Samorząd terytorialny jako instytucja naprawy demokracji we współczesnej polskiej myśli politycznej

• Autorzy: Grzegorz Radomski

Warianty tytułu

Local Self Government as an Institution for the Repair of Democracy in Contemporary Polish Political Thought

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

CEL NAUKOWY: Głównym celem jest analiza dyskursu dotyczącego wykorzystania instytucji samorządu terytorialnego do przezwyciężenia kryzysu demokracji. Cele szczegółowe to prezentacja propozycji dotyczących rozwoju samorządności w Polsce, a także przekształcenia Senatu w izbę samorządową.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Głównym problemem badawczym jest określenie miejsca i roli samorządu w polskim dyskursie publicznym po 1989 roku ze szczególnym uwzględnieniem okresu po 2015 roku. Podstawową metodą badawczą zastosowaną w tekście jest analiza treści. Jej uzupełnienie stanowią metoda instytucjonalna oraz komparatystyczna. W celu odpowiedzi na pytania badawcze przeanalizowano publicystykę, prasę oraz wypowiedzi medialne.
PROCES WYWODU: W rozważaniach wstępnych ukazano potencjalną rolę samorządu jako instytucji sprzyjającej poczuciu bezpieczeństwa obywatelskiego. W kolejnych fragmentach analizie poddano koncepcję demokratyzacji demokracji za pomocą samorządu oraz instytucjonalne projekty modyfikacji samorządu i zwiększenia jego roli poprzez przekształcenie Senatu w izbę samorządową. Zaprezentowano też krytyczny wobec instytucji samorządu dyskurs.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W artykule wykazano, iż samorząd odgrywa istotną rolę w projektach naprawy demokracji. Dostrzega się jego rolę wychowawczą, ekonomiczną. Istotną rolę odgrywa wymiar instytucjonalny. W tym ostatnim wypadku obok idei powołania izby samorządowej obecne są koncepcje wzmocnienia pozycji ustrojowej samorządu poprzez ograniczenie roli wojewódzkiej administracji państwowej. Nawet środowiska dostrzegające wady samorządności uznają rolę tej instytucji jako instrumentu naprawy demokracji.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: W dyskursie publicznym w Polsce podkreśla się, iż samorząd terytorialny może odegrać rolę instytucji sprzyjającej partycypacji obywatelskiej, a tym samym znacząco przyczynić się do przezwyciężenia kryzysu demokracji. Rolę taką może odegrać tylko samorząd zreformowany. Wizje przekształceń tej instytucji przybierają jednak różne kształty. (abstrakt oryginalny)

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The main objective is to analyse the discourse on the use of local self-government institutions to overcome the crisis of democracy. The specific objectives are to present proposals for the development of self- governance in Poland and also proposals for the transformation of the Senate into a chamber of self-government.
THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The main research problem is to determine the place and role of self-government in Polish public discourse after 1989 with a special focus on the period after 2015. The primary research method used in the text is content analysis. It is complemented by an institutional and comparative method. In order to answer the research questions, journalism, press and media statements were analysed.
THE PROCESS OF ARGUMENTATION: In the introductory considera - tions, the potential role of local self-government as an institution for fostering a sense of civic security is shown. In the following sections, the concept of de - mocratisation of democracy through self-government and institutional projects for transforming self-government and increasing the role of self-government by transforming the Senate into a chamber of self-government are analysed.
RESEARCH RESULTS: The article shows that local self-government plays an important role in democracy repair projects. Its educational, economic role is recognized. An important role is played by the institutional dimension. In the latter case, in addition to the idea of establishing a chamber of local government, the concepts of strengthening the systemic position of local government by reducing the role of the provincial state administration are present.
CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: Public discourse in Poland emphasises that local self-government can play the role of an institution that fosters civic participation and thus play an important role in overcoming the crisis of democracy. Such a role can only be played by a reformed self-government. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Samorząd terytorialny; Instytucje samorządów terytorialnych; Samorządność; Reforma samorządowa

EN

Local government; Local government institutions; Self-government; Local government reform

• Czasopismo: Horyzonty Polityki
• Rocznik: 2023
• Tom: 14
• Numer: nr 49 A Multidisciplinary Perspective on the Knowledge Economy and Society
• Strony: 223--240

