Instrumenty urbanistyki operacyjnej w świetle reformy planowania przestrzennego w Polsce

• Autorzy: Barbara Samorek

Warianty tytułu

Operational Urban Planning Instruments in the Light of the Spatial Planning Reform in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł podejmuje próbę zidentyfikowania katalogu instrumentów urbanistyki operacyjnej w świetle reformy planowania przestrzennego. Ukazano sformalizowane narzędzia urbanistyczne, których implementacja jest możliwa w procesach kształtowania przestrzeni. Wykaz instrumentarium przedstawiono w podziale na kategorie: planistyczne, ochronne, partycypacyjne, inwestycyjne i monitoringowe. Badania rozpoczęto od przybliżenia kontekstu prowadzenia polityki przestrzennej w Polsce, osadzonej wewnątrz urbanistyki stosowanej, gałęzi współczesnej urbanistyki, w której polu zainteresowań leżą przede wszystkim sposoby realizacji określonych zamierzeń urbanistycznych. Ocenie został poddany wpływ przybliżonych instrumentów na wzmacnianie potencjału rozwojowego oraz możliwości rozwiązywania problemów polskiego systemu planistycznego. Przeprowadzone badania pokazują, że reforma systemu planowania przestrzennego dostarcza szeregu realizacyjnych narzędzi kształtowania przestrzeni oraz jednocześnie wymaga od samorządów posługiwania się duchem prawa, stosowaniem przepisów dla tworzenia dobrej jakości tkanki miejskiej. Fundament urzeczywistnienia różnorodnych stylów i jakości życia stanowią prawnie umocowane instrumenty oparte na wartościach oraz długoterminowych celach. Czynnik wdrożeniowy polityki przestrzennej wymaga ścisłej koordynacji 2 systemów planowania: strategicznego i operacyjnego. Wobec narastających problemów i wyzwań związanych z pogłębianiem się chaosu przestrzennego, degradacją środowiska przyrodniczego oraz zmianami klimatycznymi, planowanie przestrzenne powinno stanowić ramę dla zrównoważonego rozwoju jednostek osadniczych. Polepszenie jakości życia mieszkańców w perspektywie długoterminowej jest możliwe wyłącznie z poszanowaniem zasobów kulturowych i naturalnych, w tym przestrzeni, środowiska, klimatu i zieleni. (abstrakt oryginalny)

EN

The article attempts to identify a catalogue of operational urban planning tools in the light of the spatial planning reform. Formalised urban planning tools, whose implementation is possible in space shaping processes, are shown. The list of instruments is presented by category: planning, conservation, participation, investment and monitoring. The research commenced with an introduction to the context of conducting spatial policy in Poland, embedded within applied urban planning, a branch of contemporary urban planning whose field of interest primarily concerns the ways in which specific urban planning objectives are implemented. The impact of the approximated instruments on strengthening development potential and the possibility of solving the problems of the Polish planning system was assessed. The conducted research shows that the reform of the spatial planning system provides a variety of implementation tools for shaping space and, at the same time, requires local authorities to use the spirit of the law, applying regulations to create a good quality urban fabric. The foundation for making diverse lifestyles and quality of life a reality are legally mandated instruments based on values and long-term goals. The implementation factor of spatial policy requires close coordination of the two planning systems: strategic and operational. In view of the growing problems and challenges of increasing spatial chaos, environmental degradation and climate change, spatial planning should provide a framework for the sustainable development of settlement units. Improving the quality of life of the inhabitants in the long term is only possible with respect for cultural and natural resources, including space, environment, climate and greenery. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Urbanistyka; Polityka przestrzenna; Planowanie przestrzenne miasta; Rozwój miasta

