Sytuacja prawna osób wykonujących pracę nakładczą

• Autorzy: Teresa Wyka

Warianty tytułu

La Situation Juridique des Travailleurs a Domicile

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Głównym celem rozprawy jest scharakteryzowanie sytuacji prawnej osób świadczących pracę nakładczą. Obowiązuje w tym zakresie złożony porządek prawny. Umowa o pracę nakładczą, będąca podstawą zatrudniania w tym systemie, nie doczekała się jak dotąd pełnego, ustawowego unormowania. Nie reguluje jej kodeks cywilny, nie obejmuje jej także swym zakresem obowiązywania kodeks pracy, choć ten ostatni daje podstawę do rozciągnięcia na wykonawców niektórych przepisów prawa pracy. Regulacja umowy o pracę nakładczą jest rozproszona w aktach różnej rangi, co stwarza bardzo duże trudności w zakresie wykładni i stosowania prawa. To wszystko sprawia, że wyjaśnienie statusu prawnego chałupników należało rozpocząć od scharakteryzowania podstaw prawnych umowy o pracę nakładczą. Problematyka ta, a w szczególności ustalenie charakteru źródeł prawnych umowy, szczebla hierarchicznego aktów jej dotyczących, jak również wyjaśnienie konsekwencji związanych z ich stosowaniem stały się przedmiotem rozważań w drugim rozdziale pracy. Centralnym zagadnieniem w niniejszej rozprawie jest wyjaśnienie charakteru prawnego umowy o pracę nakładczą. W tym celu umowa ta została poddana wnikliwej analizie. W oparciu o ustalony stan prawny i uznaną praktykę w rozdziale trzecim i czwartym pracy scharakteryzowano podmioty umowy, przedmiot zobowiązania oraz prawa i obowiązki stron. Rozważania te stały się w rozdziale piątym pracy podstawą porównania umowy o pracę nakładczą z podobnymi do niej umowami. Wyniki tej analizy pozwoliły określić istotę tej umowy oraz jej miejsce w podziałach i systematyce umów. Przyjęcie kwalifikacji prawnej umowy o pracę nakładczą ma poza wagą teoretyczną także doniosłe znaczenie praktyczne. Przesądza bowiem o podstawach i zakresie ochrony osób wykonujących pracę nakładczą. Te właśnie zagadnienia, dotyczące zakresu zastosowania przepisów prawa pracy do wykonawców pracy nakładczej przedstawiono w ostatnim, szóstym rozdziale pracy. Rozważania poświęcone samej umowie o pracę nakładczą, jak również uprawnieniom przyznanym wykonawcom z mocy przepisów szczególnych poprzedzono analizą społecznych i ekonomicznych przesłanek rozwoju nakładź twa w Polsce. System nakładczy jest przykładem takiej formy, której istota i rozwój są wynikiem określonego układu społeczno-gospodarczego. Dlatego też uznano, że uwagi dotyczące prawnych form zatrudnienia nakładczego powinny mieć oparcie w konkretnej analizie historycznej. W przeciwnym razie trudno byłoby zrozumieć określone rozwiązania prawne, nie znając szerszych uwarunkowań rozwoju tej formy zatrudniania. Niniejsze opracowanie w całości opiera się na polskim ustawodawstwie. W trakcie omawiania poszczególnych zagadnień nie nawiązywano do ustawodawstw państw obcych. Wydaje się jednak, iż ze względów poznawczych celowy jest choćby fragmentaryczny (z uwagi na ubogi i trudno dostępny materiał źródłowy) przegląd uregulowań prawnych w zakresie pracy nakładczej w wybranych krajach kapitalistycznych i socjalistycznych Ma to szczególne znaczenie w kontekście poszukiwań optymalnych form prawnych dla tego systemu zatrudniania, które można by zaproponować na gruncie ustawodawstwa polskiego. (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Praca nakładcza; Prawo pracy; Regulacje prawne

EN

Home based work; Labour law; Legal regulations

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica
• Rocznik: 1986
• Numer: nr 25
• Strony: 3--126