Twórcy

autor

Grzegorz Radomski

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Bibliografia

• Adamowicz, P. (2018). Gdańsk jako wspólnota. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Backer, R. & Rak, J. (2020). Elementy procesu badawczego myśli politycznej. Wprowadzenie do badania empirycznego. Myśl Poli-tyczna, 3(4), 67-78.
• Barber, B. (2014). Gdyby burmistrzowie rządzili światem. Dysfunkcyjne kraje, rozkwitające miasta. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA.
• Bilewicz, A. (2013). Państwo niedomiasto, czyli o prawie do wsi. Nowe Peryferie, 8. http://nowe-peryferie.pl/index.php/2013/08/panstwo-niedomiasto-czyli-o-prawie-do-wsi/ (dostęp: 12.02.2014).
• Bojarowicz, T. (2020). Pomiędzy decentralizacją a omnipotencją. Stosunek samorządu terytorialnego i administracji rządowej w II i III Rzeczypospolitej. Polityka i Społeczeństwo, 18(2), 9-24.
• Bucholc, M. (2016). Złożoność, kryzys i zaangażowanie. W W. Skąpska, M.S. Szczepański, & Ż. Stasieniuk (Red.). Co po kryzysie (s. 129-142). Warszawa: PTS.
• Dobra zmiana w samorządzie (2018), program wyborczy Prawa i Sprawiedliwości. Warszawa.
• Dudek, A. (2021). Neoautorytaryzm kontra późny komunizm. Spór o kształt polskiej demokracji po 2015 roku. W K. Walecka, & K. Wojtas (Red.). Między demokracją liberalną a nieliberalną (s. 48-68). Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.
• Fundacja Batorego (2021). Samorządna Rzeczpospolita 40 lat później. https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2021/10/Samorzadna.Rzeczpospolita.40.lat_.pozniej.pdf (dostęp: 23.12.2023).
• Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej (2023, 21 marca). Potrzeba zmian w samorządzie. https://frdl.org.pl/aktualnosci/potrzeba-zmian-w-samorzadzie-dyskusja-podczas-kongresu-przewodniczacych-w-wisle (dostęp: 24.06.2023).
• Gawłowski, R., & Makowski, K. (2022). Sejmowe komisje do spraw samorządu terytorialnego w latach 1989-2015. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Gendźwiłł, A., & Wiszejko-Wierzbicka, D. (2022). Polki i Polacy o samorządności. https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2022/02/RAPORT_Polki.i.Polacy.o.samorzadnosci.pdf (dostęp: 02.04.2023).
• Harvey, D. (2012). Bunt miast. Prawo do miasta i miejska rewolucja. A. Kowalczyk (Tłum.). Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.
• Jaśkowski, R. (2022, 27 maja). Ostatni bastion walki o demokrację. https://liberte.pl/samorzad-ostatni-bastion-walki-o-demokracje/ (dostęp: 23.05.2023).
• Jędrzejczyk, A. (2023, 14 maja). "Umówmy się na Polskę dla ludzi". Czy jedno województwo może być konserwatywne a drugie lewicowe? https://oko.press/polska-samorzadowa-wojewodztwa-umowmy-sie-na-polske (dostęp: 20.05.2023).
• Karwelis, J. (2018, 13 września). Samorządowy lek na (niecałe) ustrojowe zło: debata "Rzeczpospolitej" - Jerzy Karwelis. https://www.rp.pl/opinie-prawne/art9636721-samorzadowy-lek-na-niecale-ustrojowe-zlo-debata-rzeczpospolitej-jerzy-karwelis (dostęp: 24.02.2023).
• Kisilowski, M. & Wojciuk, A. et al. (2023) Umówmy się na Polskę. Kraków: Znak.
• Koczanowicz, L. (2022). Niedokończone polityki. Demokracja, populizm, autokracja. Kraków: Wydawnictwo Pasaże.
• Kowalewski, M. (2016). Protest miejski. Przestrzenie, tożsamości i praktyki niezadowolonych mieszkańców miast. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Nomos.
• Lewandowski, A. (2022). Endogenne źródła kryzysu demokracji liberalnej jako przedmiot badań. Horyzonty Polityki, 13(44), 85-10. http://dx.doi.org/10.35765/hp.2299
• Majcherkiewicz, T. (2017). Kariery polityków regionalnych i nowe ścieżki karier w ujęciu teorii wielopoziomowej. Studia Lokalne i Regionalne, 2(68), 69-87. http://dx.doi.org/10.7366/150949956804
• Majer, D. (2014). Odrodzenie miast. Warszawa: Wydawnictwo Nakowe Scholar.