EN

Urban studies; Spatial policy; Town spatial planning; City development

• Czasopismo: Problemy Rozwoju Miast
• Rocznik: 2023
• Tom: 74
• Strony: 76--88

Twórcy

autor

Barbara Samorek

• Instytut Rozwoju Miast i Regionów

Bibliografia

• Bąkowski T. (red.), 2016, Wolność zabudowy. Mity a normatywna rzeczywistość, Uniwersytet Gdański, Gdańsk.
• Borsa M., 2008, Polityka przestrzenna w gospodarce regionalnej i lokalnej, [w:] Z. Strzelecki (red.), Gospodarka regionalna i lokalna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 177.
• Borsa M., 2022, Polityka przestrzenna wobec miejskich obszarów zdegradowanych, [w]: K. Spadło (red.), Narzędzia zarządzania przestrzenią w procesach rewitalizacji, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa-Gdańsk, 11 - 12.
• Buczek G.A., 2011, Konsekwencje Koncepcji Zagospodarowania Przestrzennego Kraju 2030 dla planowania przestrzennego w gminach, referat wygłoszony na Seminarium Zachodniej Okręgowej Izby Urbanistów z siedzibą we Wrocławiu w 2011 r., Wrocław.
• Chmielewski J.M., 2016, Teoria i praktyka planowania przestrzennego. Urbanistyka Europy, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 15.
• Chrzanowski O., Rościszewska E., 2015, Konsultacje okiełznane. Narzędziownik, Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych (FISE), Warszawa.
• Dantzig G., Saaty T., 1973, Compact City: A Plan for a Liveable Urban Environment, W.H. Freeman and Company, San Francisco.
• Gaczek W., 2003, Zarządzanie w gospodarce przestrzennej, Oficyna Wydawnicza Brania, Bydgoszcz-Poznań, II.
• Gzell S., 2002, Nowe planowanie - integracja kwestii projektowych, ekonomicznych, środowiskowych i społecznych w nowej filozofii planowania rozwoju miast, [w:] P. Lorens (red.), System zarządzania przestrzenią miejską, Politechnika Gdańska, Gdańsk.
• Kochanowska D., Kochanowski M., 2012, W stronę miasta, Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania, Warszawa.
• Kolipiński B., 2014, Planowanie przestrzenne w Polsce w minionym 25-leciu, Mazowsze Studia Regionalne 15, Tom I. Analizy i Studia, 109 - 118. Dostępne na: http://cejsh.icm.edu.pl/ [data dostępu: 20.04.2023].
• Kowalewski A., Nowak M., 2018, Studia nad chaosem przestrzennym. Tom I. Uwarunkowania, procesy, skutki, rekomendacje, Studia KPZK PAN, t. CLXXXII, KPZK PAN, Warszawa.
• Ledbury M. i in., 2006, Understanding policy options, Home Office Online Report, 6(6), Home Office, Londyn.
• Lorens P., 2013, Współczesne trendy zmian w strukturze i funkcjonowaniu miast, [w:] P. Lorens, I. Mironowicz (red.), Wybrane teorie współczesnej urbanistyki, Politechnika Gdańska, Akapit-DTP, Gdańsk.
• Lorens P. (red.), 2018, Urbanistyczne aspekty transformacji miast. Studia KPZK PAN, t. CXCII, KPZK PAN, Warszawa.
• Lorens P. i in. (red.), 2021, Współczesne wyzwania związane z kształtowaniem systemu planowania miejscowego, Policy Brief, 3, KPZK PAN, Warszawa.
• Markowski T., Żuber P. (red.), 2011, System planowania i jego rola w strategicznym zarządzaniu rozwojem kraju, Studia KPZK PAN, t. LXXXIV, KPZK PAN, Warszawa, 64 - 81.
• Mironowicz I., 2017, Dewastacja polskiej przestrzeni jako produkt procesów społecznych i regulacji prawnych, Studia KPZK PAN, 265, KPZK PAN, Warszawa, 102 - 125.
• Ossowicz T., 2019, Urbanistyka operacyjna. Zarys teorii, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław.
• Ossowicz T., 2021, Podstawowe elementy urbanistyki operacyjnej, Przegląd Komunalny, 11.
• Pancewicz Ł., Arczyńska M., Podręcznik planowania przestrzennego. Planowanie przestrzenne w gminach, Stowarzyszenie Obszar Metropolitalny Gdańsk-Gdynia-Sopot. Dostępne na: https://a2p2.pl/wp-content/uploads/2018/10/Podrecznik_Planowania_A2P2.pdf.
