Wyzwania związane z zatrudnianiem osób neuroróżnorodnych w Polsce

• Autorzy: Mariola Wiater

Warianty tytułu

Challenges Related to Employing Neurodiverse People in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Pojęcie "neuroróżnorodność" według Judy Singer odnosi się do autyzmu (za: Jaarsma, Welin, 2012, s. 20) i jest rozumiane jako "naturalnie występujące typy mechanizmów poznawczych cechujące się konkretnymi zaletami, które przyczyniły się do rozwoju technologii i kultury" (Silberman, 2017, s. 23). Aktualne badania pokazują, że zatrudnienie osób neuroróżnorodnych może stanowić źródło przewagi konkurencyjnej organizacji, wymaga jednak odpowiedniego dostosowania praktyk zarządzania zasobami ludzkimi (Austin, Pisano, 2017, s. 97; Szulc, Davies, Tomczak, Mcgregor, 2021, s. 858-872). W Polsce wskaźnik zatrudnienia osób z autyzmem wynosi zaledwie 2%, podczas gdy w krajach Unii Europejskiej - około 10% (Polski Instytut Ekonomiczny, Fundacja JiM, 2022, s. 4), a ponadto jego wartość jest najniższa również w zestawieniu z analogicznym wskaźnikiem wśród ogółu osób z niepełnosprawnościami w naszym kraju. W artykule przedstawiono wyzwania w zatrudnianiu osób neuroróżnorodnych w Polsce, wynikające z analizy literatury z zakresu zarządzania, opracowań wybranych instytucji oraz praktyk zarządzania organizacji wdrażających programy neuroróżnorodności. Uwzględniono ponadto rekomendacje wybranych instytucji publicznych w sprawie rozwiązań prawnych, wspierających aktywizację zawodową osób neuroróżnorodnych, oraz wskazano kierunki dalszych badań w odniesieniu do prezentowanych zagadnień. (abstrakt oryginalny)

EN

According to Judy Singer, the term neurodiversity refers to autism (cited in: Jaarsma, Welin, 2012, p. 20) and is understood as "naturally occurring types of cognitive mechanisms characterized by specific advantages that have contributed to the development of technology and culture" (Silberman, 2017, p. 23). Current research shows that the employment of neurodiverse people can be a source of competitive advantage for an organization even though this necessitates an appropriate adaptation of human resource management practices (Austin and Pisano, 2017, p. 97; Szulc, Davies, Tomczak, and McGregor, 2021, pp. 858-872). In Poland, the employment rate of people with autism is only 2%, while in European Union countries it is about 10% (Polish Economic Institute, JiM Foundation, 2022, p. 4). Moreover, its value in Poland is also the lowest in comparison with the equivalent indicator among all people with disabilities. The article presents the challenges of employing neurodiverse people in Poland as derived from an analysis of management literature, studies of selected institutions, and the management practices of organizations implementing neurodiversity programs. Furthermore, the recommendations of selected public institutions in the field of legal solutions supporting the professional activation of neurodiverse people were taken into account. Directions for further research in relation to the presented issues are also indicated. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Spektrum zaburzeń autystycznych (ASD); Zatrudnienie niepełnosprawnych; Środowisko pracy

EN

Autism spectrum disorders (ASD); Disabilities employment activity; Working environment

• Czasopismo: Zarządzanie Zasobami Ludzkimi
• Rocznik: 2023
• Tom: 154
• Numer: nr 5
• Strony: 80--92

Twórcy

autor

Mariola Wiater

• Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Bibliografia

• Alper, M. (2018). Inclusive sensory ethnography: Studying new media and neurodiversity in everyday life. New Media & Society, 20(10), 3560-3579. DOI: 10.1177/1461444818755394.
• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders Fifth Edition - DSM - 5TM. Washington, DC, London: APA Publishing. polskiautyzm.pl. (2020). Autyzm - czym jest autyzm?. (2020). Pobrane z: https://polskiautyzm.pl/autyzm/.
• Austin, R. D., Pisano, G. P. (2017). Neurodiversity as a competitive advantage. Harvard Business Review, 95(3), 96-103.
• Baron-Cohen, S., Ashwin, E., Ashwin, C., Tavassoli, T., Chakrabarti, B. (2009). Talent in autism: Hyper-systemizing, hyper-attention to detail and sensory hypersensitivity. Philosophical Translations of the Royal Society B, 364(1522), 1377-1383. DOI: 10.1098/rstb.2008.0337.
• Borkowska, S., Jawor-Joniewicz, A. (2016). Kształtowanie zaangażowania pracowników w kontekście zarządzania różnorodnością. Warszawa: IPiSS.
• Caniato, M., Zaniboni, L., Marzi, A., Gasparella, A. (2022a). Evaluation of the main sensitivity drivers in relation to indoor comfort for individuals with autism spectrum disorder. Part 1: Investigation methodology and general results. Energy Reports, 8, 1907-1920. DOI: 10.1016/j.egyr.2022.01.009.
• Caniato, M., Zaniboni, L., Marzi, A., Gasparella, A. (2022b). Evaluation of the main sensitivity drivers in relation to indoor comfort for individuals with autism spectrum disorder. Part 2: Influence of age, co-morbidities, gender and type of respondent on the stress caused by specific environmental stimuli. Energy Reports, 8, 2989-3001. DOI: 10.1016/j.egyr.2022.01.011.
• Chang, Y-S., Owen, J. P., Desai, S. S., Hill, S. S., Arnett, A. B., Harris, J., Marco, E. J., Mukherjee, P. (2014). Autism and Sensory Processing Disorders: Shared White Matter Disruption in Sensory Pathways but Divergent Connectivity in Social-Emotional Pathways. PLoS ONE, 9(7). DOI: 10.1371/journal.pone.0103038.
• Domagała-Szymonek, K. (2022). Autyzm, ADHD, Tourette. Jak pracować z osobami neuroróżnorodnymi?. Pobrane z: https://www.pulshr.pl/zarzadzanie/autyzm-adhdtourette-jak-pracowac-z-osobami-neuroroznorodnymi,94234.amp.
• Polski Instytut Ekonomiczny, Fundacja JiM. (2022). Droga do otwarcia rynku pracy w Polsce dla osób autystycznych, Warszawa. Pobrane z: https://odpowiedzialnybiznes. pl/wp-content/uploads/2022/03/Autyzm...-18.01.2022-HH-net-1.pdf.
• Fundacja SYNAPSIS. (2012). Niewidzialni. Osoby z autyzmem na rynku pracy w Polsce, 2012. Pobrane z: https://publicystyka.ngo.pl/niewidzialni-osoby-z-autyzmem-narynku- pracy-w-polsce.
• Grandin, T., Panek, R. (2021). Mózg autystyczny. Podroż w głąb niezwykłych umysłów. Kraków: Copernicus Center Press.
• Gross-Gołacka, E. (2018). Zarządzanie różnorodnością. W kierunku zróżnicowanych zasobów ludzkich w organizacji. Warszawa: Difin.
• Hofman, N. (2020). Jakie są korzyści z neurozróżnicowania zespołu?. Pobrane z: https://www.ey.com/pl_pl/forensic-integrity-services/how-to-get-the-benefits-ofa- neurodiverse-workforce.
• ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics. (2023). Pobrane z: https://icd.who.int/browse11/l-m/en

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0054.0089