Twórcy

autor

Teresa Wyka

Bibliografia

• 1. E. Arnekker, Chałupnictwo, [w:] Encyklopedia nauk politycznych, z. 5-6, Warszawa 1936, s. 646.
• 2. E. Arnekker, Chałupnictwo sitarskie w Biłgorajskiem, [w:] Drobny przemysł i chałupnictwo, t. 2, Warszawa 1934.
• 3. E. Arnekker, Przejawy kryzysu w rzemiośle i chałupnictwie, Warszawa 1934, s. 34.
• 4. E. Arnekker, Ubezpieczenie społeczne chałupników za granicą, [w:] Chałupnictwo. Materiały, uwagi, wnioski, Warszawa 1938, s. 226 i n.
• 5. S. Bafia, Zasady tworzenia prawa, Warszawa 1980, s. 11-113.
• 6. A. Baltogile, Przemysł konfekcyjny i niektóre gałęzie pomocnicze, [w:] Bilans gospodarczy dziesięciolecia Polski odrodzonej, t. 1, s. 518.
• 7. A. Bardach, Chałupnictwo jako forma produkcji przemysłowej, [w:] Chałupnictwo. Materiały, uwagi, wnioski, Warszawa 1938, s. 16.
• 8. M. Baumgart, Chałupnicy a rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 16 III 1928 r. o umowie o pracę robotników, "Praca i Opieka Społeczna" 1931, z. 2, s. 164.
• 9. G. Braum, Le travail à domicile, "Liaisons Sociales" 1981, n° 2, s. 1.
• 10. Z. Brzozy, Bieliźniarstwo w Warszawie, [w:] Drobny przemysł i chałupnictwo, t. 2, Warszawa 1934, s. 166.
• 11. G. Camerlynck, Lyon-Caen, Droit du travail, Paris 1976, s. 342.
• 12. G. Camerlynck, Trailé de droit du travail, Paris 1968, s. 567.
• 13. R. O. Chałfina, Ogólna nauka o stosunku prawnym, Warszawa 1979, s. 204, 213.
• 14. E. Chmielek, Źródła prawa pracy, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego" 1980, z. 90, s. 69-73.
• 15. A. Chobot, Obowiązki pracownika oraz środki prawne zabezpieczające ich wykonanie, [w:] Studia nad kodeksem pracy, Poznań 1976, s. 112.
• 16. J. Cisek, Zarobki w chałupnictwie tkackim okręgu łódzkiego, [w:] Chałupnictwo. Materiały, uwagi, wnioski, Warszawa 1938, s. 157 i 158.
• 17. W. Czachórski, Prawo zobowiązań w zarysie, Warszawa 1968, s. 367.
• 18. W. Czachórski, Zobowiązania. Zarys wykładu, Warszawa 1978, s. 30-32.
• 19. T. Czajkowski, Chałupnictwo tkackie w Zelowie, [w:] Drobny przemysł i chałupnictwo, t. 1, Warszawa 1931, s. 147.
• 20. T. Czajkowski, Praca kobiet w chałupnictwie, [w:] Chałupnictwo. Materiały, uwagi, wnioski, Warszawa 1938, s. 92-94.
• 21. Z. Daszyńska - Golińska, Polityka społeczna, Warszawa 1933, s. 304.
• 22. R. Dawid, Podstawowe dane. Prawo francuskie, Warszawa 1965, s. 163.
• 23. Z. Ehrenberg, Istota, ustrój, granice gospodarcze i społeczne rzemiosła, Warszawa 1938, s. 89.
• 24. Z. Ehrenberg, Zagadnienie chałupnictwa, "Rzemiosło" 1935, nr 22, s. 4.
• 25. E. Erlich, Wstęp do nauki o państwie i prawie, Warszawa 1979, s. 177.
• 26. Z. Fenichel, Zarys polskiego prawa robotniczego, Kraków 1930, s. 126 i 127.
• 27. L. Florek, Staż pracy, Warszawa 1980, s. 168.
• 28. B. Frączkowski, Niektóre aspekty produkcji nakładczej, "Praca i Zabezpieczenie Społeczne" 1981, nr 4, s. 24-26.
• 29. W. Hobzer, Glosa do: Verw. GH 27.04.1973, "Zeitschrift für Arbeitsrecht und Sozialrecht" (Wien) 1974, nr 8508, s. 106.
• 30. A. Hueck, H. C. Nipperdey, Lehrbuch des Arbeitsrechts, Berlin-Frankfurt am Main 1963, s. 860 i n.
• 31. B. Gawlik, Pojęcie umowy nienazwanej, St. Cyw. 1972, nr 18, s. 12.
• 32. B. Gawlik, System prawa cywilnego, t. I, Warszawa 1974, s. 60-64.
