Tożsamość terytorialna przestrzeni publicznej związanej z dziedzictwem przemysłowym miasta na przykładzie placu Zwycięstwa w Łodzi

• Autorzy: Anita Kulawiak , Karolina Smętkiewicz

Warianty tytułu

Territorial identity, public space and the industrial heritage of the city: The example of plac Zwycięstwa (Victory Square) in Łódź (Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przedmiotem artykułu jest zagadnienie tożsamości terytorialnej (przestrzennej) zobrazowane na przykładzie placu Zwycięstwa w Łodzi jako przestrzeni publicznej związanej z dziedzictwem przemysłowym tego miasta. Tożsamość terytorialna rozpatrywana na gruncie geografii humanistycznej uwzględnia relacje między człowiekiem a przestrzenią, w której żyje. Jest to złożony proces, oparty na subiektywnej identyfikacji człowieka z otaczającą go przestrzenią, innymi jej użytkownikami oraz jej dziedzictwem materialnym i niematerialnym. Rodzajem przestrzeni publicznej, w której kontekście dobrze widoczne są kwestie poczucia tożsamości przestrzennej, może być plac miejski, szczególnie odwołujący się do historii danego miasta. Właściwym przykładem jest plac Zwycięstwa w Łodzi, silnie związany z przemysłem bawełnianym, dzięki któremu od XIX w. nastąpił dynamiczny rozwój całego miasta. Posługując się tym przykładem, w artykule zidentyfikowano wyznaczniki tożsamości przestrzeni, określono znaczenie dziedzictwa przemysłowego w budowaniu tożsamości terytorialnej, a także wskazano rolę obiektów poprzemysłowych w kształtowaniu tożsamości terytorialnej mieszkańców. Celem artykułu było uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy plac Zwycięstwa w Łodzi stanowi w oczach jego użytkowników źródło tożsamości terytorialnej - czy jest on istotnym punktem, z którym mieszkańcy się utożsamiają i który wzbudza w nich pozytywne odczucia. Posłużono się następującymi metodami i narzędziami badawczymi: kwerenda literatury, wywiad kwestionariuszowy, inwentaryzacja i obserwacja bezpośrednia w terenie wraz z dokumentacją fotograficzną. Badania empiryczne miały na celu określenie i ocenę aktualnego stanu zagospodarowania badanej przestrzeni publicznej, identyfikację i ocenę jej aktualnych funkcji i znaczenia, także w kontekście porównania stanu obecnego z wiadomościami o historii obszaru pozyskanymi z literatury. Współczesny plac Zwycięstwa charakteryzuje się znaczeniem głównie użytkowym, w mniejszym stopniu interakcyjnym, jego dawna funkcja obywatelska całkowicie zaś zanikła. Znaczenia aksjologiczne, symboliczne i tożsamościowe tej przestrzeni są obecnie mniej uwidocznione w świadomości społeczności lokalnej, mimo że plac Zwycięstwa niewątpliwie je posiada ze względu na swoją historię i lokalizację związaną z przemysłem włókienniczym. Wyniki badań wskazują, że długa i bogata historia placu Zwycięstwa niestety nie wpływa istotnie na tworzenie tożsamości terytorialnej, co wiąże się z deklarowaną przez większość respondentów nieznajomością historii tego miejsca. Zdaniem autorek podmioty kształtujące przestrzeń miejską, odpowiedzialne za jej zagospodarowanie i budowanie tożsamości, powinny stworzyć bardziej przyjazne otoczenie, zadbać o większą estetykę i bezpieczeństwo, a także podjąć działania informacyjno-promocyjne upowszechniające wiedzę historyczną o tym miejscu. Przyczyniłoby się to do odzyskania znaczenia symbolicznego oraz budowania coraz bardziej pozytywnego obrazu i tożsamości placu Zwycięstwa w świadomości łodzian i turystów. (abstrakt oryginalny)

