 1960, s, 241 i n.
• 5. D. W. Bowet, Self - defense in lnternational Law, London 1958, s. 9-11.
• 6. E. D. Brown, International Law and Marine Pollution: Radioactive Waste and the other Hazardous Substances, "Natural Resources Journal" 1971, No. 11, s. 221-255.
• 7. W. Brzeziński, Ochrona prawna biologicznego środowiska człowieka, Warszawa 1971, s. 197, 228.
• 8. K. Buchała, Wina przy przestępstwie sprowadzenia niebezpieczeństwa powszechnego, Warszawa 1960, s. 20.
• 9. P. Czarowski, Usuwanie ropy i zanieczyszczeń olejowych z powierzchni wody, "Aura" 1974, nr 10.
• 10. W. Dawidowicz, Polskie prawo administracyjne, Warszawa 1978 r., s. 4715-476.
• 11. K Demel, Życie morza, Gdańsk 1974, s. 359-390.
• 12. J. Dobosz, Ochrona naturalnego środowiska człowieka w świetle przepisów prawa karnego, "Państwo i Prawo" 1972, nr 7, s. 77.
• 13. G. Domański, Administracyjne kary pieniężne za zanieczyszczenie środowiska, "Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego" 1976, nr 12.
• 14. G. Domański, Odpowiedzialność cywilna za szkodę wyrządzoną zanieczyszczeniem wód, "Nowe Prawo" 1973, nr 5, s. 661.
• 15. J. Drzemczewski, Żegluga promowa na Bałtyku, "Technika i Gospodarka Morska" 1972, nr 2.
• 16. L. Ehrlich, Suwerenność a morze w prawie międzynarodowym, Warszawa 1961, s. 140.
• 17. L. Gelberg, Legal problems of the exploatation of Deep Sea Mineral Resources, Warszawa 1969, s. 28-29.
• 18. L. Gelberg, Problemy prawne współpracy państw bałtyckich, Wrocław 1976, s. 73.
• 19. Z. Godecki, Nowe przepisy portowe w świetle zasad tworzenia prawa, "Technika i Gospodarka Morska" 1974, nr 7-8.
• 20. W. Góralczyk, Szelf kontynentalny PRL, "Technika i Gospodarka Morska" 1973, nr 4, s. 215.
• 21. W. Góralczyk, Zasięg władzy państwa nadbrzeżnego a zasada wolności mórz, Warszawa 1972, s. 51.
• 22. Z. Grabski, Sytuacja prawna kapitana portu, "Technika i Gospodarka Morska" 1976, nr 2, s. 82-92.
• 23. W. Grochowiecki, Ochrona karno-prawna rybostanu morskiego, "Technika i Gospodarka Morska" 1973, nr 7, poz. 407.
• 24. W. Grochowiecki, Szczególne uprawnienia kapitanów portów w postępowaniu mandatowym, "Technika i Gospodarka Morska" 1974, nr 4, s. 218.
• 25. S. Grzybowski, Problematyka ochrony środowiska a przepisy prawa cywilnego, "Państwo i Prawo" 1972, nr 1, s. 28.
• 26. E. Handt, Zum Problem der Ölverschmutzung in der Hochseewasser, "Seeverkehr" 1965, Nr 4, s. 215-227.
• 27. M. Hardy, International Control of Marine Pollution, "National Resources Journal" 1971, No 2, s. 296-348.
• 28. E. Jabłoński, Izby morskie, Gdańsk 1973, s. 45.
• 29. M. Jaroszyński, M. Zimmermann, W. Brzeziński, Polskie prawo administracyjne, część ogólna, Warszawa 1956, s. 162-167.
• 30. M. Jaworski, Współpraca państw bałtyckich w zakresie ochrony środowiska morskiego Bałtyku, "Przegląd Zachodniopomorski" 1978, nr 1, s. 55.
• 31. Z. Kalinowski, Ochrona wód morskich przed zanieczyszczeniem, "Biuletyn Prokuratury Generalnej" 1967, nr 10.
• 32. J. Kufel, P. Nędzyński, Kolegia morskie - ustrój i postępowanie, "Technika i Gospodarka Morska" 1972, nr 11, s. 664.
• 33. B. Kwiatkowska, Odpowiedzialność osób eksploatujących słoiki o napędzie jądrowym w świetle Konwencji Brukselskiej z 1962 roku, "Technika i Gospodarka Morska" 1972, nr 10, s. 596.
• 34. B. Kwiatkowska, Prawnomiędzynarodowe aspekty ochrony środowiska morskiego przed zanieczyszczeniem, Warszawa 1973, s. 35-37.
