Problematyka powództwa o ustalenie płci

• Autorzy: Łukasz Krzyżewski

Warianty tytułu

Procedure of Gender Change

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Ostatnio w Polsce do coraz wyższej rangi urasta zagadnienie prawne dotyczące tego, jak traktować osoby transseksualne w świetle prawa. Na gruncie polskiego prawa nigdy nie było przepisu wprost odnoszącego się do możliwości zmiany płci. Niemniej jednak w obliczu istnienia społecznej potrzeby istnienia takiej prawnej możliwości większość sądów stanęła na stanowisku, że na podstawie art. 189kodeksu postępowania cywilnego można wytoczyć powództwo o ustalenie płci. Niemniej zarówno doktryna, jak i orzecznictwo sądowe są w tym zakresie niejednolite, a praktyka pokazuje, że nawet w tożsamych stanach faktycznych różne sądy wydają różne wyroki, niekiedy uwzględniając powództwo na tej podstawie, a niekiedy je oddalając wobec braku podstawy prawnej. Największe jednak kontrowersje budzą poszczególne kwestie procesowe, związane z prowadzeniem takich spraw. W związku z tym artykuł ma na celu przybliżenie argumentów przemawiających za każdym z kierunków orzeczniczych oraz poddanie pod dyskusje poszczególnych aspektów i samej dopuszczalności powództwa o ustalenie płci na gruncie obowiązującego prawa polskiego oraz wypracowanie postulatów, jakie w tym zakresie powinny być spełnione w oparciu o standardy krajowe i międzynarodowe oraz orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. (abstrakt oryginalny)

EN

Lately in Poland the topic of transgender is rising to the higher ranks then before. These paper presents legal aspect of sex change in Poland which is one of a few countries that does not address that issue in the statutory form but has only resolved it by jurisprudence. Author presents current procedure of changing gender in Poland and history of its evolution over the years. Procedure of sex change has been fully developed by jurisprudence based on art. 189 of the Civil Procedure Code which made numerous problems arise. All of them require addressing and will be covered in this article. Paper also shows most important judicature of The European Court of Human Rights and international law regarding transsexualism and legal aspects of it. Author concludes the paper by pointing necessary steps that Polish legislator should take in discussed matter. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Płeć; Transpłciowość; Orzecznictwo sądu; Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka; Potrzeby społeczne

EN

Gender; Transgender; Judicial decision; European Court of Human Rights Judgements; Social needs

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica
• Rocznik: 2023
• Numer: nr 105 Varia
• Strony: 19--35