EN

The subject of the article is the issue of spatial (territorial) identity illustrated on the example of Plac Zwycięstwa (Victory Square) in Łódź as a public space related to the industrial heritage of this city. Territorial identity considered on the basis of humanistic geography takes into account the relationship between man and the space in which he lives and is a complex process based on the subjective identification of man with the surrounding space, its other users and its tangible and intangible heritage. A kind of public space in relation to which the issues of spatial identity are clearly visible can be a city square, especially related to the history of a city. An appropriate example is Plac Zwycięstwa in Łódź, strongly associated with the cotton industry, thanks to which the entire city developed dynamically in the 19th century. Using this example, the article identifies determinants of the identity of this space, determines the importance of industrial heritage in building territorial identity, and indicates the role of post-industrial objects in shaping the territorial identity of the inhabitants. The aim of the article was to answer the question whether Plac Zwycięstwa in Łódź, in the eyes of its users, is a source of territorial identity, an important point with which the inhabitants identify themselves and which evokes positive feelings in them. The following research methods and tools were used: literature query, questionnaire interview, inventory and direct observation in the field with photographic documentation. Empirical research was aimed at determining and assessing the current state of development of the examined public space, identifying and evaluating its current functions and significance, also in the context of comparing the current state with information about the history of the area obtained from the literature. Today's Plac Zwycięstwa in Łódź is characterized mainly by utilitarian significance, to a lesser extent interactive, and its former civic significance has disappeared. The axiological, symbolic and identity meaning of this space are currently less visible in the awareness of the local community, although Plac Zwycięstwa undoubtedly has such meanings due to its history and location related to the textile industry. The research results indicate that the long and rich history of Plac Zwycięstwa unfortunately does not have a significant impact on the creation of territorial identity, which results from the ignorance of the history of this place declared by the majority of respondents. According to the authors, entities shaping urban space, responsible for its development and building identity, should create a more friendly space, ensure its greater aesthetics and safety, and undertake information and promotion activities disseminating historical knowledge about this place. This would contribute to regaining its symbolic meaning and building an increasingly positive image and identity of Plac Zwycięstwa in the minds of Łódź residents and tourists. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Przemysł włókienniczy; Przemysł; Tereny poprzemysłowe; Tożsamość miasta; Tożsamość lokalna; Przestrzeń publiczna

EN

Textile industry; Industry; Post-industrial areas; Identity of the city; Local identity; Public space

• Czasopismo: Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Rocznik: 2023
• Tom: 37
• Numer: nr 3 Przemiany przestrzeni przemysłowych i usługowych = Transformation of Industrial and Service Spaces
• Strony: 29--53

Twórcy

autor

Anita Kulawiak

• Uniwersytet Łódzki

autor

Karolina Smętkiewicz

• Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie

Bibliografia

• Adamczewska, M. (2011). Czynniki kształtujące tożsamość terytorialną młodzieży licealnej województwa łódzkiego, praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr hab. E. Szkurłat. Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Zakład Dydaktyki Geografii.
• Adamczewska, M. (2015). The positive aspects of the natural environment in shaping the regional identity of young people. Environmental & Socio economic Studies, 3, 47-57.
• Angiel, J., Szkurłat, E. (2019). Przedmowa. W: J. Angiel, E. Szkurłat (red.), Miejsce i przestrzeń. Edukacja geograficzna w ujęciu humanistycznym. Poznań-Warszawa: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 7-8.
• Bierwiaczonek, K. (2016). Społeczne znaczenie miejskich przestrzeni publicznych. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Bierwiaczonek, K. (2018). Miejskie przestrzenie publiczne i ich społeczne znaczenia - próba systematyzacji. Przegląd Socjologiczny, 67, 1, 25-48.
• Bierwiaczonek, K. (2021). Człowiek w przestrzeni publicznej miasta. Społeczne znaczenia i zjawiska zagrażające przestrzeni publicznej. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 56, 45-60.
• Bierwiaczonek, K., Dymnicka, M., Kajdanek, K., Nawrocki, T. (2017). Miasto, przestrzeń, tożsamość. Studium trzech miast: Gdańsk, Gliwice, Wrocław. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Bierwiaczonek, K, Lewicka, B., Nawrocki, T. (2012). Rynki, Malle, Cmentarze. Przestrzeń publiczna miast śląskich w ujęciu socjologicznym. Katowice: Wydawnictwo NOMOS.
• Bierwiaczonek, K., Nawrocki, T. (2017). Przestrzeń publiczna a tożsamość miejsca, miasta, mieszkańców. W: K. Bierwiaczonek, M. Dymnicka, K. Kajdanek, T. Nawrocki, Miasto, Przestrzeń, Tożsamość. Studium trzech miast: Gdańsk, Gliwice, Wrocław. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 49-79.
• Borgiasz-Stepaniuk, M. (2020). Przestrzeń publiczna jako element tożsamości miasta (na przykładzie wybranych miast małopolski). Annales Uniwersitatis Paedagogicae Cracovienisis. Studia Geographica, 14, 160-176.
• Boryczka, E.M., Zasina, J. (2017). Dziedzictwo kulturowe i tożsamość miasta. W: A. Nowakowska, Z. Przygodzki, A. Rzeńca, (red.), EkoMiasto

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.24917/20801653.373.2