• 33. B. Gawlik, Umowa know-how. Zagadnienia konstrukcyjne, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego" 1974, nr 84, s. 86 i n.
• 34. B. Gawlik, Umowy mieszane - konstrukcja i ocena prawna, "Palestra" 1974, nr 5.
• 35. H. Gaworska, F. Ostrowski, Stan i kierunki rozwoju chałupnictwa w Polsce, Warszawa 1936, s. 31.
• 36. M, Gersdorf, W. Ignatowicz, Ustawa o spółdzielniach i ich związkach. Komentarz, Warszawa 1966, s. 311.
• 37. T. Gortat, Uprawnienia pracownicze osób wykonujących pracą nakładczą, "Praca i Zabezpieczenie Społeczne" 1976, nr 4, s. 47-52.
• 38. J. Goździewicz, Moc wiążąca norm prawa pracy, "Studia Prawnicze" 1977, nr 2.
• 39. G. Goździewicz, Znaczenie aktów instrukcyjnych w prawie pracy, "Państwo i Prawo" 1978, nr 11, s. 71.
• 40. S. Grzybowski, System prawa cywilnego, t. 1, cz. ogólna, Warszawa 1974, s. 53.
• 41. S. Grzybowski, Umowa know-how na tle kodeksu cywilnego, St. Prawa. 1968, z. 1, s. 113.
• 42. S. Grzybowski, Umowa kontraktacji w systemie kc, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 1967, z. 1, s. 38-40, 42.
• 43. S. Grzybowski, Wypowiedź normatywna oraz jej struktura formalna, Kraków 1961, s. 31-33.
• 44. S. M. Grzybowski, Prawo pracy, Łódź 1948, s. 19.
• 45. R. Grzymkowski, Aktualne problemy oraz perspektywy rozwoju pracy nakładczej (I), "Praca i Zabezpieczenie Społeczne" 1970, nr 11, s. 14.
• 46. W. Iwaszkiewicz, Ustawodawstwo chałupnicze za granicą, [w:] Chałupnictwo. Materiały, uwagi, wnioski, Warszawa 1938, s. 182-219.
• 47. Cz. Jackowiak, Zakładowe organy wymiaru sprawiedliwości w sporach ze stosunku pracy, Poznań 1965, s. 11.
• 48. W. Jastrzębski, Formy prawne realizacji obowiązku zatrudnienia członków spółdzielni, "Materiały i Przyczynki" 1974, z. 19, s. 50 i 54.
• 49. W. Jaśkiewicz, Postacie prawne zatrudnienia członków spółdzielni pracy, "Spółdzielczy Kwartalnik Naukowy" 1969, nr 1, s. 74-77.
• 50. A. Jeziorski, S. M. Zawadzki, Dwa wieki przemysłu w Polsce. Zarys dziejów, Warszawa 1966, s. 19.
• 51. J. Jończyk, Spory ze stosunku pracy, Warszawa 1965, s. 38.
• 52. M. Kabaj, System zatrudnienia, [w:] Społeczne aspekty rozwoju gospodarczego, Warszawa 1974, s. 345-348.
• 53. H. Kaczanowski, Rozwój pracy nakładczej w Spółdzielni Techno-Mechanik w Gdańsku, "Służba Pracownicza" 1979, nr 5, s. 12-16.
• 54. A. Kijowski, Pracowniczy obowiązek gotowości do świadczenia pracy, Poznań 1978, s. 13-16 i cytowana tam literatura.
• 55. A. Kisielewicz, Glosa do uchwały SN z 7 VI 1977 r., "Nowe Prawo" 1980, nr 1, s. 157.
• 56. A. Kisielewicz, Status prawny osób wykonujących pracę nakładczą, "Nowe Prawo" 1977, nr 2, s. 226.
• 57. A. Kisielewicz, Szczególne cechy prawne pracy nakładczej, "Praca i Zabezpieczenie Społeczne" 1976, nr 2, s. 23.
• 58. A. Klein, Elementy zobowiązaniowego stosunku prawnego, Wrocław 1964, s. 42 i n.
• 59. A. Klein, Pojęcie umowy i stosunku zobowiązaniowego kontraktacji, St. Cyw. 1972, t. 19, s. 132 i n.
• 60. Kodeks pracy, przepisy wykonawcze i związkowe, pod red. J. Pacho, Warszawa 1979, s. 1280.
• 61. Komentarz do kodeksu pracy, pod red. J. Jończyka, Warszawa 1977, s. 37-39.
• 62. A Komornicka, Strajki i postulały strajkowe wśród chałupników, [w:] Chałupnictwo. Materiały, uwagi, wnioski, Warszawa 1938, s. 116.