• Samorek B., 2023, Instrumenty urbanistyki operacyjnej na obszarach rewitalizacji w Polsce, [w:] K. Spadło (red.), Narzędzia zarządzania przestrzenią w procesach rewitalizacji, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa-Gdańsk.
• Spadło K. (red.), 2023, Narzędzia zarządzania przestrzenią w procesach rewitalizacji, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa-Gdańsk.
• Szlachetko J.H., 2017, Miejscowy plan rewitalizacji a miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Różnice w zakresie przedmiotowym upoważnienia ustawowego, Metropolitan, 1(7), 40 - 59.
• Szlenk-Dziubek D., Wisłocka O. (red.), 2021, System planowania przestrzennego w Polsce. Kluczowe problemy i słabości, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• Śleszyński P. (red.), 2013, Wskaźniki zagospodarowania i ładu przestrzennego w gminach, Biuletyn KPZK PAN, 252, KPZK PAN, Warszawa.
• Śleszyński P., Kowalewski A., Markowski T., 2018, Studia nad chaosem przestrzennym. Tom III. Uwarunkowania, skutki i propozycje naprawy chaosu przestrzennego, Studia KPZK PAN, t. CLXXXII, KPZK PAN, Warszawa.
• Śleszyński P., Kowalewski A., Markowski T. (red.), 2018, Studia nad chaosem przestrzennym. Synteza. Uwarunkowania, skutki i propozycje naprawy chaosu przestrzennego, Studia KPZK PAN, t. CLXXXII, KPZK PAN, Warszawa.
• Thompson A.A., Strickland A.J., 1993, Strategic Management. Concepts and Cases, Irwin, Homewood III, Pearson Education, Inc., publishing as Prentice Hall, Boston.
• Projekt ustawy o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Dostępne na: https://www.sejm.gov.pl/[data dostępu: 23.03.2023-30.04.2023].
• Projekt rozporządzenia Ministra Rozwoju i Technologii w sprawie ustaleń planu ogólnego gminy oraz sposobu dokumentowania procedury przygotowania i uchwalenia planu ogólnego gminy. Dostępne na: https://www.sejm.gov.pl/ [data dostępu: 23.03.2023-30.04.2023].
• Projekt rozporządzenia Ministra Rozwoju i Technologii w sprawie sposobu wyznaczania granic obszaru uzupełnienia zabudowy w planie ogólnym gminy. Dostępne na: https://www.sejm.gov.pl/ [data dostępu: 23.03.2023-30.04.2023].
• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tj. Dz.U. z 2022, poz. 503).
• Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (tj. Dz.U. z 2021, poz. 485).
• Ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o ułatwianiu w przygotowaniu i realizacji inwestycji mieszkaniowych oraz inwestycji towarzyszących (tj. Dz.U. z 2021, poz. 1538).
• Ustawa z dnia 11 sierpnia 2001 r. o szczególnych zasadach odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu (tj. Dz.U. z 2001 nr 84, poz. 906).
• Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Druk nr 2322 z 28 kwietnia 2022 r. Dostępne na: https://www.sejm.gov.pl/ [data dostępu: 21.03.2023].
• Uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw. Druk nr 3097 z 23 marca 2023 r. Dostępne na: https://www.sejm.gov.pl/ [data dostępu: 05-30.04.2023].
• Bartoszewicz D., Tymowski W., 01.01.2020, Prawo do przestrzeni - rozmowa z projektantem warszawskiego Ursynowa, prof. Markiem Budzyńskim, Sztuka Architektury. Dostępne na: https://sztuka-architektury.pl/article/4487/prawo-do-przestrzeni [data dostępu: 14.07.2023].
• Nowelizacja ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym - aktualne informacje. Dostępne na: https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/nowelizacja-ustawy-o-planowaniu-i-zagospodarowaniu-przestrzennym--aktualne-informacje [data dostępu: 21.03.2021].
• Nowe otwarcie w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Dostępne na: https://www.gov.pl/ [data dostępu: 09.03.2023].
• Projekt ustawy o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw. Dostępne na: https://www.gov.pl/ [data dostępu: 10-21.03.2023].
• TUP o Krajowym Planie Odbudowy. Dostępne na: http://urbnews.pl/ [data dostępu: 23.02.2023].

Identyfikatory

DOI

10.51733/udi.2023.74.07