• 35. Z. Lampasiak, W. Popiela, Rybołówstwo morskie, Gdańsk 1976 s 105-106.
• 36. S. Ładyka, T. Łodykowski, Współczesna żegluga morska, Gdynia 1906, s. 53 i n.
• 37. K. Łomniewski, Morze Bałtyckie, Warszawa 1975, s. 5-31, 105-138, 156-215.
• 38. J. Łopuski, Charakter odpowiedzialności z tytułu szkód atomowych, "Państwo i Prawo" 1967, nr 4-5, s. 759.
• 39. J. Łopuski, Postępy w dziedzinie międzynarodowej kontroli i zapobiegania zanieczyszczeniu środowiska morskiego, "Technika i Gospodarka Morska" 1973, nr 9, s. 533-535.
• 40. J. Łopuski, Prawne problemy współpracy w zakresie korzystania z Bałtyku, "Sprawy Międzynarodowe" 1975, nr 6, s. 113.
• 41. J. Machowski, Prawnomiędzynarodowe aspekty odpowiedzialności z tytułu szkód atomowych, "Państwo i Prawo" 1967, nr 2, s. 279-289.
• 42. S. Mackiewicz, Rybołówstwo światowe w statystykach FAO, "Gospodarka Rybacka" 1975, nr 7.
• 43. A. Majewski, Badania stanu zanieczyszczenia Morza Bałtyckiego, "Gazeta Obserwacyjna PIHM" 1972, nr 6.
• 44. W. Mańkowski, Z zagadnień ochrony żywych zasobów mórz i oceanów, "Chrońmy Przyrodę" 1972, nr 4.
• 45. G. F. Martens, Nouveau Recueil General 1953, ser. I, t. 9, s. 527 i n.
• 46. S. Matysik, Niektóre problemy odpowiedzialności cywilnej z tytułu szkód wyrządzonych przy pokojowym wykorzystaniu energii jądrowej, "Studia Cywilistyczne" 1965, t. 6.
• 47. S. Matysik, Prawo morskie, Warszawa 1979, rozdz. XI, XII.
• 48. S. Matysik, Prawo morskie. Zarys systemu, Wrocław 1971.
• 49. S. Matysik, Zagadnienia prawne stosowania napędu jądrowego na statkach morskich, "Postępy Techniki Jądrowej" 1961, nr 3.
• 50. S. McDouglas, W. T. Burke, The Public Orders of the Oceans, Yale 1962, s. 835-836.
• 51. J. Metzler, Zakres dopuszczalności postępowania cywilnego w sprawach odszkodowawczych objętych prawem wodnym, "Nowe Prawo" 1972, nr 9.
• 52. Z. Mikulski, Współpraca krajów bałtyckich w zakresie opracowania bilansu wodnego, "Przegląd Zachodniopomorski" 1972, t. 16, z. 4.
• 53. B. A. Mironow, Biologiczeskije aspiekty zagriaznienija morej, "Izwiestija AN SSSR" 1972, Sierija Gieograficzeskaja, No 2.
• 54. J. Mowszowicz, Wpływ zanieczyszczeń morza na flotę morską, "Kosmos" 1976, ser. A, z. 1.
• 55. H. Myszka, Cele i zadania Międzynarodowego Funduszu Kompensacyjnego za szkody wyrządzone zanieczyszczeniem olejami, "Technika i Gospodarka Morska" 1975, nr 3, s. 153.
• 56. J. Osiecki, Rola IMCO w kodyfikacji międzynarodowego prawa morskiego, "Sprawy Międzynarodowe" 1956, nr 9, s. 86-89.
• 57. J. Pawski, A. Wiewióra, Charakterystyka statku jako obiektu zanieczyszczającego wody morskie i portowe, "Technika i Gospodarka Morska" 1974, nr 4, s. 228-229.
• 58. D. Pharand, The Law of the Sea of the Arctic, "University of Ottawa Press" 1973, s. 217-230.
• 59. R. Pietraszek, Zwalczanie zanieczyszczeń morza i ochrona środowiska morskiego, [w:] Aktualne problemy prawa morza, Gdańsk 1976, s. 157.
• 60. K. Podgórski, Ochrona wód przed zanieczyszczeniem w polskim prawie administracyjnym, Warszawa 1974.
• 61. M. Podlaszewski, Niektóre aspekty prawne poszukiwania i eksploatacji bogactw naturalnych na polskim szelfie kontynentalnym, "Technika i Gospodarka Morska" 1978, nr 8, s- 472.
• 62. A. Ropelewski, 1000 lat naszego rybołówstwa, Gdynia 1963.