• 63. H. Kos, Usługi w systemie pracy nakładczej na przykładzie wybranych branż, Warszawa 1968.
• 64. Z. Kubot, Pozycja prawna stron w umownym stosunku pracy, Wrocław 1978, s. 97-98.
• 65. A. Kurażyński, Chałupnictwo garbarskie w Kłecku, [w:] Drobny przemysł i chałupnictwo, t. 2, Warszawa 1934, s. 105.
• 66. Z. Kusociński, Ustawodawstwo chałupnicze w oświetleniu porównawczym, [w:] Drobny przemysł i chałupnictwo, t. 2, Warszawa 1934.
• 67. W. Lang, J. Wróblewski, S. Zawadzki, Teoria państwa i prawa, Warszawa 1979, s. 312-313.
• 68. I. Lazari-Pawłowska, O pojęciu typologicznym w humanistyce, [w:] Logiczna teoria nauki, Warszawa 1966, s. 640-641.
• 69. W. Lenin, Rozwój kapitalizmu w Rosji, [w:] Dzieła, t. 3, Warszawa 1953, s. 459.
• 70. H. Lewandowski, Nawiązanie stosunku pracy, [w:] Nowe prawo pracy, s. 87.
• 71. H. Lewandowski, Uprawnienia kierownicze w umownym stosunku pracy, Warszawa 1977, s. 21.
• 72. L. de Litala, Il lavoro a domicilo, [w:] Rivista di diritto del lavoro. Studi in memoria di Ludvico Barassi, b.m. 1966, s. 269.
• 73. J. Loga, Urlopy wypoczynkowe, Łódź 1963, s. 63.
• 74. E. Łętowska, Wzorce umowne, Wrocław 1973, s. 181.
• 75. E. Łętowska, Wzorce umowne, Wrocław 1975, s. 102.
• 76. Cz. Łuszczyński, Praca chroniona w nakładztwie, "Biuletyn ZSI" 1973, nr 1/2, s. 91.
• 77. W. Maculewicz, W. Wawrzonek, Koncepcja i kierunki działalności w systemie nakładczym w latach 1976-1980, Warszawa 1975, s. 43 i 45.
• 78. S. Milkowski, Spółdzielczość w przemyśle ludowym, domowym i chałupnictwie, |w:] Chałupnictwo. Materiały, uwagi, wnioski, Warszawa 1938, s. 96.
• 79. E. Modliński, Z problematyki bezwzględnie obowiązujących przepisów kodeksu pracy, "Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego" 1974, nr 11, s. 362.
• 80. C. Niewadzi, Małe przedsiębiorstwa przemysłowe w gospodarce narodowej, Warszawa 1958, s. 43.
• 81. C. Niewadzi, Przemysł drobny i rzemiosło w Polsce burżuazyjno-obszarniczej, ZN SGPiS 1955, z. 2, s. 189.
• 82. J. Nowacki, Analogia legis, Warszawa 1866, s. 163 i n.
• 83. J. Nowacki, O tzw. "rzeczywistych Inkach w prawie", "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego" 1965, nr 42, s. 40.
• 84. J. Nowacki, Odpowiednie stosowanie przepisów prawa, "Państwo i Prawo" 1964, nr 3, s. 370-372.
• 85. Z. Nowakowski, Zobowiązania rezultatu i starannego działania, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 1959, s. 97 i n.
• 86. Nowe prawo pracy, pod red. J. Korolca, Warszawa 1975, s. 23.
• 87. A. Ohanowicz, Zobowiązania. Część ogólna, Warszawa-Poznań 1965, s. 50.
• 88. J. Oranżyna, Przemyśl ludowy w Polsce, Warszawa 1937, s. 11.
• 89. F. Ostrowski, Znieść bariery w usługach systemem pracy nakładczej, "Przegląd Drobnej Wytwórczości" 1970, nr 16, s. 14.
• 90. S. Parandowski, Zatrudnienie w pracy nakładczej, "Służba Pracownicza" 1975, nr 6, z. 19.
• 91. M. Piekarski, Glosa do uchwały SN z 27 I 1978 r., Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych nr 10, s. 457, p. 185.
• 92. M. Piekarski, Ochrona prawna przed pozbawieniem pracy nakładczej, "Palestra" 1980, nr 10, s. 40.