Twórcy

autor

Łukasz Krzyżewski

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• 1. Adamczewska-Stachura, Milena. Paulina Pilch. 2020. Postępowanie w sprawach o ustalenie płci - przewodnik dla sędziów i pełnomocników. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
• 2. Bieńkowska, Małgorzata. 2012. Transseksualizm w Polsce. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• 3. Błaszczak, Łukasz. 2007. "Charakter prawny powództwa o zmianę płci. Dylematy na gruncie prawa procesowego cywilnego". Wrocławskie Studia Erazmiańskie 9: 131-156.
• 4. Błaszczak, Łukasz. 2021. Powództwo oczywiście bezzasadne. Art. 1911 k.p.c. Warszawa: Wolters Kluwer.
• 5. Czech, Bronisław. 2019. Kodeks postępowania cywilnego. T. 1. Komentarz art. 1-205. Red. Andrzej Marciniak. Warszawa: C.H. Beck.
• 6. Manowska, Małgorzata. 2020. "Komentarz do art. 189". W Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Red. Małgorzata Manowska. LEX/el.
• 7. Marciniak, Andrzej. 2020. Postępowanie cywilne w zarysie. Red. Andrzej Marciniak, Witold Broniewicz, Ireneusz Kunicki. Warszawa: Wolters Kluwer.
• 8. Ostojska, Joanna. 2014. Sądowa zmiana płci. Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
• 9. Remin, Katarzyna. 2008. Zasady Yogyakarty. Zasady stosowania międzynarodowego prawa praw człowieka w stosunku do orientacji seksualnej oraz tożsamości płciowej. Warszawa: Kampania Przeciw Homofobii.
• 10. Śledzińska-Simon, Anna. 2013. Sytuacja prawna osób transpłciowych w Polsce. Raport z badań i propozycje zmian. Red. Wiktor Śmiszka, Krzysztof Dynarski. Warszawa: Fundacja Trans-Fuzja, Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego.
• 11. Urbanowicz, Katarzyna. Magdalena Bętkowska. 2018. "Prawne aspekty zmiany płci - uwagi na gruncie prawa polskiego oraz wybranych krajów europejskich". Medyczna Wokanda 10: 99-109.
• 12. Zielonacki, Andrzej. 1988. "Zmiana płci w świetle prawa polskiego". Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2: 39-55.
• 13. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2.04.1997 r. (Dz.U. nr 78 poz. 483 z późn. zm.).
• 14. Konwencja O Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzona w Rzymie dnia 4.11.1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2 (Dz.U. z 1993 r. nr 61 poz. 284 z późn. zm.).
• 15. Dekret z dnia 8.06.1955 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. nr 25 poz. 151 z późn. zm.).
• 16. Ustawa z dnia 25.02.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1359 ze zm.; dalej: k.r.o.).
• 17. Ustawa z dnia 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1805 z późn. zm.).
• 18. Ustawa z dnia 6.06.1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2345 z późn. zm.).
• 19. Rezolucja Parlamentu Europejskiego z 12.09.1989 r. o niedyskryminacji transseksualistów, Dz. Urz. C 256 z 9.10.1989 r., Doc, A 3-16/89.
• 20. Postanowienie SA w Katowicach z 13.06.2017 r., V ACz 495/17, LEX nr 2317651.
• 21. Postanowienie SN z 22.03.1991 r., III CRN 28/91, LEX nr 519375.
• 22. Postanowienie SO w Warszawie z 14.02.2018 r., VI Co 1080/16, POSP.
• 23. Uchwała SN z 25.02.1978 r., III CZP 100/77, OSP 1983, nr 10, poz. 217.
• 24. Uchwała SN (7) z 22.06.1989 r., III CZP 37/89, OSNC 1989, nr 12, poz. 188.
• 25. Uchwała SN z 25.01.1995 r., III CZP 176/94, OSNC 1995, nr 5, poz. 74.
• 26. Uchwała SN z 22.09.1995 r., III CZP 118/95, OSNC 1996, nr 1, poz. 7.
• 27. Wyrok ETPC z 17.10.1986 r., Rees v. Wielka Brytania, 9532/81.
• 28. Wyrok ETPC z 11.07.2002 r., Christine Goodwin v. Wielka Brytania, 28957/95.
• 29. Wyrok ETPC z 17.07.2022 r., Y v. Polska, 74131/13.
• 30. Wyrok SA w Łodzi z 15.12.2017 r., I ACa 531/17, LEX nr 2463463. https://doi.org/10.21503/lex.v16i20.1455
• 31. Wyrok SN z 17.11.2000 r., V CKN 221/00, LEX nr 52658.
• 32. Wyrok SN z 30.11.2000 r., I CKN 903/00, LEX nr 512061. https://doi.org/10.1026//1616-1041.00.0.30
• 33. Wyrok SN z 6.12.2013 r., I CSK 146/13, LEX nr 1415181. https://doi.org/10.21503/lex.v12i14.613
• 34. Wyrok SN z 10.01.2019 r., II CSK 371/18, OSNC 2019, nr 10, poz. 104. https://doi.org/10.20913/1815-3186-2019-1-10
• 35. Wyrok SO w Słupsku z 20.11.2017 r., I C 36/17, LEX nr 2448639.
• 36. Wyrok SO w Warszawie z 26.02.2019 r., I C 478/18, LEX nr 2669197.
• 37. Wyrok SO w Warszawie z 24.04.2019 r., I C 138/17, LEX nr 2685105.
• 38. Wyrok TK z 4.04 2001 r., K 11/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 54.
• 39. Wyrok TK z 7.03.2007 r., K 28/05, OTK-A 2007, nr 3, poz. 24.
• 40. Wyrok TSUE z 17.04.2006 r., C-423/04 Richards v. Secretary of State for Work and Pensions.
• 41. Wyrok TSUE z 30.04.1996 r., C-13/94P S i Cornwall County Council.
• 42. ETPC X v. Niemcy, 6699/74 dec. z 15.12.1974 r. https://hudoc.echr.coe.int/eng

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.18778/0208-6069.105.02