• Matyja, R. (2023). Narracja pilnie poszukiwana. Tygodnik Powszechny, 49, 23-25.
• Mergler, L. (2020, 5 października). Samorządy dla Polski czy dla mieszkańców? https://kongresruchowmiejskich.pl/nasze-tematy/demokracja-miejska/item/72-samorzady-dla-polski (dostęp: 15.06.2023).
• Palska, H. (1999). Badacz społeczny wobec tekstu. Niektóre problemy analizy jakościowej w socjologii i teorii literatury. W H. Domański, K. Lutyńska, & A. Rostocki. Spojrzenie na metodę. Studia z metodologii badań socjologicznych. Warszawa: Wydawnictwo IFIS PAN.
• Popławski, M. (2016). Zawoalowany centralizm? Próba określenia stanowiska Prawa i Sprawiedliwości wobec samorządu terytorialnego prezentowanego w programach i deklaracjach politycznych z lat 2005-2007. W D. Karnowska. Demokracja w Polsce po 2005 roku (s. 66-80). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Program Prawa i Sprawiedliwości. Wybory samorządowe, 2014.
• Radomski, G. (2017). Spory o samorząd terytorialny w polskiej myśli politycznej po 1989 roku. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Radomski, G. (2018). Idea izby samorządowej jako istotnego elementu struktury organizacyjnej państwa w polskiej myśli politycznej po 1989 roku. e-Politikon, 26, 8-32.
• Radomski, G. (2020). Strategie rozwoju samorządności we współczesnej polskiej myśli politycznej. W J. Laskowska, & A. Lutrzykowski. Problemy strategii rozwoju terytorialnego oraz rewitalizacji struktury społeczne. Włocławek: Państwowa Uczelnia Zawodowa we Włocławku.
• Rzeczpospolita samorządowa. Program wyborczy ludowców na wybory samorządowe 2018 (2018, 15 listopada).
• Rzeczycki, M. (2018, 2 września), Wyjście z wojny polsko-polskiej pro-wadzi przez reformę Senatu. https://klubjagiellonski.pl/2018/09/02/wyjscie-z-wojny-polsko-polskiej-prowadzi-przez-reforme-senatu/ (dostęp: 23.12.2023).
• Sanecka-Tyczyńska, J. (2018). Racja stanu we współczesnej polskiej myśli politycznej. 2001-2015. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Sieć Obywatelska Watchdog (2023, 17 marca). Samorząd w czasie pandemii. https://siecobywatelska.pl/samorzad-w-pandemii/ (do-stęp: 23.06.2023).
• Sutowski, M. (2019, 21 stycznia). Przyłączyć Polskę do Wolnego Miasta. https://krytykapolityczna.pl/kraj/przylaczyc-polske-do-wolnego-miasta/ (dostęp: 11.05.2021).
• Szczepaniak, K. (2012). Zastosowanie analizy treści w badaniach artykułów prasowych - refleksje metodologiczne. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, 42, 83-112.
• Sześciło, D. (Red.) (2019). Polska samorządów. Silna demokracja, skuteczne państwo. Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.
• Szymański, A. (2020). Podejście teoretyczne do badania demokratyzacji i autokratyzacji na poziomie lokalnym i regionalnym. Polityka i Społeczeństwo, 18(2), 57-74.
• Święcicki, Ł. (2019). Samorząd terytorialny w czasach kryzysu demokracji liberalnej. W Gmitruk, J., & Skoczek, T. (Red.), Samo-rząd - kultura - Europa (s. 57-70). Warszawa: Muzeum Niepodległości w Warszawie.
• Taleb, N.N. (2018). Skin in the game. Hidden asymmetrics in daily life. New York: Penguin Random House.
• Trembicka, K. (2015). O potrzebie wykorzystania źródeł w politologicznych badaniach myśli politycznej. Humanites and Social Sciences, vol. 20, nr 22, 191-201. http://dx.doi.org/10.7862/rz.2015.hss.29
• Walecka, K. (2021). Przekraczając Rubikon - między kryzysem a upadkiem demokracji. W K. Walecka, & K. Wojtas (Red.). Między demokracją liberalną a nieliberalną (s. 37-50). Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.
• Wałachowski, J., & Kucharczyk, J. (2022, 31 grudnia). Czy naprawdę chcemy, żeby samorządy przejęły władzę w Polsce. https://klubjagiellonski.pl/2022/12/31/czy-naprawde-chcemy-zeby-samorzady-przejely-wladze-w-polsce/ (dostęp: 10.05.2023).

Identyfikatory

DOI

10.35765/HP. 2478