• 93. M. Piekarski, Pracownicze uprawnienia wykonawcy pracy nakładczej, "Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego" 1979, nr 11, s. 330.
• 94. L. Pietrzyk, Miejsce dla chałupnictwa, "Rada Narodowa" 1971, nr 6, s. 7.
• 95. W. Piotrowski, Komentarz do prawa pracy NRD, [w:] Prawo pracy państw obcych, t. 1, Warszawa 1981, s. 68.
• 96. F. Pragierowa, Ustawodawstwo chałupnicze, "Praca i Opieka Społeczna" 1931, z. 2, s. 134 i n.
• 97. A. Raczyński, Polskie prawo pracy, Warszawa 1930, s. 38.
• 98. Z. Radwański [rec.], E. Łętowska, Wzorce umowne, "Państwo i Prawo" 1976, nr 3, s. 163.
• 99. . Radwański, System prawa cywilnego, t. 3, cz. I, Warszawa 1981, s. 80.
• 100. Z. Radwański, Teoria umów, Warszawa 1977, s. 209.
• 101. Z. Radwański, Uwagi o zobowiązaniu trwałym (ciągłym) na tle kc, "Studia Cywilistyczne" 1969, t. 13-14, s. 251-252.
• 102. K. Rączka, Odprawa pośmiertna, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Śląskiego" 1979, z. 2, Z Problematyki Prawa Pracy i Polityki Socjalnej, s. 133-137.
• 103. H. Rot, Jedność i podziały systemu prawa socjalistycznego, Wrocław 1971, s. 89-122.
• 104. H. Rot, Powszechnie obowiązujące przepisy prawa, "Państwo i Prawo" 1972, nr 8-9, s. 74-77.
• 105. S. Rozmaryn, Ustawa w PRL, Warszawa 1964, s. 204-240.
• 106. H. Sand, Chałupnictwo i jego związek z przemysłem, rzemiosłem oraz bezrobociem, Łódź 1937, s. 8.
• 107. L. Schnorr von Carlsfeld, Zum Wesen des Heimarbeitsverhältnisses, [w:] Recht der Arbeit, b.m. 1968, s. 404-407.
• 108. M. Seweryński, Wynagrodzenie za pracę. Pojęcie, regulacja, ustalenie, Łódź 1976, s. 120.
• 109. E. Sissle, O istocie umowy o pracę, "Praca i Opieka Społeczna" 1930, z. 11, s. 172.
• 110. W. Siuda, Istota i zakres umowy o dzieło, Poznań 1964, s. 23.
• 111. M. Stawski w swoim komentarzu, [w:] Przegląd orzecznictwa i piśmiennictwa z zakresu prawa spółdzielczego za rok 1976, Warszawa 1978, s. 107.
• 112. System prawa administracyjnego, pod red. J. Starościaka, t. 1, Warszawa 1977, s. 209.
• 113. J. Szczerski, Państwowa Inspekcja Pracy, "Praca i Zabezpieczenie Społeczne" 1981, nr 9, s. 22.
• 114. W. Szubert, Glosa do orzeczenia z 15 II 1961 r., "Państwo i Prawo" 1962, nr 3, s. 544-547.
• 115. W. Szubert, O charakterze prawnym stosunku pracy, "Państwo i Prawo" 1964, nr 7, s. 83.
• 116. W. Szubert, Zakres podmiotowy i przedmiotowy kp, "Państwo i Prawo" 1974, nr 8-9, s. 11.
• 117. W. Szubert, Zarys prawa pracy, Warszawa 1976, s. 112.
• 118. M. Święcicki, Podstawowe problemy prawa pracy, Warszawa 1957, s. 28-29, 85.
• 119. M. Święcicki, Prawo pracy, Warszawa 1968, s. 138.
• 120. M. Święcicki, Przedmiot prawa pracy, [w:] Podstawowe problemy prawa pracy, Warszawa 1957, s. 17.
• 121. M. Święcicki, Zawiązanie i trwanie stosunku pracy, Warszawa 1965, s. 12.
• 122. T. Tomandl, Wesenmerkmale des Arbeitsvertragen, Wien-New York 1971, s. 97-98.
• 123. B. Towbin, Prowadzenie badań w ośrodkach chałupnictwa miejskiego, [w:] Chałupnictwo. Materiały, uwagi, wnioski, Warszawa 1938, s. 46.
• 124. B. Trąmpczyński, Kierunki rozwoju nakładztwa, Poznań 1976, s. 1.
• 125. B. Trepiński, Znaczenie ustalenia, istotnych postanowień umowy o pracę w nawiązaniu stosunku pracy, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 1973, z. 4, s. 113 i n.