• 63. N. A. Serkowa, Sowriewiennoje mojrskoje prawe. Rieżym wod i dna mirewege okienna, Moskwa 1974, s. 107-128.
• 64. J. Siedlecki, Międzynarodowy fundusz odszkodowawczy za zanieczyszczenia morza olejami, Gdańsk 1971.
• 65. E. Smoktunowicz, Analogia w prawie administracyjnym, Warszawa 1970.
• 66. E. Smoktunowicz, Nowe elementy ochrony prawnej wód przed zanieczyszczeniem, "Studia Prawno-Ekonomiczne" 1977, t. 18.
• 67. E. Smoktunowicz, O ochronie prawnej powietrza atmosferycznego - krytycznie, "Państwo i Prawo" 1974, nr 11.
• 68. E. Smoktunowicz, Ochrona wód przed zanieczyszczeniem, "Państwo i Prawo" 1973, nr 5, s. 65.
• 69. E. Smoktunowicz, Podział ról wśród organów administracji państwowej w zakresie ochrony zasobów i tworów przyrody, "Studia Prawno-Ekonomiczne" 1973, t. 11.
• 70. E. Smoktunowicz, Środki prawne ochrony powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczeniem, "Studia Prawno-Ekonomiczne" 1975, t. 14.
• 71. E. Smoktunowicz, Zakres ochrony prawnej powietrza atmosferycznego, "Studia Prawno-Ekonomiczne" 1974, t. 18.
• 72. M. Stahl, A. Tomczyk, Terenowy organ administracji państwowej i instytucja upoważnienia w świetle ustawy o radach narodowych, "Państwo i Prawo" 1978, nr 10.
• 73. M. Staniak, Ochrona środowiska morskiego przed zanieczyszczeniem olejami lub substancjami szkodliwymi innymi niż oleje, "Budownictwo Okrętowe" 1974, nr 2.
• 74. A. Straburzyński, Konwencje bałtyckie jako wzorzec rozwiązań regionalnych, [w:] Aktualne problemy międzynarodowego prawa morza, Gdańsk 1975, s. 110.
• 75. J. Szafranek, Zagadnienia prawa pobytu statków o napędzie jądrowym w obcych portach, "Technika i Gospodarka Morska" 1976, nr 5, s. 285-287.
• 76. J. Świątkiewicz. Z problematyki prawnej ochrony wód przed zanieczyszczeniem, Biuletyn Prokuratury Generalnej" 1964, nr 4.
• 77. J. Tekieli, Niektóre zadania terenowych organów administracji państwowej wynikające z nowego prawa wodnego, "Rada Narodowa, Gospodarka i Administracja" 1975, nr 5.
• 78. Umowy międzynarodowe o ochronie morza przed zanieczyszczeniem, oprac. A. Kowalski, Gdańsk 1977, s. 312-382.
• 79. A. Wojtasiak, Zanieczyszczenie mórz i oceanów, "Wszechświat" 1976, z. 4.
• 80. N. A. Wulf, Contigneus Zones for Pollution Control, "Journal of Maritime Law and Commerce" 1972, No 3, s. 537-557.
• 81. J. Vonau, Druga konferencja w Visby w sprawie zwalczania zanieczyszczeń Bałtyku, "Technika i Gospodarka Morska" 1970, nr 11, s. 489.
• 82. J. Vonau, Rola rozwiązań regionalnych w nowym prawie morza na przykładzie współpracy państw nadbałtyckich, [w:] Aktualne problemy prawa morza, Gdańsk 1976, s. 274-276.
• 83. J. Zalewski, Formowanie się kompleksów nadmorskich na obszarze Europy Bałtyckiej, "Technika i Gospodarka Morska" 1974, nr 3.
• 84. R. Zaorski, Ochrona zasobów biologicznych morza w umowach międzynarodowych, Gdańsk 1957, s. 34.
• 85. R. Zaorski, Współpraca międzynarodowa w dziedzinę ochrony zasobów biologicznych Morza Bałtyckiego, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 1963, nr 2, s. 37-52.
• 86. J. Zatorska, Stan zanieczyszczenia Bałtyku, "Technika i Gospodarka Morska" 1973, nr 5, s. 319-320.
• 87. M. Żelazko, Konwencja helsińska o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego, "Technika i Gospodarka Morska" 1974, nr 7-9, s. 409-411.
• 88. L. Żmudziński, Zoobentos wskaźnikiem sozologicznej sytuacji Bałtyku, "Zeszyty Zakładu Oceanografii MIR" 1974, Sozologia 9.