• 126. B. Wagner, W sprawie elementów treści umowy o pracę, "Państwo i Prawo" 1978, nr 8-9, s. 115-116.
• 127. D. Walczak-Duraj, Praca nakładcza kobiet a rodzina, "Problemy Rodziny" 1974, nr 5.
• 128. D. Walczak-Duraj, Praca nakładcza kobiet w socjalistycznym systemie społecznym, Łódź 1974, maszynopis, s. 299.
• 129. W. Wawrzonek, Badanie rentowności w pracy nakładczej w jednostkach uspołecznionych drobnej wytwórczości, Warszawa 1975.
• 130. W. Wawrzonek, Praca nakładcza, przemysł domowy i ludowy. Przepisy objaśnienia, Warszawa 1968, s. 11.
• 131. J. Wengierow, Chałupnictwo a spółdzielczość pracy, "Spółdzielczość Pracy" 1935, z. 7, s. 11.
• 132. J. Wengierow, Rozjemstwo w zatargach zbiorowych o pracę chałupniczą [w:] Chałupnictwo. Materiały, uwagi, wnioski, Warszawa 1938, s. 177-178.
• 133. B. Wertheim, Charakter prawny umowy o pracę chałupniczą, "Głos Prawa" 1933, z. 12, s. 722.
• 134. W. Winiarzowa, Wobec rzeczywistych potrzeb, "Przegląd Drobnej Wytwórczości" 1971, nr 5, s. 4.
• 135. J. Wolski, Nasze stanowisko w sprawie chałupniczej, "Spółdzielczość Pracy" 1936, nr 1, s. 2 i 3.
• 136. S. Wójcik, Glosa do uchwały SN z 20 III 1965, Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych 1966, z. 4, poz. 86, s. 168.
• 137. S. Wójcik, Odgraniczenie umowy o dzieło od umowy o pracę i od umowy zlecenia, "Prace Prawnicze" 1963, z. 10, s. 176 i 177.
• 138. S. Wójcik, Pojęcie umowy o dzieło, "Studia Cywilistyczne" 1963, t. 4, s. 125.
• 139. S. Wójcik [rec.], B. Zdziennicki, Zagadnienia prawne kontraktacji, "Państwo i Prawo" 1979, nr 1, s. 140.
• 140. J. Wróblewski, Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1972, s. 137.
• 141. J. Wróblewski, Stosunki między systemami norm, "Studia Prawno-Ekonomiczne" 1971, t. 6. s. 2-34.
• 142. J. Wróblewski, Zagadnienia teorii wykładni prawa ludowego, Warszawa 1959, s. 70.
• 143. S. Zakrzewski, Zakres przedmiotowy i formy działalności prawotwórczej, Warszawa 1973, s. 192-194.
• 144. B. Zdziennicki, Podstawy normatywne kontraktacji produktów rolnych, "Studia Prawnicze" 1976, nr 4, s. 234-235.
• 145. B. Zdziennicki, Zagadnienia prawne kontraktacji, Warszawa 1978, s. 9-11.
• 146. T. Zieliński, Ogólne zasady wykonywania zobowiązań w prawie pracy, "Studia Prawnicze" 1979, z. 4, s. 13-17.
• 147. T. Zieliński, Rola aktów instrukcyjnych w stosunkach pracy, "Państwo i Prawo" 1967, nr 3, s. 440-450.
• 148. T. Zieliński, Stosunek prawa pracy do prawa administracyjnego, Warszawa 1977, s. 16-52.
• 149. T. Zieliński, Zarys wykładu prawa pracy, cz. I, Katowice 1977, s. 210.
• 150. Z. Ziembiński, Logiczne podstawy prawoznawstwa, Warszawa 1966, s. 226.
• 151. Z. Ziembiński, Logika praktyczna, Warszawa 1977, s. 265-268.
• 152. Z. Ziembiński, Kompetencja i norma kompetencyjna, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 1969, z. 4, s. 23-41.
• 153. Z. Ziembiński, Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa 1980, s. 261 i n.
• 154. Z. Ziembiński, Uprawnienie a obowiązek, Poznań 1963, s. 11.
• 155. E. Ziemianin, Charakter prawny umów agencyjnych, "Państwo i Prawo" 1979, nr 7, s. 68 i 69.
• 156. Z. Żabiński, Systematyka umownych stosunków pod względem treści, "Studia Cywilistyczne" 1972, t. 19, s. 102 i n.